گام‌هایی برای بازگرداندن بورس به مدار رشد

به گزارش روز جمعه ایرنا، بورس از سال گذشته مسیر خود را از دیگر بازارهای موازی در کشور جدا کرده و رشد قابل توجهی را تجربه کرد، در سال ۹۹ و در نخستین ماه‌های امسال نیز گوی سبقت را به لحاظ بازدهی از سایر بازارهای سرمایه‌گذاری ربود و توانست روزهای غافلگیرکننده‌ای را برای سهامداران از خود به یادگار بگذارد.

شاخص بورس در مرداد ماه با ورود به کانال دو میلیون واحد به رکورد تاریخی دست پیدا کرد، اما یکباره از نیمه مرداد ماه روند معاملات بورس تغییر کرد و در فاز اصلاحی شدید قرار گرفت.

تداوم اصلاح و روند نزولی شاخص بورس چنان ترسی را در بازار حاکم کرد که سازمان بورس برای آرام  کردن جو ملتهب بازار و کاهش رفتارهای عجولانه سهامداران  اقدام‌هایی را در دستور کار قرار داد تا شاید بتواند از این طریق مانع از هیجان و اصلاح شتابان قیمت‌ها در بازار شود.

افزایش سقف سرمایه‌گذاری در سهام صندوق‌های با درآمد ثابت

 سازمان بورس در ابتدا و در ادامه روند نزولی بازار جهت بهبود وضعیت معاملات بورس اقدام به افزایش سقف سرمایه‌گذاری در سهام صندوق‌های با درآمد ثابت کرد.

در ابتدای سال ۹۹ و در فروردین ماه سال جاری، این حد نصاب ۱۰  درصد تعیین شد، اما در مرداد ماه سال جاری نیز طبق اعلام سازمان بورس و اوراق بهادار حدنصاب سرمایه‌گذاری در سهام این صندوق ها به ۵ درصد کاهش یافت اما در اواخر مرداد ماه در جلسه‌ای که هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به منظور حمایت از بازار سرمایه برگزار کرد، افزایش سقف سرمایه‌گذاری در سهام صندوق‌های بادرآمد ثابت را به ۱۵ درصد افزایش داد.

در ابتدای آبان ماه هیات مدیره سازمان بورس در راستای افزایش ظرفیت تقاضای بازار مصوبه‌ای را نهایی کرد که براساس آن سقف مجاز خرید صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت از ۱۵ به ۲۰ درصد افزایش یافت.

همچنین طبق این مصوبه درصد اعتبار مجاز مشتریان کارگزاریِ با ۵۰ درصد افزایش از ۲۰ به ۳۰ درصد افزایش یافت.

دو نیمه شدن معاملات بورس

بورس تهران در ماه‌های نخست سال سیستم داد و ستدها به دلیل قرار گرفتن در مدار صعودی، افزایش تعداد معامله‌گران و افزایش چشمگیر ارزش معاملات با مشکلاتی همراه شد که به دنبال آن شاهد کند شدن سیستم کارگزاری‌ها، قطعی هسته معاملات سهام و  تاخیر در ثبت سفارش خرید و فروش بازار بودیم که این موضوع اعتراض و نگرانی بسیاری از سهامداران را با خود به همراه داشت.

چنین وضعیتی در بازار و اعتراض سهامداران به روند معاملات باعث شد تا زمانبندی جلسه معاملاتی بورس تهران به منظور بهبود کارکرد سامانه معاملاتی و روند معاملات این بازار از ۲۷ مرداد ماه به صورت موقت تغییر کند.

طبق اطلاعیه‌ منتشر شده برای تغییر زمان معاملات از سوی شرکت بورس تهران اعلام شد: در جلسه معاملاتی اول زمان پیش‌گشایش از ساعت هشت و ۳۰ دقیقه تا هشت و ۴۵ دقیقه و زمان انجام معاملات از ساعت هشت و ۴۵ دقیقه تا ۱۱ و ۴۵ دقیقه است که در این جلسه معاملاتی کلیه صنایع، به غیر از صنعت فلزات اساسی، صنعت شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی و صنعت فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای به همراه مشتقات مربوطه اعم از اختیار معامله و اختیار فروش تبعی قابل معامله بود.

در جلسه معاملاتی دوم، زمان پیش‌گشایش از ساعت ۱۲ تا ۱۲ و ۱۵ دقیقه و زمان انجام معاملات از ساعت ۱۲ و ۱۵ دقیقه تا ۱۵ و ۱۵ دقیقه بود که در این جلسه صنایع بزرگ بورسی مانند فلزات اساسی، شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی و فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای به همراه مشتقات مربوطه اعم از اختیار معامله و اختیار فروش تبعی معامله می شدند.

