روزنامه ایران سه شنبه ۱۸ آذر گفت وگویی را با گفت‌وگو با معاون درمان ستاد فرماندهی مقابله با کرونای تهران، انجام داده است که در ادامه متن آن را می خوانیم: اعمال مقررات تعطیلات کرونایی در دو هفته گذشته نه تنها در تهران بلکه در ۹۷ شهر دیگر کشور منجر به خلوت شدن نسبی بیمارستان‌ها و کاهش موارد بستری در مراکز درمانی شده است. البته در تهران آن‌طور که اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا و فرمانده عملیات مقابله با کرونا هر روز بدان تأکید می‌کنند وضعیتی کماکان شکننده حاکم است.
این در حالی است که دکتر علیرضا زالی آماری داده است که ۷۳ درصد مبتلایان به کرونا در تهران قرنطینه را نقض کرده‌اند؛ عددی که وضعیت را دست‌کم در تهران بحرانی نشان می‌دهد. با این شرایط و بازگشت به کار صاحبان مشاغل گروه دوم و نیمی از کارمندان به ادارات به نظر می‌رسد جمعیتی به خیابان‌ها کشانده شده‌اند که با شکستن قرنطینه می‌توانند تعداد بسیار زیادی از افراد را آلوده کنند.
با معاون درمان فرمانده ستاد عملیات مدیریت بیماری کرونا در پایتخت درباره تبعات حد بالای شکستن قرنطینه از سوی مبتلایان به ویروس کرونا و برنامه‌های این ستاد برای پیشگیری از بازگشت تهران به وضعیت قرمز گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
آقای دکتر! چند روز پیش فرمانده عملیات مقابله با کرونا در پایتخت اعلام کرد؛ ۷۳درصد کرونا مثبت‌ها اصول قرنطینه را نقض می‌کنند و در شهر در حال تردد هستند. این مسأله نشان می‌دهد که طرح ردیابی مبتلایان از طریق تلفن همراه هنوز برای مردم جا نیفتاده و تصور عمومی بر این است که کسی پیگیرشان نیست و شناسایی نمی‌شوند. بفرمایید نتایج ردیابی مبتلایان به کجا رسیده و این افراد عمدتاً کدام گروه از مبتلایان به ویروس کرونا هستند؟
مطالعات ما نشان می‌دهد اینها عمدتاً ناقلان بی‌علامت هستند یا افرادی که در دوره کمون بیماری‌اند یعنی ویروس وارد بدن شان شده اما هنوز بیماری‌زایی ایجاد نشده است. ببینید ناقلین بی‌علامت یا حامل‌های سالم بیشترین خطر را در کنترل اپیدمی دارند. وضعیت موجود نشان می‌دهد ۵۵ درصد انتقال بیماری عمدتاً از سوی کسانی اتفاق می‌افتد که هنوز علائم بیماری در آنها ظاهر نشده ولی قابلیت بیمار کردن دارند.
اینها گروه‌های کثیری هستند که بدون علامت‌اند و باید به یک شکلی شناسایی شوند. در واقع این گروه کسانی‌اند که «کلوزکانتکت» یا تماس نزدیک با فرد آلوده و بیمار داشته‌اند. برای همین است که در بحث کنترل اپیدمی صرفاً نباید افراد تست مثبت را مبنا قرار دهیم باید از کسانی که تماس نزدیک داشتند تست بگیریم و تمام آنها را تا زمانی که بیماری خلافش ثابت نشده تحت مراقبت قرار دهیم و رفت‌وآمدهای‌شان را رصد کنیم.
براساس ردیابی‌های تلفن همراه مشخص شده که این ۷۳ درصد جمعیت مبتلایان پروتکل‌ها را نادیده می‌گیرند و به عبارتی شرایط قرنطینه را نقض می‌کنند در کدام نواحی شهر تردد داشته‌اند؟
این افراد که درصد زیادی از مبتلایان را هم تشکیل می‌دهند عمدتاً در همه جای شهر پخش هستند اما در نواحی جنوبی و حاشیه شهر تهران بیشتر پراکنده بودند. افراد بیشتر بر اساس موبایل‌ها ردیابی می‌شوند و چون شماره تلفن‌های همراه بر اساس آدرس محل سکونت است و محل کار نیست لزوماً این نقاطی که در آنها آلودگی اعلام شده معمولاً خیلی ارتباط مستقیمی با محل زندگی‌شان ندارد.
برای مثال فردی که کسبه بازار است و در منطقه بازار کار می‌کند ممکن است آدرس منزلش منطقه ۴ باشد اینجا نمی‌توانیم بگوییم این افراد در کدام نقطه شهر تردد دارند. لزوماً آدرس محل کار و محل سکونت افراد با هم ارتباط مستقیمی ندارند که بگوییم در کدام نقطه شهر ترددشان بیشتر بوده است.
