خشونت خانگی علیه زنان عبارت تازه‌ای نیست؛ جای خاصی اتفاق نمی‌افتد، بلکه اگر نگاه ظریفی داشته باشیم، در همین نزدیکی ما بارها خشونت علیه زنان انجام شده و ممکن است هر کدام از ما قربانی یا مرتکب چنین خشونت‌هایی شده باشیم.
اگر شما این گزارش را می‌خوانید و یکی از موارد زیر را در رابطه با زنان مشاهده یا لمس کرده‌اید، بدانید که یک خشونت خانگی علیه زنان رخ داده است.
هرگونه خشونت یا آزار فیزیکی مانند کتک زدن، هل دادن، قطع عضو، قتل و غیره، خشونت یا آزار جنسی مانند گفتگو درباره مسایل جنسی خارج از عرف، تجاوز، سو استفاده جنسی، انحرافات جنسی، هرنوع خشونت یا آزار عاطفی و روانی مانند باج خواهی، توهین، تحقیر، تهدید، در انزوا قرار دادن، شک کردن و هر اقدامی در راستای محرومیت و محدودیت اقتصادی مانند از بین بردن استقلال مالی زن، مصادره اموال و انکار مالکیت بر اموال در زمره خشونت عیله زنان است.
صرف نظر از اینکه قانون تا چه اندازه از زنان قربانی خشونت حمایت می‌کند و سیاست‌های بالادستی تا چه میزان روی این موضوع متمرکز شده، با این حال بیشتر این خشونت‌ها ناشی از کمبود آگاهی، فقدان آموزش و فرهنگ سازی در خانواده است.
امسال به دلیل همه گیری بیماری کرونا، زن و شوهرها بیشتر از سال‌های گذشته کنار یکدیگر بودند، برخی از آنها روزهای خوبی را رقم زدند و برخی نیز دچار خشونت‌های خانگی شدند؛ خشونتی که متاسفانه این روزها رو به افزایش است.
۲۵ نوامبر روز جهانی منع خشونت علیه زنان، موجب شد تا نگاهی به این موضوع داشته باشیم و با چند تن از فعالان رسانه‌ای، کارشناس حقوقی و مسؤول بهزیستی در این زمینه مصاحبه کنیم.
وابستگی زن به شوهر، فرهنگ مردسالاری و نبود آگاهی
خبرنگار روزنامه ولایت در قزوین به ایرنا گفت: به نظر من خشونت علیه زنان و خشونت خانگی در دوران کرونا دلایل متفاوتی دارد؛ در این ایام و شرایط تحریمی کشور، فشارهای اقتصادی و معیشتی روی سرپرست خانوارها بیشتر شد و همین موضوع می‌تواند دلیلی برای ابراز خشونت از سوی سرپرست خانواده باشد.
نفیسه کلهر افزود: حتی در بعضی از کشورها خشونت خانگی به عنوان یکی از اثرات قرنطینه هم به ثبت رسیده است که لزوما فقط زنان در این نوع خشونت‌ها آسیب نمی‌بینند و ممکن است فضای خانه به طورکلی متشنج باشد و با بهبود اوضاع از بین برود، اما زنانی هم هستند که در تمام طول عمرشان با انواع خشونت مواجه‌اند.
وی اضافه کرد: به طور کلی دلیل تحمل خشونت از طرف زنان، می‌تواند بیشتر از ناتوانی یا وابستگی مالی آنها باشد که باعث می‌شود یک زن بدون همسرش نتواند به تنهایی زندگی را ادامه بدهد و این وضعیت او را مجبور به تحمل هر شرایطی می‌کند و برخوردار نشدن از مهارت‌های اجتماعی لازم هم دلیل دیگری بر این موضوع است.
