روزنامه تجارت شنبه ۱۷ آبان در گفت وگو با مهدی پازوکی استاد دانشگاه علامه طباطبایی جوانب قطع ارتباط ایران با جامعه جهانی و تاثیر آن بر رشد اقتصادی کشور را بررسی کرد در گزیده ای از آن می خوانیم: با فراگیرشدن پدیده جهانی شدن در ابعاد مختلف، به ویژه در بُعد اقتصادی، اقتصاددانان آثار آن را بر متغیرهای اقتصادی بررسی کرده اند. آمار و اطلاعات دردسترس نشاندهنده این است که طی چند دهه اخیر تورم جهانی کاهش یافته است.
چالش اصلی تجارت خارجی در ایران چیست؟
یکی از معضلاتی که امروزه اقتصاد ایران دارد در زمینه تجارت خارجی با جهان است. برای اینکه با دنیا تجارت داشته باشیم سیستم بانکی باید بتواند با سیستم بانکی دنیا کار مراوده داشته باشد و امروزه به صورت چمدانی یا پول نقد نمی شود تجارت کرد. بنابراین باید تکلیف خود را مشخص کنیم که آیا می خواهیم با جهان مبادلات تجاری داشته باشیم یا خیر. اگر نخواهیم باید دور ایران دیوار بکشیم و مثل کره شمالی باشیم. این حق مردم ایران است که با جهان ارتباط داشته باشند چون امروزه در تولید بعضی از کالا ها برتری نسبی داریم ولی برای پیشرفت به بازار های جهانی نیاز است. اگر در بازار های داخلی به سمت خود تحریمی برویم، طبعات منفی برای اقتصاد ایران باقی می ماند و عدم ارتباط با جامعه جهانی باعث کاهش نرخ رشد اقتصادی می شود اگر ارتباط با جهان نداشته باشیم، این مسئله باعث کاهش نرخ رشد اقتصادی می شود و این یعنی کاهش تولید ملی و کاهش تولید ملی هم یعنی کوچک شدن اقتصاد و به شدت هم روی اشتغال و هم روی سرمایه گذاری اثر منفی دارد و روی فقر هم اثر مثبت دارد یعنی باعث گسترش فقر خواهد شد. پس ما برای اینکه با جهان تجارت کنیم، درخواست ارتباط با جهان در راستای منافع ملی خود را داریم.
برای این باید مقررات بین المللی را در امر تجارت و در امر سیستم بانکی قبول کنیم. یکی از آن مقررات بعد از ۱۱سپتامبر و گسترش تروریست در جهان از جمله وجود تروریست هایی مثل القاعده و گروه های تندرو، بحث مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریست است یعنی امروز ما یک خود تحریمی را انجام دادیم به علت نپذیرفتن قوانین بین المللی در خصوص سیستم بانکی یاهمان اف ای تی اف. مسئله این است که شرکای عمده تجاری ما مثل روسیه،چین و ترکیه خودشان عضو های اصلی اف ای تی اف هستند. در حالی که ما قرار نبوده عضو اصلی باشیم. ما قرار بوده عضو همکار اف ای تی اف باشیم. مثل ۱۷۷ کشور دیگر جهان. یعنی حتی اگر امریکا به برجام برگردد و دموکرات ها پیروز شوند، امکان ندارد بانکی با ما تجارت کند. البته مشکل ما فقط اف ای تی اف نیست. مشکل ما به مدیریت و درایت خودمان برمی گردد.
کشورهایی مثل روسیه و چین که اتفاقا شریک تجاری ما هستند، اعضای اصلی اف ای تی اف هستند. خود رئیس بانک مرکزی در مجلس اعلام کرد که بانک مرکزی روسیه ادامه همکاری تجاری را مشروط بر پذیرفتن اف ای تی اف کرده است. مثل اسرائیل، تندرو ها به رهبری ترامپ و عربستان سعودی بسیار علاقه مند به این هستند که ما از جامعه جهانی منزوی شویم. پس ما باید دست از خود تحریمی برداریم، به فکر منافع ملی باشیم و بدانیم که با سیستم سنتی تجارت چمدانی، امکان رشد اقتصادی و بهبود وضع معیشتی مردم و امکان پیشرفت اقتصادی کشور تقریبا نزدیک به صفر است. دشمن هم همین را می خوهد. بنابراین ما نباید به سمت انزوا برویم. پس تعامل با جامعه جهانی به نفع ماست. ما باید سعی بکنیم بخردانه با جهان ارتباط داشته باشیم.
مهمترین تبعات قطع شدن زنجیره جهانی با اقتصاد کشور چیست؟
اگر می خوهیم ایران در منطقه موفق باشد باید از علم کارشناسان مرتبط استفاده کنیم و درایت و مدیریت کافی را داشته باشیم و در راه منافع ملی قدم بگذاریم. ما الان در منطقه نه تنها از نظر اقتصادی و سیاسی اول نشدیم بلکه روز به روز به عقب برمی گردیم.
مزیت پیوستن به FATF چیست؟
FATF نهاد اقتصادی بین المللی است که به دنبال دستیابی به تبادلات مالی با ریسک فساد پایین تر است. این به آن معنا نیست که کشورهایی که در لیست سیاه این سازمان قرار ندارند، با مشکلاتی نظیر پولشویی روبه رو نیستند، اما نحوه کار این کشورها از سوی این نهاد رصد می شود. اف ای تی اف در زمانی که ایران را از لیست سیاه خود بعد از امضای توافق هسته ای بیرون آورد، درخواست کرد تا کشورمان به عضویت کنوانسیون مبارزه با جرایم سازمان یافته فراملی یا همان پالرمو در بیاید. خواسته دیگر این نهاد این بود که ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم یا CFT هم بپیوندد. در داخل ایران، توافق بر سر پذیرش این دو شرط انجام نشد و سر آخر بعد از بحث و جدل های فراوان فرصت برای ایران به پایان رسید.
