«قاسم محبعلی» روز دوشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره معادلات خاورمیانه در دوران گذار قدرت در آمریکا، گفت: بازیگران فعال در خاورمیانه در سه سطح منطقه‌ای، ملی و خرد و همچنین بازیگران فرامنطقه‌ای مانند آمریکا، روسیه، چین و کشورهای اروپایی در خاورمیانه به دنبال ایفای نقش هستند.
این کارشناس مسائل خاورمیانه ادامه داد: این بازیگران با توجه به تحولات آمریکا سعی می‌کنند موقعیت خود را در منطقه بهبود بخشیده و ارتقا دهند و با تغییرات احتمالی سیاست‌های آمریکا در منطقه غرب آسیا، از آنها بهره‌برداری کرده و نفوذ خود را افزایش داده یا آنکه از خسارت‌های احتمالی کاسته و هزینه‌ها را کاهش دهند.
تشکیل ائتلاف عبری و عربی در ضدیت با ایران
محبعلی گفت: برخی دولت‌ها مانند عربستان سعودی، دولت نتانیاهو در اسرائیل، بحرین و امارات نگران دولت بعدی آمریکا هستند. این کشورها در پی تغییر دولت آمریکا فکر می‌کنند که واشنگتن به برجام بازخواهد گشت یا آنکه ایران و آمریکا می‌توانند به توافق جدیدی برسند بنابراین مناسبات تهران و واشنگتن بهبود می‌یابد همین امر باعث شده متحدان ترامپ در شرایط کنونی به یکدیگر نزدیکتر شوند.
دیپلمات پیشین اضافه کرد: این کشورها ائتلافی تشکیل داده‌اند که هدف آن، این است که دولت بایدن را مجاب کند به برجام بازنگردد یا اگر قصد بازگشت به برجام یا دستیابی به توافق جدیدی را دارد، خواسته‌ها و منافع آنها را تامین کرده و نظرات آنها را مورد پیگیری قرار دهد.
وی وضعیت کنونی در خاورمیانه را سیال و متغیر دانست و خاطرنشان کرد: رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی و برخی از عناصر دولت ترامپ مانند پمپئو علاقه‌مند هستند بحران یا تنش و درگیری جدیدی در خاورمیانه ایجاد کنند تا دولت بعدی آمریکا قادر به عملی‌سازی سیاست‌های خود نباشد یا آنکه وقت، زمان و توان زیادی را برای حل آن صرف کند و نتواند به صورت ۱۰۰ درصدی خواست خود را تحقق بخشیده و به آن برسد.
کشورهای عرب به شدت نسبت به دولت بایدن بدبین هستند
محبعلی درباره احتمال آشتی میان عربستان و قطر و ارتباط آن با شرایط جدید ابراز کرد: کشورهای عرب به شدت نسبت به دولت بایدن بدبین بوده و از سیاست‌های احتمالی او نگرانند. براساس سیاست خارجی اعلامی بایدن، مناسبات این کشورها با آمریکا تحت تاثیر قرار می‌گیرد چراکه بایدن اعلام کرده از ائتلاف سعودی در جنگ یمن حمایت نکرده و کمک‌های لجستیکی و اطلاعاتی آمریکا را از این ائتلاف قطع می‌کند.
این کارشناس مسائل خاورمیانه افزود: دموکرات‌ها اعلام کرده‌اند همانند دوره ترامپ دولت بایدن چک سفید امضا به کشورهایی نظیر عربستان سعودی نمی‌دهد و ریاض دیگر نمی‌تواند مانند سابق هر اقدامی را انجام دهد.بنابراین آمریکا دیگر مانند سابق به عربستان سلاح نخواهد فروخت و رعایت حقوق بشر را از ملاک‌های اصلی در مناسبات آمریکا با کشورها قرار می‌دهد.
وی افزود: در چنین شرایطی عربستان سعودی می‌خواهد با کاهش تنش در روابط با قطر، درگیری و دلمشغولی در سیاسست خارجی نداشته باشد و با تمام توان نسبت به موضوعات متمرکز شده و پایه‌های سیاست خارجی‌اش متزلزل نباشد.
کشورهای عربی می‌خواهند از یک موضع واحد با ایران و آمریکا برخورد کنند
محبعلی با یادآوری سیاست خارجی اوباما بیان کرد: دولت اوباما به ویژه دولت دوم او، بدترین دوران برای کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی بود. این کشورها فکر می‌کنند دولت بایدن، رجعت و بازگشتی به سیاست‌های همان دوران است.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی اضافه کرد: کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس فکر می‌کنند دولت بایدن به سیاست حمایت از جنبش‌های مدنی بازخواهد گشت. این همان سیاستی بود که دولت اوباما در هنگام بهار عربی در پیش گرفت در حالی که مناسبات دولت ترامپ با این کشورها صرف نظر از رعایت حقوق بشر در آن کشورها و بر پایه نوعی روابط مبتنی بر انعقاد قراردادهای اقتصادی استوار شده بود.