کلهر با بیان اینکه برای راه حل این موضوع باید مساله خشونت، ریشه‌ای‌تر بررسی شود، اظهار داشت: توانمندسازی زنان گام موثری است در این حوزه که نباید آن را فراموش کنیم؛ اینکه زنی حتی اگر تحصیلات یا شرایط کار کردن بیرون از خانه را ندارد اما بتواند تولیدات خودش را مثل آشپزی، خوراکی، صنایع دستی و هنرهای مختلف به فروش برساند و از این راه درآمدی داشته باشد، گام موثری برای توانمندشدن آنها است.
این خبرنگار فعال در حوزه زنان، عامل دیگر خشونت‌ها را مردسالاری دانست و عنوان کرد: مردسالاری خود خشونت پنهانی علیه مردان است؛ تصور کنید مردی که مسؤول تامین مالی یک خانواده یا مسؤول گرفتن تصمیمات مهم و اساسی برای یک زندگی است، چقدر تحت فشار ناشی از نابود شدن ابهت مردانه یا مسؤولیت درست و غلط بودن تصمیم‌ها خواهد بود.
خبرنگار فعال حوزه زنان: شوهرانی که اجازه کار کردن به همسران خود را نمی‌دهند و گاهی این منع را با دلایل محبت‌آمیزی عنوان می‌کند، مانند «تو بهتر است به خودت برسی، ورزش کنی، آرایش کنی، تیپ بزنی، نه اینکه از کار خسته و فرسوده شوی و...» نوعی خشونت پنهان به زن اعمال ساخته‌اند که قطعا زمینه‌ساز خشونت‌های آشکار بعدی است.
کلهر ادامه داد: به همین دلیل توانمندسازی زنان علاوه بر اینکه باعث می‌شود زن به عنوان شخصیت توانمند و موثر اعتماد به نفس پیدا کند و به راحتی زیر بار حرف زور نرود، همچنین باعث بالا رفتن کیفیت زندگی مشترک نیز خواهد شد؛ چون وقتی دو طرف با هم یک زندگی را اداره کنند و تصمیمات را با هم بگیرند و مسؤولیت زندگی را با هم تقسیم کنند، فشار از روی دوش مرد کمتر شده و شرایط آرام‌تری در زندگی به وجود می‌آید.
وی برخی از خشونت‌های پنهان را زمینه ساز خشونت آشکار علیه زنان دانست و گفت: خانواده‌هایی که دخترانشان را به دلیل آسیب‌پذیر بودن و به بهانه محفاظت کردن از حضور در جامعه، تحصیل یا اشتغال منع می‌کنند، در واقع خودشان بدون آنکه متوجه باشند زمینه خشونت آشکار را برای فرزندشان فراهم ساخته‌اند.
کلهر تاکید کرد: حتی شوهرانی که اجازه کار کردن به همسران خود را نمی‌دهند و گاهی این منع را با دلایل محبت‌آمیزی عنوان می‌کنند، مانند «تو بهتر است به خودت برسی، ورزش کنی، آرایش کنی، تیپ بزنی، نه اینکه از کار خسته و فرسوده شوی و...» نوعی خشونت پنهان به زن اعمال ساخته‌اند که قطعا زمینه‌ساز خشونت‌های آشکار بعدی است.
این خبرنگار فعال در حوزه زنان خاطرنشان کرد: در مورد زنان خشونت دیده تلفن ۱۲۳ مربوط به اورژانس اجتماعی می‌تواند موثر باشد، به طوری که با اعزام به محل، ارایه مشاوره و آرام کردن جو منزل به طور موقت کمک‌هایی داشته باشند؛ اما قوانینی هم برای کمک به زنان آسیب دیده وجود دارد که البته به شرط تائید پزشکی قانونی قابل اجرا است؛ بنابراین زنان در معرض آسیب هم نیاز به حمایت قانونی محکم‌تری دارند که امیدواریم با کوشش فعالان حقوق زنان و دستگاه‌ها قوانین محکمی تنظیم شوند.
