طی هفته‌های اخیر برخی مقامات عربی خواستار آن شده‌اند که در جریان مذاکرات احتمالی برجام قرار بگیرند و دغدغه‌های آنها هم مد نظر قرار گیرد. موضوعی که با واکنش محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه مواجه شد و ظریف امروز در دو توییت جداگانه موضع تهران را در قبال این مسئله روشن کرد.
فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان روز ۱۵ آذر به خبرگزاری فرانسه گفت دولت آتی آمریکا باید پیش از بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران با کشورهای خلیج فارس رایزنی کند. چون این تنها راه رسیدن به توافقی پایدار است. فیصل بن فرحان گفته است: در وهله اول آنچه ما انتظار داریم این است که به طور کامل با ما مشورت شود، طوری که ما و دیگر دوستان منطقه‌ای‌مان در جریان آنچه که در ارتباط با مذاکرات با ایران می‌گذرد، قرار بگیریم.
فرحان در مورد شکل توافق احتمالی جدید اظهارنظر نکرد، اما مدعی شد احیای برجام به شکلی که هست تنها ما را به نقطه‌ای که قبلا بودیم می‌برد و یک توافق معیوب است که به همه مسائل مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای و دیگر فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نمی‌پردازد.
پس از آن بود که عبداللطیف الزیانی، وزیر امور خارجه بحرین گفت که انتظار دارد دولت جو بایدن رئیس جمهور منتخب آمریکا پیش از طی کردن مسیر بازگشت به توافق هسته ای با بحرین و دیگر کشورهای خلیج فارس مشورت کند. الزیانی گفت: وضعیت خاورمیانه در چهار سال اخیر تغییر کرده است و تحرکات آن تغییر یافته است. ما اطمینان داریم که خاورمیانه‌ای امن و با ثبات برای همه، به نفع آمریکا است و امیدواریم ایران همسایه‌ای مسئولیت پذیر در این منطقه شود.
دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس نیز با طرح ادعاهایی علیه ایران تاکید کرد که هرگونه توافق هسته‌ای با ایران باید منافع کشورهای منطقه را تامین کند. نایف بن فلاح الحجرف مدعی شد که ایران همچنان قطعنامه‌های مرتبط با برجام را نقض می کند. وی همچنین مدعی شد که نقض قوانین از سوی ایران موجب ایجاد بی ثباتی در منطقه شده است.
این اظهارات مقامات عربی با واکنش محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه مواجه شد. ظریف امروز در دو توییت جداگانه خطاب به غربی‌ها و همسایگان، موضع تهران را در خصوص گفت و گو با طرف‌های غربی در خصوص مسائل منطقه متذکر شد و بار دگیر پیشنهادات تهران برای صلح و امنیت در منطقه را به همسایگان یادآوری کرد.
وزیر امور خارجه در نخستین توییت خطاب به همسایگان در خلیج فارس و غربی‌ها نوشت: «به نظر می‌رسد برخی کشورهای همسایه از غرب درخواست کرده‌اند که بخشی از روند مذاکره با ایران باشند. ما با غرب در خصوص منطقه مذاکره نمی‌کنیم. مشکل اصلی، مداخله‌های آنان است. در عین حال ما همیشه آماده مذاکره با همسایگان هستیم و طرح‌هایی همچون امنیت منطقه ۱۹۸۶، مجمع گفت و گوی منطقه ای ۲۰۱۶ و اقدام صلح هرمز ۲۰۱۹ بیانگر این موضوع است.»
وزیر امور خارجه در توییت دیگری خطاب به همسایگان نوشت: «همسایگان عزیز؛ چرا از ایالات متحده و سه کشور اروپایی می‌خواهید در مذاکرات با ایران حضور داشته باشید، در حالی که: اولا، با آنها هیچ مذاکره‌ای در خصوص منطقه ما انجام نخواهد گرفت، چراکه آنها، خود، مشکل منطقه ما هستند. ثانیا، ما می‌توانیم بدون دخالت خارجی‌ها، مستقیما باهم صحبت کنیم. ابتکار صلح هرمز (HOPE) هنوز روی میز است.»
