زبان فارسی حافظ منافع ملی و راهبردی ایران است

به گزارش روز چهارشنبه گروه فرهنگی ایرنا از بنیاد سعدی، وبینار زبان فارسی؛ قدرت نرم دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران با همکاری بنیاد سعدی، دانشگاه شهید بهشتی و انجمن علمی برنامه ریزی روابط فرهنگی و اجتماعی با حضور شهروز فلاحت پیشه (معاون امور بین‌الملل بنیاد سعدی)، دکتر علیرضا دلخوش (معاون مرکز دیپلماسی عمومی و ر سانه‌ای وزارت امور خارجه)، دکتر عبدالمهدی مستکین (مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران) و امیر محمد حاجی یوسفی (استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، رایزن فرهنگی سابق ایران در سوئد و رئیس انجمن برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی) برگزار شد.

زبان فارسی بیانگر قدرت نرم ایران است

علیرضا دلخوش با تاکید بر زبان فارسی به عنوان یکی از بنیان‌های اصلی هویت فرهنگی ایران و مخاطبان آن در جغرافیای فرهنگی، گفت: دو راهکار اصلی وجود دارد که بتوانیم زبان فارسی را به عنوان یک کالای تجاری مرغوب به دیگران عرضه کنیم؛ اول اینکه این زبان باید یک زبان علمی باشد؛ یعنی زبان فارسی باید مقدمه‌ای برای ورود سایر زبان‌ها باشد.

مقام معظم رهبری در صحبت‌های خود ۱۵ مرداد ۹۳ فرمودند یکی از راه‌های گسترش زبان فارسی تلقی این زبان به‌عنوان یک زبان علمی است. همچنین رهبری می‌فرمایند افتخاری نیست اگر بگوییم زبان علمی یک کشور خارجی است، چون ظریف‌ترین علوم می‌تواند با زبان فارسی بیان شود و زبان فارسی این ظرفیت را دارد که برای سایر علوم استفاده شود.

معاون مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه دومین راه برای صادرات زبان فارسی توجه بیشتر به مفهوم ایران فرهنگی است، تشریح کرد: ایران دو معنای جغرافیای سیاسی و جغرافیای فرهنگی دارد و اولین ویژگی جغرافیای فرهنگی انسان‌گرایی است.

وی افزود: دومین ویژگی جغرافیای فرهنگی ایران دادگری و در جای جای ایران فرهنگی مبارزه با ظلم و ظالم از نمونه‌های ایران فرهنگی است. شاهنامه را به‌نام خداوند جان و خرد آغاز می‌کنیم و امروز بسیاری پارادیم‌های فرهنگی به دنبال اثبات خردورزی در ریشه‌های خود هستند.

 غنای ادبی و فکری هم یکی دیگر از ویژگی‌هاست. روی کتیبه‌ای در آفریقا به زبان فارسی دعاهایی وجود دارد که در اختیار مخاطبان است.

معاون مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه افزود: از نظر تکنیکی و فنی هم گسترش زبان فارسی نیازمند تمهیدات و مقدماتی است که با همیاری بنیاد سعدی این موضوعات فنی در حال انجام است. گسترش آموزش از راه دور به کمک بنیاد سعدی در روزهای کرونا یک ضرورت و هنر است.

تقویت و تدوین دوره‌های ایرانشناسی خارج از کشور

وی با اشاره به اقدامات تشویقی برای آموزش زبان فارسی و زبان آموزان، توضیح داد: در حوزه وزارت خارجه ما سفرای فارسی‌گو و فارسی فهم بسیاری در کشورمان داریم و باید کاری کنیم که بین سایر دیپلمات‌ها، مشخص شود که سفیران ما زبان و شعر فارسی می‌توانند بخوانند. در مورد دیپلمات‌ها هم برنامه‌هایی داریم که برای بخشی از آن با بنیاد سعدی هماهنگ کردیم، هرچند موضوع کرونا سرعت بعضی مسائل را گرفته است.

