تهران؛ شهری که دیگر چنار و گنجشک ندارد

خبرنگار ایرنا به بهانه ۱۴ مهر روز تهران به سراغ احمد مسجد جامعی، تهران شناس شورای شهر رفت و در خصوص روند شکل گیری پایتخت و از بین رفتن قنات‌ها و چنارستان ها و صدای گنجشک های خانه با وی به گفت و گو پرداخت.

این تهران شناس و وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی یکی از جاذبه‌های تهران را که موجب جذب جمعیت در منطقه شد، طبیعت آن خواند و اضافه کرد: تمام کسانی که از تهران قدیم گزارش داده‌اند، نسبت به طبیعت تهران این نکته را یادآور شده اند که چنارهای خیلی بزرگی داشت، پزشکی که یکی از پایه گذاران بیمارستان شهید لواسانی کنونی محسوب می‌شود در دفتر خاطرات خود نوشته است که زخم در اینجا زود خوب می‌شود.

احمد مسجد جامعی با بیان اینکه اکنون تهران را که آب‌های آن آلوده است و ماهی در آن زنده نمی ماند را نباید در نظر گرفت، افزود: زمانی در قنات‌های تهران ماهی رشد می‌کرد و تهران تعداد زیادی قنات داشت که ریشه چنارها در آب آنها بود.

وی یک دلیل مهاجرت گروه‌های مختلف به تهران را چنین آب و هوایی خواند و ادامه داد: یک وجه دیگر این مهاجرت‌ها بحث امنیت تهران بود که در حوزه مرکزی ایران قرار داشت و از همه نقاطی که امکان داشت به این محدوده مهاجرت می کردند، جایی که از تهدیدات دشمنان بیشتر در امان بود.

این عضو شورای اسلامی شهر تهران گفت: برخی نظرشان این است که چون قزوین در خطر تهاجم عثمانی بود و یک مدت تبریز را گرفته بود، شاه طهماسب به عنوان جایگزین احتمالی برای زمانی که عثمانی‌ها به قزوین نزدیک شدند، تهران را به عنوان پایتخت انتخابی در نظر داشت که همین موضوع نشان دهنده ویژگی امنیتی این منطقه است.

وی به کتاب نوشته شده برادر شاه طهماسب در خصوص قصبه تهران اشاره و خاطرنشان کرد: وی در این کتاب به معرفی افرادی پرداخته است که از محل شعر سرودن امرار معاش می کردند و تعداد آنان را قابل توجه معرفی کرده است.

مسجد جامعی با بیان اینکه از زمان شاه طهماسب صفوی حصاری به دور این قصبه کشیده می شود، اظهارداشت: بلافاصله پس از احداث این دیوار، مدرسه ای نیز ساخته می شود که نشان‌دهنده وجود معلم و شاگرد در همین منطقه است و بدون شک ساختن یک مدرسه به مقدماتی نیاز دارد.

وی تهران را پایگاه دوستداران اهل بیت(ع) به دلیل شکل گیری محلات مختلف شهر در حومه یک امامزاده اشاره کرد و یادآورشد: قدیمی ترین اشیایی هم که در این منطقه پیدا شده، مربوط به امامزاده‌هاست، شاید دوستداران اهل بیت که در ری و اطراف تعداد زیادی داشتند، در تهران هم آمد و شد می‌کردند و این موضوع با پایتخت شدن این منطقه گسترش یافته است.

وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی این جاذبه ها در کنار طبیعت، تهران را عاملی برای افزایش جمعیت پایتخت برشمرد و اعلام کرد: به تدریج با افزایش جمعیت، باغ‌های تهران با چنارهای چند ۱۰۰ ساله اش تبدیل به خانه شد و امروز به صورتی اندک می توان این چنارها را در خانه‌ها و خیابان‌های شهر دید.

به گفته مسجد جامعی زمانی این باغ‌ها و چنارها به هم پیوسته بود اما رفته رفته خانه باغ ها کمرنگ و در نهایت ناپدید و شهر مشابه وضعیت کنونی شد.

وی در مورد قنات‌های قدیمی شهر که چنارها را آبیاری می کردند، افزود: منشا آب قنات‌ها کوه‌پایه‌هاست، زمانی که روی این مناطق ساخت و ساز شد تا آنجا که تا ارتفاع بیش یک هزار و ۲۰۰ متری پیش رفت، آلودگی های ناشی از زندگی متراکم و غیر متراکم نیز به آب‌ها منتقل شد.

وی اظهارداشت: زمانی در نهرهای این شهر، آب دماوند جاری بود و حتی مسئولان فعالیت گسترده در آن منطقه را برای برخورداری از آب معدنی سالم محدود کرده بودند اما اکنون می توان دید که چه تعداد برج در ارتفاعات بالای هزار متر ساخته شده است.

مسجد جامعی برخی قنات‌های تهران را مانند شاه، مهران، حاج علیرضا، مستوفی و فرمان‌فرما معروف برشمرد و ادامه داد: هر شخصی که قصد آباد کردن یک منطقه را داشت، قناتی حفر و آب را به این طریق به آن منطقه از تهران منتقل می‌کرد.

این عضو شورای اسلامی شهر تهران گفت: ساخت و سازها، احداث خطوط مترو، گودبرداری‌های زیاد، شبکه قنات پایتخت را بهم ریخت و از سوی دیگر با برداشت بی رویه از منابع زیر زمینی سطح این منابع پایین آمد و با لای‌روبی نکردن قنات ها به تدریج یکی از سرمایه های تاریخی ایران که قرن‌ها وجود داشت، آسیب جدی دید.