کلهر یادآور شد: بهترین راه برای جلوگیری از خشونت همین توانمندسازی و آگاهی بخشی است که باید از کودکی شروع شود؛ همینطور آگاهی بخشی به مردان چون خشونت‌هایِ اغلب پنهان علیه مردان هم از سوی زنان کم نیست!
سکوت کردن قدرت خشونت علیه زنان را افزایش می‌دهد
یک روزنامه‌نگار و فعال رسانه‌ای در استان قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: به تازگی سازمان ملل متحد، تحقیقی را در مورد آسیب خشونت خانگی انجام داده و کارزار منع خشونت خانگی علیه زنان را منتشر کرده است.
منیژه زیرک افزود: بر اساس این گزارش با تحقیقی که بر روی ۱۰ هزار مرد انجام شده است، نشان می‌دهد مردان قاره آسیا و اقیانوسیه بیشترین خشونت را علیه زنان داشته‌اند؛ در این تحقیق از هر چهار مرد، یک مرد، تجربه خشونت علیه شریک زندگی خود را داشته و از هر ۱۰ مرد، یک نفر به تجربه تجاوز به زن اشاره کرده است.
وی با بیان اینکه در تحقیق سازمان ملل، نامی از ایران برده نشده است، اظهار داشت: آخرین بررسی‌ها که به پیش از سال ۸۴ باز می‌گردد، نشان می‌دهد ۶۰ درصد زنان ایران تجربه خشونت خانگی داشته‌اند؛ این آمار با بررسی بر روی ۲۸ استان ایران مشخص شده بود؛ با این حال پس از آن تحقیقی صورت نگرفته یا اگر هم انجام شده، در رده اسناد غیرقابل انتشار است.
زیرک در پاسخ به این پرسش که چرا خشونت علیه زنان در منزل صورت می‌گیرد، بیان داشت: با توجه به پژوهش‌های اخیر سازمان ملل متحد معتقدم معمولا مردانی که در کودکی مورد خشونت قرار گرفته یا در فضای متشنج قرار داشته اند، در بزرگسالی نیز دست به خشونت می‌زنند.
یک خبرنگار: بر اساس این گزارش با تحقیقی که بر روی ۱۰ هزار مرد انجام شده، نشان می‌دهد مردان قاره آسیا و اقیانوسیه بیشترین خشونت را علیه زنان داشته‌اند؛ در این تحقیق از هر چهار مرد، یک مرد تجربه خشونت علیه شریک زندگی خود را داشته و از هر ۱۰ مرد، یک نفر به تجربه تجاوز به زن اشاره کرده است.
این فعال رسانه‌ای ادامه داد: پس می‌توان نتیجه گرفت که این آسیب، ریشه‌های تربیتی دارد و به محیطی باز می‌گردد که شریک زندگی در آن پرورش یافته است؛ بنابراین خود به خود ذهن به سمت آموزش می‌رود.
وی افزود: اگر سیستم آموزشی به سمتی سوق یابد که کودکان چگونه با همنوع خود همزیستی مسالمت آمیز داشته باشند و مهارت اجتماعی را در مدارس بیاموزند، بسیاری از ناهنجاری‌های رفتاری در بزرگسالی و به ویژه در مواجهه با همجنس یا جنس مخالف که می‌تواند شریک زندگی باشد، کاهش پیدا می‌کند.
زیرک تاکید کرد: در این میان فرهنگ مردسالارانه را هم نباید در بروز پدیده خشونت خانگی نادیده گرفت، در فرهنگی که قدرت مرد را در زور و بازو و خشونت مرد را نشان مردانگی می‌داند، انتظار خشونت خانگی چندان دور از ذهن نیست.
این روزنامه نگار با بیان این مطلب که اگر مردان ما، مردانگی را در برابری و احترام به جنس مخالف خود ببینند، زندگی امنی را برای خود، فرزندان و شریک زندگی خود به وجود خواهند آورد، بیان داشت: می‌توان از تغییرات کوچک شروع کرد؛ برای مثال، شوخی‌های جنسیت زده را از ادبیات مکتوب و گفتاری حذف کرد، احترام و حق برابر را برای جنس مخالف خود قائل شد و زن را به عنوان جنس دوم ندید؛ همچنین مردان در برابر خشونتی که در مکان‌های عمومی علیه زنان اعمال می‌شود، بی‌تفاوت نباشند.
