دریای خزر که عنوان بزرگترین دریاچه جهان را یدک می کشد و برای همین از آن به عنوان دریا یاد می کنند چند سالی است که درگیر مشکلات زیست محیطی زیادی شده به طوری که عوارض آن دامن زیستگاه های اطراف آن مانند تالاب میانکاله و تنها خلیج آن یعنی خلیج گرگان را هم گرفته است.
نوسانات تراز آب دریای خزر از جمله عامل مهم در بروز این مشکلات است که طی سال های گذشته با دخالت انسان با شدت بیشتری نمایان شده، بر اساس گزارشی از مرکز ملی مطالعات تحقیقات دریای خزر طی سال ۲۰۱۹ نسبت به ۲۰۱۸ متوسط تراز آب دریای خزر نزدیک به ۱۳ سانتمیتر کاهش یافته که این نوسان بر زیستمندان منطقه تاثیر بسیار زیادی داشته است.
شواهد نشان می دهد که از سال ۱۹۷۸ میلادی مقارن با سال ۱۳۵۷ شمسی دریای خزر پیشروی خود را آغاز کرد و سطح تراز آن حدود ۲ و نیم متر بالا آمد و پس از آن در سال ۱۹۹۵ مقارن با سال ۱۳۷۴ شمسی پسروی خزر آغاز شد و تاکنون حدود یک متر و ۵۰ سانتیمتر سطح تراز آب خزر کاهش یافت که بنا به گفته همایون خوشروان مجری طرح بین‌المللی اثر نوسانات دریای خزر، این نوساناتی که طی این دوره کوتاه زمانی برای خزر اتفاق افتاده سبب شد که تاثیرات زیادی بر خلیج گرگان و تالاب میانکاله اعمال کند.
مجری طرح پژوهشی بین‌المللی نوسانات دریای خزر روز جمعه در گفت وگو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: نکته ای که وجود دارد این است که وقتی کاهش سطح تراز آب دریای خزر را داریم خشکی بیشتر و در این شرایط زمینه برای نفوذ شکارچیان غیر مجاز به این منطقه فراهم می شود که می توانند صدمات جدی را بر منطقه وارد کنند.
«همایون خوشروان» کاهش پرندگان منطقه را یکی از تاثیرات نوسانات آب خزر بر تالاب میانکاله دانست و افزود: نوسان آب خزر موجب کاهش جمعیت پرندگان منطقه شده و از طرف دیگر نفوذ شکارچیان نیز باعث شده که همان تعداد پرنده باقیمانده نیز در معرض خطر قرار گیرند.
مجری طرح پژوهشی بین‌المللی نوسانات دریای خزر اظهار داشت: از سوی دیگر شلیکی که این شکارچیان برای شکار پرندگان انجام می دهند تاثیر بسیار بدی بر روی تالاب میانکاله دارد، بر اساس برآوردی که یکی از فعالان محیط زیست مستقر در منطقه انجام داده نشان می دهد که طی ۳۰ سال گذشته میزان سربی که وارد آب تالاب میانکاله و خلیج گرگان شده حدود هزار و ۸۰۰ تن تخمین زده شده است.
وی ادامه داد: رویه ورود سرب هم به این شکل است که اگر طول ۷۰ کیلومتری تالاب میانکاله یا خلیج گرگان را در بخش های جنوبی در نظر بگیریم معمولا در فواصل ۲۰۰ متر تا ۲۰۰ متر یک شکارچی می نشیند و هر کدام هم معمولا ۵۰ شلیک انجام می دهند که این ۵۰ شلیک یک و نیم کیلوگرم سرب را وارد محیط تالاب می کند حالا با توجه به طول ۷۰ کیلومتری تالاب و خلیج چیزی حدود ۵ هزار و ۶۰۰ کیلوگرم سرب سالانه وارد خلیج گرگان و تالاب میانکاله می شود.
مجری طرح بین‌المللی اثر نوسانات دریای خزر تاکید کرد: این رقم بسیار مهمی است، همانطور که می دانید سرب یک عنصر بسیار خطرناک است و اگر وارد زنجیره غذایی شود می تواند هم به جانوران، هم گیاهان و هم انسان ضررهای بسیار مهلکی وارد کند بنابراین این هم از نکاتی است که پس روی سطح تراز آب خزر به همراه داشته که باید مورد توج جدی مسوولان قرار گیرد.
خلیج گرگان
خلیج گرگان بزرگترین خلیج دریای خزر است که در سال ۱۳۵۴ به همراه تالاب میانکاله و لپوی زاغمرز در استان مازندران به عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر ثبت شد. این خلیج و نواحی اطراف آن یک مجموعه ارزشمند زیست محیطی حتی در سطح دنیاست که علاوه بر حفظ چرخه زیست دریای خزر در معیشت جوامع محلی اثری مستقیم دارد اما چند سالی است که با کاهش تراز آب دست به گریبان شده و آنرا با چالش هایی از جمله خشکسالی مواجه کرده که بر معیشت جوامع محلی اثرگذاری مستقیم دارد.
خلیج گرگان از لحاظ اقتصادی و اکولوژیکی دارای اهمیت بوده و در تکثیر آبزیان، ماهیان استخوانی و غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی دارد.
این پهنه آبی از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و حوزه شهرستان های بندرترکمن، بندرگز، نوکنده و بهشهر از ۶۰ کیلومتر طول و حداکثر ۱۲ کیلومتر عرض برخوردار بوده و دارای امتداد شرقی - غربی است.
تالاب میانکاله
تالاب بین‌المللی میانکاله در شرق مازندران دارای ۴۰ هزار هکتار مساحت آبی است که از دهستان میانکاله در شهرستان بهشهر تا آشوراده در استان گلستان گسترده است. این منطقه به دلیل داشتن پهنه آبی مناسب با ذخایر غذایی غنی و آبزیان همه ساله پذیرای بیش از ۳۰ تا ۴۰ گونه از پرندگان مهاجر زمستان‌گذران و بیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان بومی آبزی و کنارآبزی است.
این تالاب با داشتن پناهگاه حیات وحش به مساحت حدود ۲۸ هزار هکتار و تنوع گیاهی از جمله درختان سازیل و انار وحشی که منبع تغذیه برخی پرندگان را تشکیل می‌دهد توانست بیش از ۵۰۰ گونه جانوری را در خود جای دهد و به نوعی بهشت پرندگان استان مشهور شود و با این تنوع زیستی به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره جهان از سوی سازمان‌های جهانی حفاظت از محیط زیست قرار بگیرد.
درست است که تالاب بین‌المللی میانکاله به بهشت پرندگان معروف شده اما چند سالی است که سایه شوم مرگ، دست از سر پرندگان مهاجر آن بر نمی‌دارد، شکار بی‌رویه و بی‌رحمانه و حرص و طمع به روش‌های مختلف از یک طرف و درست مدیریت نکردن منطقه از طرف دیگر دنیا را بر سر پرندگان مهاجر و بومی منطقه خراب و روزگار را برای این بخت‌برگشته ها سیاه کرده است.
نظر شما