روزنامه اعتماد یکشنبه ۱۱ آبان در یادداشتی به قلم محسن پاک‌آیین دیپلمات سابق و معاون بین‌الملل دفتر حفظ و نشر آثار رهبر جمهوری اسلامی ایران آورده است: درگیری نظامی در منطقه قره‌باغ همچنان ادامه دارد و کشورهای مختلفی تلاش کرده‌اند تا پیشنهادهایی را برای توقف درگیری‌ها و برقراری آتش‌بس ارایه دهند، اما تاکنون همه این طرح‌ها به بن‌بست رسیده و نتوانسته در عرصه عمل مفید واقع شود. در این شرایط جمهوری اسلامی ایران نیز تصمیم گرفت طرحی متفاوت ارایه کرده و راه‌حلی دیپلماتیک برای حل و فصل مناقشه قره‌باغ پیشنهاد کند. اگرچه تاکنون این طرح به صورت عمومی منتشر نشده و جزییات آن در دسترس نیست، اما با توجه به کلیات طرح ایران و همچنین اظهارات سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه می‌توان تصریح کرد طرح ایران، طرحی متفاوت با طرح‌های شکست خورده دیگر کشورها بوده و بر مبنای اصولی بنا شده که می‌تواند در نهایت به موفقیت این طرح منجر شود. علت متفاوت بودن طرح ایران، توجه به مطالبات هر دو کشور آذربایجان و ارمنستان و تاکید بر حقوق مردم آذربایجان و شهروندان منطقه قره‌باغ بوده است.
در رابطه با موضوع آذربایجان، به‌طور اصولی جمهوری اسلامی ایران با اشغال سرزمین‌ها و نقض تمامیت ارضی ملل مستقل مخالف است و به همین دلیل در طرح پیشنهادی خود، تاکید کرده که از نگاه ایران هر راه‌حلی باید متضمن تمامیت ارضی آذربایجان باشد. ایران خواستار تخلیه ۷ شهر اشغال شده آذربایجان از سوی ارمنستان شده و به‌رغم اینکه برخی شهرها از سوی آذربایجان آزاد شده‌اند، بر این مساله تاکید شده تا در آینده نیز مناطق مورد مناقشه به محلی برای درگیری نظامی بدل نشود. از سوی دیگر نگرانی‌هایی نیز درباره سرنوشت مردم منطقه قره‌باغ وجود داشت که در طرح ایران تلاش شده به این موضوع پرداخته شود. اکثریت مردم قره‌باغ از ارامنه هستند و خواستار برخورداری از حق تعیین سرنوشت شده‌اند، از همین‌رو جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد کرده تا آذربایجان ضمن حفظ تمامیت ارضی خود، حق تعیین سرنوشت مردم این منطقه را محترم بشمارد و به مطالبات قومی آنها در حوزه‌هایی نظیر زبان، فرهنگ و رسانه پاسخ دهد. به آن معنا که اختیارات یک جمهوری خودمختار ذیل حاکمیت ملی آذربایجان به مردم این منطقه واگذار شود. در این میان بحثی پیرامون ارمنستان وجود دارد که باید تاکید کرد از نگاه حقوقی دخالت دولت ارمنستان در مساله قره‌باغ محلی از اعراب ندارد.
این مناقشه‌ای داخلی در آذربایجان بوده که قره‌باغ به عنوان بخشی از خاک این کشور خواستار استقلال شد و این امکان وجود داشت که طی گفت‌وگوهایی داخلی این مساله حل و فصل شود، اما ارمنستان با دخالت خود مساله را پیچیده کرد و با اشغال ۷ شهر خواستار الحاق این منطقه به ارمنستان یا استقلال منطقه قره‌باغ از آذربایجان شد. در طرح ایران تاکید زیادی بر رفع اشغال این مناطق وجود دارد و به همین دلیل پس از صحبت‌های اولیه‌ای که نخست‌وزیر و رییس‌جمهور ارمنستان پیرامون استقبال از طرح ایران مطرح کردند، شاهد بودیم که مقامات این کشور از حمایت ارمنستان از طرح گروه مینسک سخن گفتند. با این وجود با توجه به مفادی که در طرح گروه مینسک نیز وجود دارد، می‌شود گفت گام مثبتی برای حل مناقشه برداشته شده است. موفقیت طرح ایران به نحوه عملکرد دو کشور آذربایجان و ارمنستان بستگی دارد؛ آذربایجان تاکنون واکنش مثبتی به طرح داشته اما ارمنستان به سبب پرهیز همیشگی از تخلیه شهرهای اشغالی در قره‌باغ هنوز موضع مشخصی اتخاذ نکرده و باید تلاش‌هایی جدی برای اقناع این کشور صورت گیرد.
جمهوری اسلامی ایران با تجربه ۸ سال جنگ تحمیلی و مذاکراتی که در حین تقابل نظامی با عراق در جریان بود به خوبی می‌داند تا زمانی که خاک یک کشور در اشغال طرف دیگر باشد، حق دارد از تمامیت ارضی خود دفاع کند. تمامی طرح‌های گروه مینسک، شورای امنیت، ایران و روسیه بر مبنای همین اصل بوده است اما اینکه چرا تاکنون این طرح‌ها به ثمر نرسیده به عدم وجود مکانیسم اجرایی در آن بازمی‌گردد. سازمان ملل متحد و شورای امنیت به‌رغم دارا بودن توان اجرایی به سبب جانبداری برخی اعضا از ارمنستان از اجرای آن خودداری کرده و گروه مینسک نیز توجه کافی به تبیین مکانیسم اجرایی نداشته است. طرح‌های ایران و روسیه نیز به‌رغم منطقی بودن از حمایت‌های کافی برخوردار نشده‌اند. هر طرحی باید بر مبنای عدالت باشد و تنها طرح‌های مبتنی بر عدالت می‌تواند در مسیر صلح موثر باشد. به همین دلیل عنوان می‌شود که طرح ایران پایدار است و می‌تواند موثر واقع شود.
نظر شما