زیرک خاطرنشان کرد: به صورت رسمی اعتقادی به وجود آسیب اجتماعی خشونت خانگی و در ابعاد بزرگتر آن، خشونت علیه زنان در ایران وجود ندارد که اگر اینگونه بود، دولت‌ها برنامه مدونی در این باره ارایه می‌کردند یا دست کم جامعه را از روز جهانی خشونت علیه زنان آگاه می‌ساختند.
این خبرنگار گفت: خوشبختانه به لطف شبکه‌های اجتماعی، می‌توان امیدوار به افزایش آگاهی بود و دست کم با رسانه‌ای شدن خشونت‌ها، اندکی بازدارندگی ایجاد نمود، چون کارشناسان معتقدند افراد خشونت دیده نباید سکوت کنند تا جامعه برای افراد خشونتگر ناامن شود.
به گفته وی اورژانس اجتماعی ۱۲۳ بهزیستی هم می‌تواند موثر باشد، اگرچه به دلیل ساختارهای فرهنگی و خلاهای قانونی، زنان در معرض خشونت با سختی‌هایی رو به رو می‌شوند، اما رسانه‌ای شدن خشونت‌های علیه زنان در چند وقت اخیر نشان داده که نباید در برابر خشونتگر سکوت کرد تا خشونت ادامه یابد؛ در واقع سکوت تنها قدرت خشونتگر را بیشتر می‌کند.
خشونت علیه زنان، خشونت علیه یک جامعه است
وکیل پایه یک دادگستری و فعال حقوق زنان در قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: با نگاهی مختصر به تاریخچه خشونت‌ها، می‌توان پی برد که پدیده خشونت خانگی پدیده‌ای نوظهور نبوده و از گذشته‌های خیلی دور بر اساس شکل گیری نگرش‌های مردسالارانه با اشکال متفاوت بروز و ظهور یافته است.
فریبا رضایی با بیان اینکه چنین خشونت‌های در گذر زمان با تغییر در فرهنگ و آداب و رسوم جوامع در شکل‌های مختلف بر زنان تحمیل شده است، اضافه کرد: این خشونت از سوی اعضای مرد خانه مانند پدر، برادر و شوهر نسبت به زنان خانواده اعمال می‌شد و در بسیاری مواقع نیز از سوی زنان به عنوان حقی برای مردان پذیرفته شده بود.
وی اصلی‌ترین و شناخته شده‌ترین شکل از خشونت را، خشونت فیزیکی عنوان کرد و گفت: در این نوع از خشونت، زن مورد آزار و اذیت جسمی و فیزیکی قرار گرفته و آسیب‌های جسمی ناشی از خشونت مانند کبودی و زخم در وی قابل رویت است.
رضایی به نوع دیگری از خشونت‌ها اشاره کرده و گفت: بسیاری از خشونت‌ها امروزه کمتر شناخته شده است؛ به عنوان مثال خشونت کلامی، روانی و عاطفی که نه تنها گزارش نمی‌شوند، بلکه شخص قربانی اساسا اطلاعی از اینکه مورد خشونت قرار گرفته ندارد؛ به همین دلیل است که آمارهای اعلامی از سوی نهادهای دارای صلاحیت قابل اتکا و استناد نیست.
این فعال حقوق زنان ادامه داد: به عبارت دیگر علاوه بر آمار بسیار زیادی از خشونت‌های خانگی و فیزیکی که خاموش و پنهان شده است، ما با انبوهی از زنانی مواجه هستیم که هر روز مورد خشونت کلامی، روحی و روانی قرار می‌گیرند؛ اما به اصطلاح رایج، صورت خود را با سیلی سرخ می‌کنند و مجبورند خود را زیر انبوهی از نقاب‌ها پنهان کنند تا کسی کبودی روحشان را نبیند.