انتظار می‌رود موضع گیری امروز ظریف تا حد زیادی شرایط را شفاف کرده باشد وهمسایگان عربی و کشورهای غربی پاسخ و موضع تهران را در خصوص مباحثی که در هفته های اخیر درباره مذاکرات احتمالی مطرح می‌شد را دریافت کرده باشند.
واقعیت این است که عملکرد و رفتار چند سال اخیر برخی از همسایگان در همنوایی با نتانیاهو و تعامل با ترامپ و تشویق او به خروج از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری موضوع قابل کتمان و پوشیده‌ای نیست. با این حال جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت مسئول تلاش کرده از برخی اقدامات و رویکردهای خصمانه چشم پوشی کند تا مصلحت بالاتر امت اسلامی یعنی ثبات و امنیت منطقه ای تامین و تضمین شود و در این زمینه از هر فرصتی استفاده کرده است.
نکته دیگر اینکه از لحن بیانات و اظهار نظرهای مقامات عربی که خواستار ایفای نقش و یا در جریان قرار گرفتن از گفت و گوهای احتمالی برجام شده اند، این طور برنمی آید که واقعا به دنبال ثبات و حل مشکل باشند چه بسا این اظهارات هم در راستای کارشکنی‌ها و اقدامات مخرب آنان در قبال روابط خارجی ایران قابل ارزیابی باشد.
وزیر خارجه بحرین گفته است وضعیت خاورمیانه در چهارسال اخیر تغییر کرده است ولی این هم یک واقعیت است که وضعیت جهان و خاورمیانه به سرعت در حال گذار و پوست اندازی است و حامی چشم و گوش بسته آنها در کاخ سفید تا چند روز دیگر قدرت را واگذار می‌کند. بنابراین همانطور که شرایط در چهارسال اخیر تغییر کرده، شرایط نسبت به قبل از ۱۳ آبان و انتخابات آمریکا هم تغییر کرده است و بهتر این است کشورها ارزیابی مجددی از شرایط بین المللی داشته باشند و مسیر گفت و گو و تعامل را در پیش گرفته و به پیشنهادات محمد جواد ظریف که همچنان روی میز است توجه بیشتری داشته باشند.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه پس از شکست ترامپ در انتخابات هم در صفحه توییتری خود به زبان عربی نوشت: ترامپ رفت؛ ما و همسایگانمان ماندیم. تکیه به بیگانگان امنیت نمی‌آورد؛ بلکه امید را بر باد می‌دهد. دست‌های خود را برای همکاری جهت تحقق منافع مشترک مردم و کشورهایمان دراز می‌کنیم. ما همه را به گفت وگو دعوت می‌کنیم؛ چرا که تنها راه پایان دادن به اختلافات و تنش‌هاست. همه با هم برای ساخت آینده‌ای بهتر برای منطقه‌مان.
جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام و تاکید کرده که اگر بخواهد مذاکره‌ای برای بازگشت آمریکا به برجام انجام دهد این مذاکره در چارچوب توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ و در قالب ۱+۵ خواهد بود و هیچ موضوع جدید یا طرف منطقه‌ای یا فرامنطقه‌ای دیگری در این مذاکرات وجود نخواهد داشت.
تردیدی نیست که یکی از علل شکست ترامپ در انتخابات و تک دوره ای شدن او – مشاروت و همفکری با جریانات و چهره‌های ضد ایرانی- در منطقه بوده است. به طوری که علیرغم امتیازات فراوانی که ترامپ به متحدان منطقه ای خود داد، چیزی جز ضربه به جایگاه و وجهه آمریکا عاید این کشور نشد وسیاست فشار حداکثری علیه ملت ایران هم نه تنها نتوانست ملت ایران را به زانو درآورد حتی در منظر افکار عمومی هم بارها تقبیح شد. جو بایدن با سباقه حدود چهار دهه فعالیت سیاسی در بالاترین سطوح حتما این تجربه را مد نظر قرار خواهد داد و تلاش خواهد کرد با عمل به تعهدات دولت متبوع خود جایگاه و وجهه آسیب دیده آمریکا را ترمیم کند و طبیعی است که متوجه نیات برخی چهره های ضد ایرانی در منطقه هست و همانند دوره ترامپ ظرفیت‌های آمریکا را به پای این چهره‌ها حراج نخواهد کرد.
نظر شما