مهمترین چالش هایی که ورود به لیست سیاه FATF برای اقتصاد ایران به وجود آورد چیست؟
در خصوص FATF، یک سؤال اساسی وجود دارد و آن هم تردید در قصد انجام مبادلات تجاری از سوی ایران با جهان خارج است. به عبارتی چنانچه این موضوع مدنظر نیست و تصمیم گرفتند تا دور کشور دیوار بکشند، طبیعی است که نیاز پیوستن به FATF هم احساس نمی شود، اما اگر اساس برنامه ریزی ها بر این اصل استوار شده باشد که ابتدا با کشورهای منطقه و سپس جهان بین الملل رابطه اقتصادی برقرار شود باید ضوابط و مقررات مرتبط با آن هم مدنظر قرار گیرد. به عبارتی دیگر لازم است تا سیستم بانکی کشور ما با سیستم بانکی جهانی مرتبط شوند فرض کنید فردا صبح مشکل ایران با امریکا حل شد و سفارت امریکا در خیابان مفتح کار خود را آغاز کرد، چنانچه ایران مقررات FATF را نپذیرفته باشد هیچ بانکی در دنیا با سیستم بانکی ما حتی در صورت دوستی با آمریکا کار نخواهد کرد و نتیجه چنین تصمیمی عدم مراوده اقتصادی با جهان بین الملل است.
چقدر پذیرش FATF بر کمتر شدن مشکلات تحریم تاثیر گذار است؟
ایران در حال حاضر شرایط تحریم را یدک می کشد و به هر جهت آمریکا بزرگترین قدرت اقتصادی جهان به حساب می آید و تحریم های ظالمانه را تحمیل کرده است، با تمام اینها در چنین شرایطی چنانچه FATF را می پذیرفتیم، به معنای ارسال سیگنال مثبت به جامعه جهانی بود که ایران مایل به همکاری با دیگر کشورها است، بنابراین شرایط بابت مقابله با تحریم ها متفاوت می شد. سال ۱۹۸۹ در پاریس به خاطر مبارزه با تأمین مالی تروریسم و مبارزه با پولشویی نهاد FATF تأسیس شد و نکته جالب در این بخش آن است که انتظار می رفت کشور ما که یکی از قربانیان تروریسم محسوب می شود، از آن استقبال شایانی به عمل آورد که چنین نشد FATF در واقع به فیفا در فوتبال شباهت دارد، به این معنا که در صورت عدم رعایت مقررات فیفا در فوتبال، هیچ تیمی حاضر نیست با تیم ملی کشوری که قوانین را مراعات نمی کند به رقابت بپردازد.
اکنون کاهش ارزش پول ملی که پس از این تصمیم شدت گرفته است از اثرات این اندیشه است که نسبت به آن بی توجه هستند. در صورتی که مجمع تشخیص مصلحت FATF را می پذیرفت به نفع اقتصاد ایران تمام می شد، نشانه آن هم این است که اکنون امریکا، اسرائیل و عربستان سعودی به عنوان رهبر کشورهای مرتجع خاورمیانه از این تصمیم کشورمان به شدت خوشحال شدند، باید در نظر داشت که در جهان امروز، دشمن یا دوست دائمی وجود ندارد، تنها منافع ملی، دائمی است، این مسئله مهمی به شمار می آید که در تصمیم گیری های مهم مورد توجه قرار نمی گیرد. تمام این موارد در نهایت به ضرر طبقات ضعیف تمام خواهد شد. اعضای اصلی FATF از ۳۷ کشور و دو اتحادیه تشکیل شده است، ولی ۱۸۹ کشور، عضو همکار آن محسوب می شوند و اکنون که ایران با پیوستن به این نهاد مخالفت ورزیده، به عنوان کشورهای غیر همکار به معنای "لیست سیاه" محسوب می شود که تنها ایران و کره شمالی عضو آن به حساب می آیند.
مشکلات اقتصادی ایران تا چه اندازه به مدیریت اقتصادی باز می گردد؟
امروز در ایران اقتصاد در گرو سیاست قرار دارد و باید سیاست خارجی ما سیاست خارجی توسعه یافته برای تعامل با جهان باشد. چنانچه ارتباط خارجی با جهان بسته شود، قادر به انجام حرکتی در جهت توسعه کشور نخواهیم بود. یک اقتصاد محدود در یک جامعه محدود، قطعا تولیدات خود را به بازارهای منطقه ای نخواهد رساند.
تجربه نشان داده هر زمان پای میز مذاکره حاضر شدیم، نتیجه مثبتی از آن دریافت کردیم و منافع ملی ملت ایران تامین شده است. نمونه آن هم قطعنامه ۵۹۸ و یا قضیه سفارت امریکا در تهران است، اما هر اندازه تنش ها را بیشتر کرده ایم اقتصاد ایران ضرر کرده است. باید سیاست خصوصی سازی در این جهت باشد که به کوچک شدن دولت ختم شود، اما این امر به معنای آن نیست که اموال و دارایی های کشور تاراج شود، بلکه باید بر اساس برنامه و روی حساب و کتاب این کار صورت گیرد، در این راستا واگذاری سهام شرکت های دولتی در بورس اقدام خوبی است که امروز انجام می شود و از طریق این کار مولدسازی دارایی های دولت صورت می پذیرد، این کار باعث می شود که دولت بتواند کسری بودجه خود را به وجود آمده جبران کند و از این طریق نیز سهام شرکت های دولتی در بورس عرضه می شود.
نظر شما