وکیل پایه یک دادگستری: ما با انبوهی از زنانی مواجه هستیم که هر روز مورد خشونت کلامی، روحی، روانی قرارمی‌گیرند؛ اما به اصطلاح رایج صورت خود را با سیلی سرخ می‌کنند و مجبورند خود را زیر انبوهی از نقاب‌ها پنهان کنند تا کسی کبودی روحشان را نبیند.
رضایی به افزایش آمار خشونت خانگی در استان قزوین اشاره کرد و گفت: افزایش آمار خشونت خانگی در استان قزوین در دوران پاندمی کرونا به نظر می‌رسد زاییده عوامل گوناگونی باشد که افزایش ساعت‌های خانه نشینی مردان و البته همه اعضای خانواده در کنار یکدیگر می‌تواند مهمترین عامل این معضل باشد.
این وکیل پایه یک دادگستری بیان داشت: با توجه به رکود شدید کسب و کار و از دست رفتن بسیاری از مشاغل در دوران پاندومی کرونا، مردان بیشتری خانه نشین شده و بحران‌های مالی و معیشتی و اثرات منفی روحی و روانی ناشی از آن نیز تاثیرات به سزایی در کاهش تاب‌آوری خانواده‌ها و در نتیجه افرایش مشاجرات منتهی به خشونت شده است.
رضایی در خصوص راهکارهای لازم برای کاهش این آمار تکان دهنده از خشونت‌های خانگی، اظهار داشت: برای جلوگیری از تبعات چنین خشونت‌هایی در خانواده‌ها و جامعه که جبران ناپذیر خواهد بود، باید با ایجاد ثبات و امنیت مالی و رسیدگی به وضعیت معیشت خانواده‌ها در راستای کاهش میزان استرس و فشارهای روحی و روانی ناشی از اقتصاد بحران زده گام برداشت.
وی اضافه کرد: همچنین افزایش حمایت‌های قانونی از قربانیان خشونت و افزایش اقدامات ضربتی در خصوص حمایت و تامین موارد لازم برای این زنان و خانواده‌هایی که در معرض خشونت خانگی هستند می‌تواند در راستای کاهش آمار خشونت و اثرات منفی آن موثر باشد.
وکیل پایه یک دادگستری خاطرنشان کرد: افزایش آگاهی و آموزش خانواده‌ها در خصوص شناخت اشکال گوناگون خشونت و آثار مخرب و تبعات آن در خانواده و جامعه می‌تواند افزایش رو به رشد خشونت‌های خانگی را کند یا متوقف کند.
رضایی با بیان اینکه خشونت علیه زنان، خشونت علیه جامعه است، یادآور شد: زنان نیمی از جمعیت جامعه را تشکیل می‌دهند و نسلی که امروز در دامان همین زنان پرورش می‌یابد، آینده سازان این کشور خواهند بود؛ بنابراین آثار خرد و کلان حمایت‌های اجتماعی و قانونی از زنان در برابر اشکال خشونت و تلاش برای حفظ کرامت زنان روشن و انکار ناپذیر است.
۲۳۵ زن قربانی خشونت از خانه امن بهزیستی قزوین خدمات گرفته‌اند
مدیرکل بهزیستی استان قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: خشونت علیه زنان و دختران از موضوعات پنهان و نادیده گرفته شده در سطح جهان است، این خشونت‌ها معمولا به دلیل ترس از فرد آزارگر یا مورد قضاوت قرار گرفتن توسط جامعه گزارش نمی‌شود؛ اما به طور کلی عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و روانی می‌توانند منجر به خشونت علیه زنان شوند.