از چند روز بعد و با بهبود وضعیت سیستم های معاملاتی زمان معاملات بازار به روال قبل بازگشت و براساس مصوبه ای اعلام شد: کلیه معاملات در بازار سهام در یک جلسه معاملاتی انجام خواهد شد و بر این اساس، ۸:۳۰ تا ۹ زمان پیش گشایش و از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ زمان معاملات نماد شرکت‌ها خواهد بود.

وعده حمایت حقوقی‌ها از بازار

در زمان ریزش شاخص بورس، حمایت حقوقی‌ها از بورس تنها امید باقی‌مانده برای سهامدارانی بود که هر روز از ترس صف‌های طولانی فروش سهام و کاهش سرمایه خود دست به تصمیم گیری‌های هیجانی در بازار می‌زدند که با اعلام رئیس سازمان بورس از جلسه با حقوقی‌ها تا حدودی این امید را ایجاد کرد که اتفاق بهتری را در بازار از سوی حقوقی‌ها شاهد خواهیم بود.

 حقوقی‌ها از همان ابتدا رفتارهای ضد و نقیضی را از خود نشان دادند، در برخی روزها خرید سهام و جمع آوری صف های فروش توسط تعدادی از حقوقی ها کاملا محسوس بود و در بعضی روزها آنها تنها نظاره‌گر صف‌های فروش بودند، اما این اقدام از سوی حقوقی‌ها به صورت نیمه کاره رها شد و برخلاف تلاش های صورت گرفته برای بهبود وضعیت بازار، نتوانست چندان تاثیر مثبتی را در بازار با خود به همراه داشته باشد.

 بازارگردانی توسط شرکت‌های سبدگردان

یکی از راهکارهای بهبود بازار، بازارگردانی توسط شرکت های سبدگردان برای کاهش نوسان بورس بود که این موضوع بارها مورد پیشنهاد فعالان بازار قرار گرفت، در نهایت  ۱۳ شهریور ماه طی جلسه‌ای با حضور رئیس سازمان بورس و نهادهای حقوقی تصمیم‌های مهمی در راستای بهبود وضعیت بازار اتخاذ و مقرر شد فرآیند جدید بازارگردانی با هدف افزایش رونق بازار و تسهیل نقدشوندگی آغاز شود.

با پیگیری‌های این سازمان چندین شرکت به دلیل برخورداری از شرکت‌های بازارگردان  مسیر اصلی خود را پیدا کردند و توانستند زمینه بهبود وضعیت معاملات در بازار را فراهم کنند، همچنان پیگیری بازارگردانی شرکت‌ها، جزو اصلی ترین اولویت فعالیت سازمان بورس است که با پیگیری و اجرای آن می‌توان نسبت به آینده بازار امیدوار بود.

تامین مالی از صندوق توسعه ملی

بعد از اصلاح و افت مکرر شاخص بورس وعده انتقال نقدینگی از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه داده شد که این موضوع زمینه ایجاد خوش بینی و افزایش امید برای بازگشت دوباره روند صعودی به بازار را فراهم کرد.

رییس سازمان بورس بعد از تصمیم اتخاذ شده در جلسه شورای عالی بورس اعلام کرد: صندوق توسعه ملی مکلف است یک درصد از منابع سالانه خود را (از سال ۱۳۹۴ به بعد) به ازای هر سال، نزد بانک عامل در صندوق تثبیت بازار سرمایه به صورت بلندمدت (حداقل ۲۰ ساله) سپرده‌گذاری کند.

بعد از اعلام این خبر، در روز ۱۵ مهر ماه بود که یک عضو شورای عالی بورس اعلام کرد : با تایید بانک مرکزی تا چند روز آینده یک درصد از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه انتقال خواهد یافت.

این در حالیست که  همچنان اجرای این اقدام در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و تاکنون تاریخ دقیقی برای نهایی شدن آن اعلام نشده است اما اکثر کارشناسان معتقدند که با ورود نقدینگی به صندوق تثیت بازار سرمایه می‌توان روزهای پررونقی را برای بازار متصور شد.

لغو ممنوعیت سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بورس

در جلسه شهریور ماه شورای عالی بورس، آیین‌نامه پیشنهادی حفظ ثبات بازار سرمایه و صیانت از حقوق سهام‌داران و سرمایه‌گذاران مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

منع مشارکت بانک‌ها در رابطه با مفاد ماده ۱۶ و ۱۷ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، استثنا شد و بانک‌ها مجاز به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه خواهند بود.

در ابتدا این مصوبه با برخی از حاشیه‌ها همراه شد و شایعه عدم قابلیت اجرای مصوبه شورای عالی بورس و مغایرت این مصوبه با قانون رفع موانع تولید و خروج بانک‌ها از بنگاه‌داری را مطرح کردند.

به دنبال حاشیه های ایجاد شده اکثر کارشناسان بازار سرمایه به دفاع از این تصمیم اتخاذ شده پرداختند و اعلام کردند: بانک‌ها با توجه به حجم نقدینگی و قدرتی که در اختیار دارند می‌توانند بازیگران خوبی در بازار سرمایه باشند.