به نظر می‌رسد تردد این حجم از افرادی که شرایط قرنطینه را نقض می‌کنند نتایج مربوط به اعمال محدودیت‌های هوشمند را در هر دو فاز اول و دوم با مشکل مواجه می‌کنند و طبیعتاً در بازه زمانی کوتاه‌تری شهر به وضعیت قرمز برمی‌گردد. آیا ستاد فرماندهی عملیات مقابله با کرونا در پایتخت برنامه‌ای برای شناسایی و قرنطینه این افراد در دستور کار دارد؟
مطالعات ما در تهران نشان می‌دهد هر فردی که به بیماری آلوده باشد، می‌تواند هفت نفر را که اغلب افراد نزدیک به فرد در منزل و یا محل کار هستند آلوده کند. که اصطلاحاً به آن کلوز کانتکت یا تماس نزدیک با فرد آلوده می‌گوییم. برای همین باید هفت تا ۱۰ نفر از اطرافیان فردی که کرونا مثبت است ردیابی شوند. البته تردد کلوزکانتکت‌ها عمدتاً زمانی خیلی خطرناک می‌شود که پروتکل‌ها و فاصله اجتماعی را رعایت نکنند. احتمال خطر آلودگی بویژه در مشاغلی که در تماس مستقیم با ارباب رجوع هستند و در شغل‌های خدماتی کار می‌کنند، بیشتر است. بیشترین و مهم‌ترین مسأله این قضیه این افراد هستند.
در اجرای طرح شهید سلیمانی نیز بحث بر سر همین است. ما طرح را در شبکه‌های بهداشت اطراف تهران شروع کردیم برای مثال یکی از نقاط پرتردد افراد کرونا مثبت بدون علامت یا علامت دار در شهرستان منطقه بهارستان است که البته جمعیت فوق‌العاده زیادی دارد. وجود ۵۰۰ هزار جمعیت در این شهرستان معنی و مفهومش این است که کانتکت تریسینگ یا ردیابی بیمارانی که کلوز کانتکت داشته‌اند ولی بی‌علامت هستند باید به‌طور جدی دنبال شود.
در قسمت دوم طرح شهید سلیمانی بحث حمایتی مطرح است. یعنی افرادی که امکان قرنطینه ندارند بعد از تشخیص علائم در هتل‌ها و میهمانسراها جایگاهی برایشان درنظر گرفته می‌شود که مستقر شوند و عملاً در حوزه بهداشت ردیابی می‌شوند.
به این شکل که در روزهای مشخصی با این افراد که یا تست‌شان مثبت بوده یا تماس نزدیک با فرد بیمار داشته‌اند، تماس گرفته می‌شود و به آنها تذکر و راهنمایی و آموزش‌های لازم داده می‌شود.
مردم از کجا مطلع شوند که در اداره‌جات، بانک‌ها، وسایل حمل‌ونقل عمومی و به‌طور کلی هنگام تردد در سطح شهر کسی ناقل ویروس کرونا است. آیا امکان شناسایی این افراد در نقاط پرتجمع شهر وجود دارد؟
نمی‌توان برنامه‌ریزی دقیقی داشت. تردد این افراد مشکل اساسی است و از سوی افراد عادی قابل ردیابی نیست و این‌گونه نیست که توسط افراد دیگر شناسایی شوند. قبلاً بحث شناسایی افراد کرونا مثبت از طریق کارت ملی در اتوبرسرانی، مترو و حتی بانک‌ها مطرح شد اما عملیاتی شدنش سخت است. به هر حال زیرساخت‌ها محدود است.
تهران از اول هفته به رنگ نارنجی تغییر رنگ داده است اما به نظر می‌رسد با توجه به بازگشایی‌ها و با روند فعلی تردد نزدیک به ۸۰ درصد مبتلایان در سطح شهر این تغییر رنگ تداوم چندانی نخواهد داشت. آیا نقض قرنطینه، تهران را کماکان به حال سابق یعنی قرمز برمی‌گرداند؟
ببینید، مشکل اساسی بحث زیرساخت اقتصادی است. مسائل معیشتی مردم مهم است کسی که پدر یا نان‌آور خانواده است چندان امکان قرنطینه شدن و شرایط برایش مهیا نیست. این بزرگترین مسأله ما است برای این افراد باید بسته‌های حمایت و معیشتی تهیه شود یکی از اهداف گروه‌های جهادی در طرح شهید سلیمانی حمایت از افرادی است که به دلایل معیشتی مجبور به نقض قرنطینه می‌شوند. البته هر چه این افراد در شهر تردد کنند ناوگان شهری تعداد زیادی افراد مبتلا به ویروس را جابه‌جا می‌کند و این روی روند کنترل اپیدمی تأثیر می‌گذارد و همین روند مثبت کاهش موارد بستری و فوتی‌ها را که در هفته اخیر داشتیم ممکن است به چالش بکشد. در واقع اگر کرونا مثبتی‌ها به دستورالعمل‌ها و هشدارها توجه نکنند و در شهر مخفیانه تردد کنند احتمال اینکه تهران به رنگ قرمز برگردد وجود دارد.