معاون مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه عنوان کرد: تقویت و تدوین دوره‌های ایرانشناسی در خارج از کشور برای آشنایی با جلوه‌های مختلف ادبیات و فرهنگ ایران یکی دیگر از اقدامات تکنیکی است.

وی با اشاره به استاندارد سازی برای گسترش و آموزش زبان فارسی در بنیاد سعدی توضیح داد: آمفا استاندارد آموزش زبان فارسی است که بنیاد سعدی آن را به وجود آورده و آموزش زبان فارسی به صورت معیار درآمده است. آزفا (آزمون زبان فارسی) یک نمونه دیگر است که به کمک وزارت علوم اجرا می‌شود و باید استانداردهای زبان فارسی را یگانه کرد.

دلخوش با بیان اینکه افزایش استاد زبان فارسی در کشورهای دیگر یکی دیگر از تکنیک‌هایی است که در جذاب کردن زبان فارسی جایگاه خود را دارد، در پایان صحبت‌های خود اضافه کرد: قدرت نرم به معنای ابزارهایی است که کشورها می‌توانند منافع کشورهای دیگر را به کمک آنها بدون توسل به عوامل قدرت سخت با خود همراه کنند و زبان فارسی نیز بیانگر قدرت ایران است.

رایزنان مأنوس به شعر و ادب فارسی باشند

در ادامه عبدالمهدی مستکین مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران گفت: هر آنچه در قدرت نرم از آن یاد می‌کنیم، چیزی جز سخن نغز و کردار نیک نیست. سخن در اقیانوس فرهنگ غوطه ور است و اگر قدرت سخت اقتصاد و سیاست است، قدرت نرم در دیدگاه فردوسی فرهنگ است.

حکیم توس در ابیاتی فرهنگ را آرایش جان دانسته است. مدیران و مسئولان کشوری همواره باید آراسته به خوی فرهنگ باشند. یک دیپلمات ورزیده باید بتواند هم نیمکره چپ و هم راست را با محوریت فرهنگ و ادب مدیریت کند؛ یعنی بعد اقناع در نیمکره چپ باید توسط بعد دلبری در نیمکره راست مدیریت شود.

مستکین با تأکید بر اینکه اساساً قدرت نرم و دیپلماسی را قدرت اقناع و دلبری می‌بینم و این در ادب فارسی غرق شده است، افزود: در ساختار مغز نیمکره چپ به‌عنوان محل جدل و قیاس و منطق شناخته می‌شود و آدمیان از این راه وارد ارتباطات گسترده می‌شوند. نیمکره راست مغز نیز محل عشق، مهر، عواطف و احساسات است.

مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران افزود: هر وقت این برانگیختگی اتفاق بیفتد، می‌توانیم بگوییم که یک دیپلمات موفق است یا خیر؟...

وی با بیان اینکه سعدی، مولوی، حافظ و عطار همواره قدرت دلبرانگی داشتند، گفت: افراد باید با این ویژگی‌ها تربیت شوند مانند استاد مهدی محقق که هرجا از کانادا تا مالزی رفت، همه را با ادب فارسی آشنا می‌کرد.

مستکین با تأکید بر اینکه افراد باید تمام خزانه ذهنشان پر از بلاغت و تمثیل باشد تا به عنوان رایزن فرهنگی انتخاب شوند، افزود: هرآنچه درباره قدرت نرم زبان فارسی می‌گوییم، پیشینه‌ای دارد و ما بر بنیاد بزرگی سعدی، حافظ، رودکی، فارابی و ابوریحان بیرونی نشستیم. یکی از معیارهای قدرت نرم در دیپلماسی این است که فرد بتواند دلارا سخن بگوید و وسواسانه‌ترین کار انتخاب رایزنان فرهنگی است.