علیرضا وارثی افزود: به منظور پیشگیری از خشونت و افزایش ایمنی زنان در مقابل خشونت، مرکز خانه امن به عنوان پناهگاهی برای اسکان زنان و کودکان همراه آنان ایجاد شده است؛ به این منظور زنان و دختران در معرض خشونت یا خشونت دیده می‌توانند با خط ۱۲۳ که مربوط به اورژانس اجتماعی است تماس بگیرند تا مشاوران و مددکاران آموزش‌دیده این مرکز، آنها را راهنمایی کنند.
وی گفت: در چنین شرایطی و در صورت نیاز اگر لازم شد، فرد خشونت دیده به مراکز مختلف از جمله خانه امن ارجاع داده می‌شود و همچنین در صورت نیاز نیز به وسیله اورژانس اجتماعی سیار، کارشناسان این مرکز به محل مورد نظر مراجعه خواهند نمود.
وی به آمارهای پذیرش خانه امن در استان قزوین اشاره کرد و گفت:مرکز خانه امن از ۶ ماهه دوم سال ۹۶ کار خود را با هدف حمایت از زنان خشونت دیده در دو بخش نگهداری (خوابگاهی) و ارائه خدمات سرپایی (روزانه) آغاز کرد.
این مسوول گفت: از ابتدای تاسیس آن مرکز تا پایان ۶ ماهه نخست سال جاری، ۲۳۵ زن خشونت دیده و فرزندانشان مورد پذیرش و حمایت قرار گرفته و در راستای توانمندسازی آنها خدماتی ارایه شده است.
مدیر کل بهزیستی قزوین: فرد خشونت دیده به مراکز مختلف از جمله خانه امن ارجاع داده می‌شود و همچنین در صورت نیاز نیز به وسیله اورژانس اجتماعی سیار، کارشناسان این مرکز به محل مورد نظر مراجعه خواهند نمود.
وارثی اضافه کرد: از فعالیت‌های دیگر مرکز خانه امن، شناخت مناطق آسیب‌خیز است که خشونت در آنها بیشتر مشاهده می‌شود و به تبع آن برگزاری دوره‌های آموزشی و آگاه سازی در مناطق یاد شده و اجرای طرح‌هایی در راستای کنترل و کاهش خشونت علیه زنان از طریق برنامه‌های اجتماع محور در دستور کار قرار دارد.
مدیرکل بهزیستی استان قزوین در تعریف خشونت خانگی، بیان داشت: خشونت خانگی به هر شکلی از خشونت توسط شریک زندگی یا سایر اعضای خانواده صرف نظر از اینکه کجا اتفاق افتاده باشد اطلاق می‌شود و سایر اصطلاحاتی که در این خصوص استفاده می شوند از آزار خانگی، همسر آزاری، خشونت خانوادگی و خشونت شریک زندگی در این دسته قرار می‌گیرند.
به گفته وارثی خشونت طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت عبارت است از تهدید یا تمایل یا اقدام به استفاده عمدی از نیروی فیزیکی یا قدرت علیه خود یا دیگری، گروه یا جامعه که موجب بروز آسیب جسمانی، مرگ، آسیب روانی، ضعف رشد یا انواع محرومیت‌ها شود و خشوت خانگی عبارت است از خشونتی که بین افراد خانواده و شرکای زندگی رخ دهد که اغلب و نه همواره در درون منازل اتفاق می‌افتد.
نیم نگاه: با توجه به اینکه قربانیان اصلی خشونت علیه زنان، مادران، خواهران و دختران هستند، باید روی نقش‌های مقابل آن در خانواده یعنی مردان، پدران، پسران و برادران تمرکز کرد و به نوعی تربیت و فرهنگسازی را در میان این افراد نهادینه ساخت.
متاسفانه تلویزیون و رسانه ملی چندان تمرکزی روی منع خشونت علیه زنان ندارد درحالیکه زنان خانه دار به لحاظ قرار گرفتن بیشترین ساعات خود در مقابل برنامه‌های تلویزیونی می‌توانند از این طریق کسب آگاهی کنند.
نظر شما