روزنامه شرق ۱۰ آبان یادداشتی به قلم سیدمحمدامین موسوی وکیل پایه‌یک دادگستری منتشر کرد در گزیده ای از آن می خوانیم: انتشار کاریکاتورهای منسوب به حضرت محمد(ص) علاوه بر اینکه در ساختار حقوقی و قانونی کشورهای غربی انجام شده؛ به اسم اِعمال حق آزادی بیان و باور بوده و عملا نیز موجب بروز عکس‌العمل‌هایی در سطح بین‌المللی حول «تبلیغ کینه مذهبی» شده و آثار حقوقی در پی داشته است که از جمله آن تهدید اصل حفظ امنیت و صلح جهانی است. مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در مراسم بزرگداشت این معلم، از تهدید ارزش‌های سکولار فرانسه یاد کرد و این اقدام را ستود و به‌عنوان یک جایگاه حقوقی، حق انتشار این کاریکاتورها را برای فرانسه محفوظ دانست و گفت «فرانسه از کاریکاتور دست نخواهد کشید».این موضع‌گیری رئیس‌جمهور فرانسه که می‌توانست اقدام شخصی یک شهروند فرانسه را از منظر حقوقی، مورد تذکر یا محدویت قرار دهد؛ آن را به موضع رسمی دولت فرانسه تبدیل کرد و چنین موضعی، برخلاف تعهدات حقوق بین‌المللی دولت فرانسه بوده که مسئولیت بین‌المللی نقض قوانین بین‌المللی را برای این دولت ایجاد کرده است تا نظام حقوق مسئولیت بین‌المللی را بر این دولت حاکم کند.
به موجب ماده ۲۰ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی که دولت فرانسه نیز آن را امضا کرده است؛ هر عقیده و باوری خواه مذهبی و غیرمذهبی که مستلزم «هرگونه تبلیغ برای جنگ» باشد و اظهار عقیده‌ای که موجب «کینه مذهبی» شود و «باعث تحریک به تبعیض یا دشمنی و خشونت شود» ممنوع است. ماده ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر درباره آزادی عقیده و بیان می‌گوید «هرکس حق آزادی عقیده و بیان دارد و حق مزبور شامل آن است که از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و در اخذ و انتشار آن به تمام وسایل ممکن و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد». ماده ۱۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی نیز همین را می‌گوید اما مطابق حقوق بین‌الملل اعمال این حق، محدودیت‌هایی دارد.
بند ۳ ماده ۱۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مقرر داشته که «اعمال حقوق مذکور در بند ۲ این ماده (آزادی بیان) مستلزم تکالیف و مسئولیت‌های خاصی است؛ بنابراین ممکن است تابع محدودیت‌های معینی بشود که در قانون تصریح شده و برای امور ذیل ضرورت داشته باشد: الف) احترام به حقوق یا حیثیت دیگران؛ ب) حفظ امنیت یا نظم عمومی یا سلامت یا اخلاق عمومی».ماده ۲۰ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی نیز در دو بند، انواع جدیدی از محدودیت بر آزادی بیان را ارائه کرده است که عبارت‌اند از «هرگونه تبلیغ برای جنگ به موجب قانون ممنوع است» و «هرگونه دعوت (و ترغیب) به کینه (و تنفر) ملی یا نژادی یا مذهبی که باعث تحریک به تبعیض یا دشمنی و خشونت شود، به‌موجب قانون ممنوع است».همان‌گونه که مشاهده شد، اطلاق آزادی بیان در این متون حقوقی که مهم‌ترین آن بند ۳ ماده ۱۹ میثاق و بند ۲ ماده ۲۰ است؛ تخصیص خورده و در هر دو بند عقاید مذهبی می‌تواند لحاظ شود. بند ۳ ماده ۱۹ میثاق ۳ از «احترام به حقوق یا حیثیت دیگران و... نظم عمومی» سخن گفته که با مذهب اکثریت جامعه یا مذاهب پرجمعیت رابطه تنگاتنگی دارد و بند ۲ ماده ۲۰ نیز صراحتا ابراز هر بیان و عقیده‌ای را که «ترغیب به تنفر مذهبی» کند و موجب «تحریک به تبعیض یا دشمنی و خشونت گردد»، ممنوع کرده است.
به هر شکل اگرچه آزادی مذهب خود نوع و صورتی از آزادی عقیده است اما مطابق حقوق بین‌الملل، در تزاحم این دو، مراعات اعتقادات مذهبی به‌مثابه حقی از «حقوق دیگران» موجب محدودیت آزادی عقیده خواهد شد. از طرفی هر عقیده‌ای خواه در سطح باور و خواه در سطح مذهب نباید موجب تنفر و بروز خشونت را فراهم آورد؛ بنابراین از این منظر نیز مطابق حقوق بین‌الملل نمی‌توان به نام آزادی بیان، به مذاهب توهین کرد و چنین اقدامی غیرقانونی است.
نظر شما