مستکین با بیان اینکه قدرت نرم بر دو ساحت اقناع و دلبرانگی است، گفت: اقناع و دلبرانگی یعنی شوری در خاطر و باطن انگیختن و شخصی است که ظرفیت تام در شناخت کشور مقصد و به زبان آن کاملاً آشنا باشد و ظرفیت‌ها را بداند.

مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران گفت: برای اینکه بتوانیم قدرت نرم درست را تقویت کنیم، نیازمند کادری هستیم که در ذات خود غرق در دریای حکمت فارسی باشد و انتخاب رایزنی که حافظ و سعدی را نشناسد، بسیار اشتباه است.

باید زبان فارسی را در عرصه بین‌الملل برجسته کنیم

فلاحت پیشه نیز درباره دیپلماسی عمومی و قدرت نرم گفت: مخاطبان خارجی ما خاستگاه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دنیاهای ارزشی متفاوتی دارند و زبان فارسی در اینجا ابزاری است که به واسطه آن بتوانیم مخاطب خارجی را وارد جهان ایرانی کنیم. ما به واسطه زبان فارسی قصد داریم در گام اول دیگران را با ایران آشنا کنیم.

وی با بیان اینکه قبل از بحث درباره نقش و عملکرد بنیاد سعدی در رابطه با فارسی آموزی در جهان باید یک گام عقب تر نکاتی را مرور کرد، افزود: همان‌گونه که سازمان ها نیازمند یک روابط عمومی هستند، کشور نیز به یک روابط عمومی احتیاج دارد تا در فضای بین‌الملل معرفی و عرضه شود و این همان نقشی است که دیپلماسی عمومی کشور بر عهده دارد و هدف ایده آل آن در نهایت برجسته کردن ایران در حوزه های مختلف برای مخاطبان خارجی است. یعنی در اینجا نقش دستگاه‌های متولی دیگر در معرفی از ایران و در نهایت در بازگشت این عمل، جذب دیگران به سمت ایران موثر است و در اینجا زبان فارسی امکان ورود و نقش آفرینی بسیار خوب خواهد داشت.

معاون بین‌الملل بنیاد سعدی یادآوری کرد: باید چیستی و مزیت های نسبی کشور و چگونگی عرضه آن را در فضای بین‌المللی پیدا کنیم که به واسطه این موضوع، شناخت و علاقه حاصل شود و ما تبدیل به بخشی از علاقه مردم شویم و در ذهنشان بمانیم. این کارها باید به موازات انجام شود یعنی با همیاری دستگاه‌های دیگر، دیگران آن سوی مرزهای ایران را به کمک بستر زبان وارد جهان ایرانی کنیم.

عمق ادبیات فارسی و داشته‌های ارزشمند نهفته در آن سرشار از دنیایی از ارزش‌های فرهنگی است؛ یعنی این زبان قابلیت دارد که در حین آموزش به خاطر ریشه های آن در یک بستر فرهنگی قوی، دیگران در گام اول با ایران فرهنگی و در ادامه با داشته های بخش های مختلف این جامعه و فرهنگ آشنا ‌شوند و به واسطه یادگیری زبان امکان ارتباط با دیگر اجزاء موجود در مزیت‌های نسبی کشور در همه بخش ها (دانشگاهی، صنعت، اقتصاد، پزشکی و …) را داشته باشند و از آن بهره ببرند.

وی درباره جایگاه و نقش بنیاد سعدی اظهار داشت: بنیاد سعدی به‌عنوان یک کارگزار ضروری برای این موضوع (آموزش و بواسطه آن ترویج و گسترش زبان فارسی) با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت خود را شروع کرد و در حال حاضر عمری حدود هشت سال دارد و نوجوان است، اما در همین مدت کوتاه اقدامات ارزشمندی برای توسعه و گسترش زبان فارسی انجام داده است.