برخی‌ها فکر می‌کنند چون بازگشایی‌ها انجام شده شرایط به حالت عادی برگشته است. شرایط به گونه‌ای است احتمال اینکه افراد آلوده یا حامل سالم در اجتماعات حضور پیدا کنند و افراد را آلوده کنند زیاد است. با توجه به بازگشایی‌ها چه برنامه‌ای برای تردد این افراد در سطح شهر در نظر گرفته شده است؟
در طرح شهید سلیمانی مجراهایی برای این افراد مدنظر است. یعنی کسانی که کلوز کانتکت دارند اجازه حضور در اجتماعات به آنها داده نشود. برای مثال ما در طرح پایلوت که در منطقه ۱۸ تهران انجام دادیم با استفاده از گرفتن شرح حال ارتباط با بیمار کرونایی و خوداظهاری افراد توانستیم ۲۵۰ نفر از این حامل‌های سالم را شناسایی کنیم که نتیجه تست ۹۵ نفرشان مثبت شد این نشان می‌دهد سطح آلودگی خیلی بالا است و طبیعتاً تردد این افراد در سطح شهر می‌تواند وضعیت قرمز را به تهران برگرداند. قاعدتاً دوباره روال به حالت سابق برمی‌گردد.
این افراد بعد از شناسایی قرنطینه می‌شوند و از طریق تلفن وضعیت‌شان پیگیری می‌شود. زیرساخت و انتقال این افراد برای قرنطینه این هفته انجام می‌شود. از طرفی برای اینکه رنگ نارنجی در تهران تداوم داشته باشد هر کسی که علامت‌دار می‌شود بعد از انجام تست طی دو هفته مراقبت خانگی قرنطینه می‌شود. همچنین تمام افراد در تماس نزدیک با مبتلایان تست مثبت کرونا یک روز در میان رصد می‌شوند تا در اجتماعات ظاهر نشوند همچنین قرار است به فاصله سه روز از این افراد تست گرفته شود چون ممکن است زمان انجام تست نتیجه منفی کاذب باشد و ویروس در بدن مستقر نشود بنابراین زمان انجام تست از کلوز کانتکت‌ها خیلی مهم است و باید از عدم ابتلای آنها به ویروس مطمئن شویم. عملاً اگر بتوانیم تمرکزمان را روی کسانی که کانون ابتلا هستند یا به شکلی با مبتلایان تست مثبت در تماس بوده شناسایی کنیم می‌توانیم جامعه را مصون نگه داریم.
شرایط قرنطینه که بدان اشاره کردید ضمانت اجرایی دارد و آیا اقدامات سلبی برای کسانی که قرنطینه را نقض می‌کنند در نظر گرفته شده است؟
متأسفانه اقدامات سلبی برای این افراد وجود ندارد. این افراد وقتی شناسایی می‌شوند چنانچه امکان قرنطنیه در منزل را نداشته باشند به هتل‌ها یا اقامتگاه‌ها منتقل می‌شوند و در این حالت رصد به شکل جدی صورت خواهد گرفت و از طریق سامانه‌هایی ردیابی می‌شوند.
شما بحث فرهنگ‌سازی و آموزش افراد جامعه را درباره علت دور نزدن شرایط قرنطینه چطور ارزیابی می‌کنید؟
مردم باید بدانند این مسأله حق شخصی نیست و نوعی ورود به حریم اجتماعی و رفتار ضد اجتماعی تلقی می‌شود به نظرم روی این مسأله کم کار شده است. هنوز باور به مسئولیت اجتماعی در برخی از افراد جامعه ضعیف است البته سهم آن دسته از افرادی که به دلیل معیشت مجبور به نقض قرنطینه می‌شوند از این گروه‌ها جدا است. اهمیت قرنطینه در فرد مبتلا کاملاً مشخص است.
زنجیره انتقال ویروس را کم می‌کند دوم وقتی فرد قرنطینه می‌شود فعالیت روتین بدنی‌اش کمتر شده و این باعث می‌شود سطح ایمنی فرد مختل نشود. مردم باید بدانند در جاهایی که فرد ناقل قرنطینه نمی‌شود لود یا حجم ویروسی که به فرد دیگر منتقل می‌شود زیاد است به هر حال هر رفتاری که مطابق با پروتکل نباشد مشکلاتی را ایجاد می‌کند. البته در ادارات و دانشگاه‌ها و اماکن رسمی اداری بجز اماکن خدماتی پروتکل‌ها رعایت می‌شود، ورودی‌ها کنترل می‌شود جلسات با فاصله‌گذاری اجتماعی تشکیل می‌شود اما از همه اینها مهم‌تر مسأله عمده به رفتار افراد در خانوار و نشست‌های صمیمانه در خانوارها برمی‌گردد.
باید فرهنگ‌سازی در این حوزه بیشتر انجام شود بخشی از اینها مربوط به آموزش است و بخشی دیگر تأثیرگذاری آموزش‌ها است. ما می‌بینیم افراد تا زمانی که اطرافیان‌شان درگیر کرونا نشده‌اند و عزیزان‌شان فوت نکرده‌اند کاملاً رفتارهای بهداشتی را نادیده می‌گیرند و این بی‌مبالاتی در این گروه از افراد مسأله جدی ما است.
نظر شما