حمایت از بازار با اوراق اختیار فروش تبعی

 در کنار اقدام های گسترده  و ابزارهای مختلفی که از سوی مسوولان بازارسرمایه برای کاهش التهاب در معاملات بازار به کار گرفته شد،  اوراق اختیار فروش تبعی یکی از ابزارهایی بود که برای  توسعه‌ بازار سرمایه در دستور کار قرار گرفت که به گفته مدیرعامل بورس تهران، بازار اختیار فروش تبعی از کم‌هزینه‌ترین و سریع‌ترین فرآیندهای انتشار در مقایسه با سایر روش‌های تامین مالی به  شمار می رود و بورس تهران در نظر دارد با همکاری ناشران و سهامداران عمده شرکت های پذیرفته شده در بورس و با استفاده از مکانیزم اوراق اختیار فروش تبعی، حداقل بازده تضمین شده ای را برای سرمایه گذاران فراهم کند.

پیشنهاد فعالان بازار سرمایه برای تغییر دامنه نوسان بورس

به دنبال روند اصلاحی شاخص بورس بارها کارشناسان درخواست افزایش دامنه نوسان بورس را مطرح کرده بودند و این اقدام را لازمه ایجاد تعادل در معاملات بورس می دانستند.

فعالان بازار معتقد بودند، چاره‌ای نیست جز اینکه دامنه نوسان به تدریج در برخی از سهام به ۱۰ درصد و در شرایطی هم تا ۲۰ درصد افزایش پیدا کند تا از این طریق تحلیل جایگزین صف در خرید و فروش بورس شود که در ادامه آن شایعاتی در زمینه اجرای این قانون مطرح شد.

به دنبال چنین شایعاتی در چند روز گذشته، محسن خدابخش مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس اعلام کرد: توسط سازمان بورس، شرکت بورس و نیز فرابورس پیشنهادی برای افزایش دامنه نوسان مطرح نشده است.

نوسانگیری روزانه ممنوع شد

با توجه به نوسان‌گیری برخی از فعالان بازار و التهاب‌های ایجاد شده در معاملات، شرکت بورس تهران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که از پنجم مهر ماه تا اطلاع ثانوی، زمان سپرده شدن سهام از t+۰ به t+۱ تغییر می کند و فروش سهام خریداری شده در همان روز امکانپذیر نخواهد بود.

بعد از گذشت حدود یک و ماه نیم از ممنوعیت فروش سهام خریداری شده در همان روز از اواسط آبان ماه بورس اوراق بهادار طی اطلاعیه‌ای از لغو این ممنوعیت خبر داد و اعلام شد که معاملات روزانه به روند سابق بر می‌گردد.

کاهش زمان پیش گشایش معاملات بورس

بسیاری از کارشناسان مهمترین عامل در ریزش شاخص بورس  را خروج نقدینگی اعلام کردند که به دلیل بی اعتمادی به بازار سرعت بیشتری را به خود گرفته بود، بخشی از این بی اعتمادی ناشی از رفتاری بود که از سوی حقوقی‌ها در زمان پیش گشایش رخ داده بود و گاهی با اقدام‌های خود باعث تغییر جهت بازار شده بودند.

به دنبال چنین اتفاقی، شرکت بورس تهران و فرابورس ایران با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کردند: از ۲۴ آبان ماه زمان سفارش‌گیری پیش گشایش در همه بازارهای بورس اوراق بهادار تهران به مدت ۱۵ دقیقه از ساعت ۸:۴۵ تا ۹:۰۰ خواهد بود که به گفته فعالان بازار این اقدام تا حدودی توانست مانع از رفتارهای هیجانی سهامداران حقیقی یا حقوقی شود.

روند صعودی شاخص بورس با شیبی ملایم

با وجود چنین اقدام هایی که برای بهبود وضعیت معاملات بورس انجام شد، بازار تا چند روز گذشته به شدت تحت تاثیر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا قرار داشته و با هیجان بسیار زیادی همراه بود، اما سایه التهاب های ایجاد شده در بازار با پایان یافتن این انتخابات و پیروزی بایدن کاهش پیدا کرد و معاملات بازار سهام در کنار تلاش و تصمیم‌گیری‌های سازمان بورس به مدار صعودی بازگشت.

با توجه به وجود تعادل در معاملات بازار سهام و کاهش هیجان سهامداران در تصمیم‌گیری‌ها، اکثر کارشناسان معتقدند که سهامداران نباید با قرار گرفتن شاخص بورس در مدار صعودی در انتظار رشدهای غافلگیرکننده بازار همانند ماه‌های ابتدایی امسال باشند؛ بلکه بازار با شیبی ملایم‌تر از ابتدای سال، ادامه‌هنده روند صعودی خواهد بود و می‌تواند بازدهی معقولی را نسبت به سایر بازارهای سرمایه گذاری در اختیار سهامداران قرار دهد.