فلاحت پیشه ادامه داد: امروز مشابه بنیاد سعدی در آلمان مؤسسه گوته و سروانتس در اسپانیاست. ما در بنیاد سعدی چهار کار مهم انجام می‌دهیم؛ «اول تدریس زبان فارسی، دوم تربیت مربی زبان فارسی و سوم برگزاری آزمون‌های استاندارد برای زبان فارسی و چهارم هم تولید منابع معتبر برای کمک به آموزش زبان فارسی».

وی تاکید کرد: آنچه در بنیاد سعدی تهیه شده کاملاً مطابق با اصول علمی زبان آموزی جهان است. استاندارد مرجع زبان آموزی توسط بنیاد سعدی تهیه و عرضه شد و تمام کتاب‌های آموزش زبان فارسی بنیاد بر مبنای دانش و علمی است که به نام آزفا در ایران می‌شناسیم. در حوزه آموزش زبان فارسی در بخش‌ها و گروه‌های مختلفی در بنیاد سعدی برنامه‌ریزی شده است. همکاران اجرایی بنیاد سعدی در خارج از کشور رایزنان و نمایندگان فرهنگی هستند و به واسطه سنخیت، موضوع زبان فارسی با عرضه فرهنگ و تمدن کشورمان پل فرهنگی بین ما و جهان خارج از ایران هستند.

در حال حاضر در بیش از ۴۰ نقطه از جهان آموزش زبان فارسی به واسطه فعالیت‌های این بنیاد داریم. پیشتر به واسطه شرایط معمول، کلاس‌های آزاد زبان فارسی توسط معلمان محلی و نمایندگی‌های فرهنگی به صورت کلاس‌های حضوری اداره می‌شد، اما امروز به دلیل کرونا از اوایل فروردین برنامه خود را به سمت کار در فضای مجازی سوق دادیم و در حال حاضر نمایندگی‌های ما در خارج از کشور ده‌ها کلاس آموزش برخط زبان فارسی را در حال برگزاری دارند.

فلاحت پیشه ادامه داد: ما آزمون استاندارد دیگر از جمله آزمون های تعیین سطح زبان فارسی نیز داریم و در کنار آن در حوزه تامین منابع علاوه بر کتاب های آموزشی در بخش نرم افزاری نیز اقدامات مهمی صورت پذیرفته است از جمله دو نرم افزار مهم آموزش زبان افرسی که اولی برای آموزش الفبای فارسی مبتنی بر کتاب گام اول بنیاد طراحی گردیده و در آن الفبا را درس می‌دهد و نیازی به معلم نیست و به صورت خودآموز است و به کمک آن ۵۰۰ واژه کلیدی زبان فارسی و گفتگوهای روزمره و کاربردی را به فارسی آموز فرا می‌گیرد.

معاون بین‌الملل بنیاد سعدی افزود: نرم افزار مهم بعدی به نام نرم افزار آموزش زبان فارسی مینا است که خود به‌عنوان یک مدرسه مجازی بسیار وسیع است که شما را از سطح مقدماتی به سمت مراحل پیشرفته زبان فارسی می‌برد و مبتنی بر فناوری هوش مصنوعی و امکان اختیار کردن معلم حضوری و بسیاری قابلیت های دیگری است که تا چند ماه دیگر عرضه می‌شود.

وی با بیان اینکه قبلاً فارسی‌آموزان خارجی برای دسترسی به منابع آموزشی مشکلاتی داشتند، افزود: اکنون تمام منابع آموزشی را در فضای مجازی برای مدرسان زبان فارسی آماده و عرضه کردیم و همین حالا برای فارسی آموزان بخشی از کتاب‌ها به‌صورت الکترونیک در سایت فروش کتاب طاقچه موجود است. در مذاکره با همتایان بین‌المللی، عرضه کتاب‌های الکترونیک معروفِ جهانی در آینده نزدیک اتفاق می‌افتد.

