حفاظت از آثار و بناهای باستانی و تاریخی به عنوان بخش‌هایی کوچک و به یادگار مانده از هویت، تاریخ و تمدن هر قوم و ملت، وظیفه همگان و بویژه متولیان قانونی و دستگاههای مسوول است اما کمبود اعتبارات و تعدد و فراوانی آثار تاریخی موجب شد تغییر کاربری و واگذاری آنها به بخش خصوصی به منظور جریان یافتن زندگی در آنها و توجه و رسیدگی به این آثار تنها راه موثر برای خروج بناهای تاریخی از مظلومیت و تخریب آنها در گذر زمان باشد.
در این میان خراسان رضوی به عنوان یکی از استانهای دارای پیشینه تاریخی و آثار و ابنیه تاریخی فراوان یکی از استانهای مهم کشور در زمینه تغییر کاربری آثار و ابنیه تاریخی است.
عمق تمدن و تاریخ در خراسان رضوی تا بدان جاست که کهن‌ترین دست افزارهای کشف شده در این استان متعلق به ۸۰۰ هزار سال پیش است. این امر گویای عمق تاریخ، فرهنگ و تمدن در سرزمین خراسان و حضور و زیست انسانهایی از اقوام مختلف در این خطه است. قدمت اغلب محوطه ها در خراسان رضوی نیز از حدود ۶ هزار سال پیش آغاز می شود و تا دوران اسلامی را دربرمی گیرد.
هم اکنون افزون بر ۱۰ هزار اثر تاریخی قابل ثبت در فهرست آثار ملی در این استان وجود دارد که تاکنون تنها هزار و ۷۰۰ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که البته حال و روز خوبی ندارند و غبار بی‌توجهی بر چهره، ترک‌های بی‌مهری بر اندام و داغ فراموشی بر دل این آثار نمایان است.
کوتاهی در حفاظت از میراث فرهنگی، سیمای این یادگاران هویت و تاریخ ملی را خراشیده و داغی جاودانه بر پیکره این آثار انداخته و شاهد این مدعا تخریب هرازچندگاهی آثار، ابنیه و خانه‌های تاریخی ثبت شده و غیرثبتی است اما گویی تغییر کاربری در چنین شرایطی می‌تواند کورسوی امید را در حفاظت و صیانت از آثار تاریخی محقق کند.
واگذاری ۹۷ بنای تاریخی کشور به بخش خصوصی
مدیر عامل صندوق توسعه صنایع دستی، فرش دستباف، احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سفر اخیر خود به خراسان رضوی گفت: تاکنون ۹۷ بنای تاریخی و فرهنگی کشور توسط این صندوق به بخش خصوصی واگذار شده است.
هادی میرزایی افزود: صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی به استناد بند «ز» ماده ۱۱۴ قانون برنامه چهارم توسعه با هدف مرمت، احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی و فرهنگی و با استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی در سال ۸۴ تشکیل شد.
وی ادامه داد: از مجموع ۸۰۰ بنای تاریخی کشور که ساماندهی آن به این صندوق سپرده شده، تاکنون ۹۷ بنای تاریخی و فرهنگی توسط صندوق به بخش خصوصی واگذار شده است. همچنین واگذاری برای حفظ و احیای ۴۱ بنای تاریخی استان خراسان رضوی در دستور کار این صندوق قرار دارد.
مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دستی، فرش دستباف، احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: واگذاری بناها با هدف مرمت و نگهداری بهینه اماکن تاریخی و فرهنگی، توسعه مقاصد گردشگری و کمک به صیانت از این آثار بسیار گران‌سنگ و دارای اهمیت فرهنگی کشور صورت می‌گیرد و سقف واگذاری بناها بیش از ۱۰ سال است.
وی بابیان اینکه اولویت اصلی این صندوق در واگذاری‌ها، حفظ شانیت اماکن تاریخی و فرهنگی است افزود: این امر صرفا در مورد حمام‌های تاریخی، متفاوت و محدود به تبدیل آنها به موزه خواهد شد.
واگذاری ۱۷ بنای تاریخی خراسان رضوی برای ۱۰ تا ۲۰ سال
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با اشاره به واگذاری ۱۷ بنای تاریخی در این استان به بخش خصوصی به منظور تغییر کاربری و احیای آنها گفت: این بناها و آثار تاریخی اغلب کاروانسرا، حمام و خانه تاریخی هستند که برای ۱۰ تا ۲۰ سال واگذار می‌شوند.
ابوالفضل مکرمی‌فر افزود: از مهمترین این آثار می‌توان به کاروانسرای فخر داوود، کاروانسرای زین‌آباد، حمام حاج رییس، رباط زعفرانیه و خانه بخشایشی اشاره کرد.
وی ادامه داد: کاربری این بناهای تاریخی اغلب به صورت اقامتگاه بومگردی، سفره‌خانه سنتی و حمام سنتی خواهد بود.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: امکان واگذاری تسهیلات به منظور کمک به بخش خصوصی برای احیا و مرمت این بناها نیز وجود دارد.
وی با بیان اینکه خراسان رضوی هزار و ۷۰۰ اثر، بنا، محوطه تاریخی، فرهنگی و معنوی ثبت شده در فهرست آثار ملی دارد افزود: در مرحله اول ۱۷ بنا و اثر برای واگذاری انتخاب و روند آن انجام می‌شود که به تدریج تعداد آنها افزایش می‌یابد.
حیات میراث تاریخی با ایجاد اشتغال
مکرمی فر ادامه داد: زنده‌سازی این آثار با تغییر کاربری، مناسب با بافت و معماری این آثار سبب می‌شود شاهد حضور وسرمایه‌گذاری بخش خصوصی و نیز کاسته شدن مبالغ سنگین حفاظت صرف از آنها باشیم علاوه بر این در این روند علاوه بر رونق گردشگری شاهد زمینه‌سازی برای ایجاد اشتغال هم هستیم.
وی گفت: از میان صدها اثر تاریخی متعدد شامل قلعه، کاروانسرا، حمام، آسباد، آبانبار، مسجد جامع، خانه قدیمی، بقعه، مقبره، آرامگاه، سد و امثال آن تعداد فراوانی اثر دارای شرایط واگذاری هستند که باید دید استقبال بخش خصوصی چگونه خواهد بود.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی افزود: واگذاری ۱۷ بنای تاریخی خراسان رضوی در این چارچوب با حجم سرمایه‌گذاری ۳۴۰ میلیارد ریال و ایجاد اشتغال برای ۲۱۷ نفر انجام می‌شود که می‌تواند آغاز پررونقی باشد.
وی ادامه داد: علاوه براین با تغییرکاربری و جاری شدن خون تازه در رگ آثار تاریخی می‌توان امیدوار بود که گردشگران داخلی و خارجی نیز از این روند استقبال خوبی داشته باشند و شاهد رونق گردشگری هم باشیم.
مکرمی‌فر با بیان اینکه گرچه اکنون به خاطر شیوع بیماری کووید۱۹ شاهد کمرنگ شدن حضور مسافران به دلیل ضرورتهای موجود هستیم اما بی شک در دوران پساکرونا شاهد رونق بی‌نظیر در حوزه گردشگری کشور و خراسان رضوی خواهیم بود.
نظر شما