معاون بین‌الملل بنیاد سعدی تشریح کرد: موضوع آموزش زبان فارسی و تربیت مدرسان زبان فارسی را به صورت حرفه‌ای در فضای مجازی شروع کردیم و در چندماه گذشته چندصد نفر از علاقه‌مندان آموزش زبان فارسی از راه مجازی توانستند دوره تربیت مدرس ما را بگذرانند و گواهی معتبر تربیت مدرس دریافت کنند.

وی با بیان اینکه از موضوعات دیگر، حضور ما در کارهای رسانه و مجازی است، افزود: در حال رایزنی با رسانه ملی هستیم تا آموزش زبان فارسی را به‌عنوان مشاور و متخصص در کنار رسانه ملی در خارج از مرزهای ایران عرضه و گسترش دهیم و امیدواریم ملزومات کار را در حوزه رسانه ملی فراهم کنند تا بتوانیم این کار را انجام دهیم.

فلاحت پیشه درباره ظرفیت‌های دیگر گسترش زبان فارسی توضیح داد: ظرفیت‌هایی در حوزه بین‌الملل وجود دارد که به واسطه همکاران داخلی در این بخش‌ها فراهم می‌شود.

وی با بیان اینکه ما با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در حوزه تبادل اسناد و مبادلات فرهنگی میان ایران و سایر دولت‌ها که اقدامات اجرایی آن در این سازمان تعبیه شده، تعامل دائم و پیوسته داریم، افزود: موضوع آموزش و گسترش زبان فارسی می‌تواند محلی برای عرضه در این اسناد باشد که این همکاری جاری است.

فلاحت پیشه ادامه داد: در حوزه سازمان‌های بین‌المللی در دستگاه‌هایی مانند کمیسیون ملی یونسکو ایران و کمیسیون ملی آیسسکو ایران ظرفیت‌هایی وجود دارد که زبان کشورمان را هم در داخل ایران برای علاقه‌مندان خارجی و هم در خارج از ایران در قالب وظایف و قابلیت‌های این کمیسیون‌ها بتوانیم عرضه کنیم. سازمان‌های مردم نهاد با مؤسسان ایرانی نیز ظرفیت‌های خوبی دارند که ما در برخی از کشورها برای آموزش زبان فارسی از آن استفاده می‌کنیم، چون در همه کشورها رایزنی فرهنگی مستقر نیست.

معاون بین‌الملل بنیاد سعدی با اشاره به ظرفیت کشورهای همسایه برای ترویج زبان فارسی گفت: در بعضی کشورهای آسیای میانه مانند گرجستان، قزاقستان، قرفیزستان و ارمنستان زبان فارسی زبان دوم و یا سوم در برخی از مدارس زبان منتخب آن کشورهاست و ما به واسطه نمایندگی‌های خود در آن کشورها با این مدارس همکاری آموزشی داریم.

معاون بین‌الملل بنیاد سعدی تأکید کرد: عرضه و تولید محتوا، به روزرسانی روش‌های آموزشی و دریافت بازخورد از مخاطبان و استفاده‌کنندگان از محصولات بنیاد سعدی در خارج از ایران فرایندی در بنیاد سعدی است که موجب غنای آموزشی ما می‌شود.

وی افزود: بعضی محدودیت‌های اجرایی و مالی در سال‌های اخیر ما را به سمت نوآوری‌هایی سوق داده است که امکان ادامه کار را به رغم شرایط سخت برای بنیاد سعدی فراهم کرده است.

وی با تأکید بر اینکه زبان فارسی ابزاری برای حفظ منافع ملی و استراتژیک کشور در بعد بین المللی است، افزود: در دهه‌های اخیر ایران هراسی‌هایی متوجه کشور بود، اما زبان فارسی به ضرورت پایه‌هایی که بر آموزش استوار است، حامل پیام ایران است و به نفی این جریان کمک می‌کند. زبان فارسی پل ارتباطی میان دنیای خارج از ایران و جهان ایرانی به‌عنوان یک کل تصویر می‌شود.