وی با بیان اینکه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس خواهان بازگشت آمریکا به برجام نیستند، عنوان کرد: مجموعه آن عوامل، این الزام را برای آنها ایجاد کرده که اختلافات داخلی خود را کاهش داده و از یک موضع واحد به نام شورای همکاری خلیج فارس در قبال آمریکا و حتی ایران برخورد کنند.
دولت اردوغان بعد از بهار عربی دچار توهم شد
محبعلی درباره رویکرد احتمالی ترکیه هم گفت: دولت اردوغان بعد از بهار عربی دچار توهم شد که ترکیه می‌تواند به دوران پیش از یکصد سال پیش بازگردد. بر این اساس، آنها سیاستی را بر دو اساس اسلام‌گرایی اخوانی و پان‌ترکیسم پایه‌گذاری کردند که ترکیب آنها به یک جاه‌طلبی برای آنکارا تبدیل شده است.
مدیرکل پیشین غرب آسیای وزارت امور خارجه ادامه داد: ترکیه براساس این جاه‌طلبی در لیبی، مصر، سوریه و حتی قره‌باغ مداخله و نقش‌آفرینی می‌کند تا جای پایی پیدا کند و آرزوی دیرینه خود را درباره جهان ترکی از ترکیه تا آسیای میانه و قفقاز تشکیل دهد.
وی با اشاره به تاثیر سیاست خارجی ترامپ در خاورمیانه اظهار کرد: ترامپ هم ناتو را تضعیف کرد و هم با پیروی از سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه، موجب ضعیف شدن چند جانبه‌گرایی شد. در چنین شرایطی، ترکیه به عنوان یک عضو ناتو روابطش را با روسیه گسترش داد و هم تلاش کرد مناسبات و نفوذ را در منطقه غرب آسیا افزایش دهد.
ترکیه و روسیه تلاش کردند حداکثر بهره‌برداری از گذار قدرت در آمریکا را بکنند
محبعلی با بیان اینکه هم ترکیه و هم روسیه تلاش کردند در شرایط ناشی از گذار قدرت حداکثر بهره‌برداری را از شرایط ایجاد شده در قفقاز بکنند، تصریح کرد: روسیه برای تحکیم نفوذ خود در قفقاز و بازگشت به خاورمیانه سعی کرد بازیگری را در کنار خود داشته باشد که تا حدی فشارها را از خود بکاهد. ترکیه نیز مانند روسیه با اروپا دچار مشکل بود شاهد تحولاتی بودیم که در قفقاز به نمایش گذاشته شد.
سفیر پیشین ایران در یونان و مالزی با بیان اینکه ایران باید یک سیاست خارجی چندوجهی و چندجانبه‌گرایانه را برای نقش‌آفرینی منطقه‌ای طراحی کند، خاطرنشان کرد: ایران هم‌اکنون با چالش‌های زیادی همچون خروج آمریکا از برجام، تحریم‌های شدید و همچنین کارشکنی و سنگ‌اندازی رقبای منطقه‌ای‌اش روبه‌رو است. مجموعه این مسائل موجب شده تا ایران نتواند از تمامی ظرفیت‌های خود برای نقش‌آفرینی استفاده کند.
وی ابراز کرد: ایران باید سبد متنوعی از روابط را با کشورهای مختلف ایجاد کند و برای رسیدن به این مسئله، باید از ابزار دیپلماسی برای برقراری مناسبات با دیگر کشورها و حضور در باشگاه قدرت‌ها استفاده کند.
بازگشت آمریکا به برجام دست‌های ایران را برای نقش‌آفرینی باز می‌کند
محبعلی اضافه کرد: در دنیای جهانی شده، سیاست خارجی بر سه پارادایم استوار است؛ همکاری، رقابت و منازعه. سیاست خارجی باید بر پایه این پارادایم استوار باشد و نمی‌توان تنها بر پایه تخاصم و منازعه امور را پیش برد.
وی با تاکید بر اینکه تا وقتی ایران سیاست خارجی چندوجهی و چندجانبه‌گرایانه را اجرایی نکند، نمی‌تواند در مسائل سیاسی، بهره‌برداری‌های لازم را بکند، بیان کرد: بازگشت آمریکا به برجام و توافق احتمالی تهران و واشنگتن، نقش مهم و کلیدی در باز کردن دست دستگاه دیپلماسی برای نقش‌آفرینی دیپلماتیک منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد داشت.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی ادامه داد: اگر تحریم‌ها باقی بماند و فشارها ادامه داشته باشد، اگر منازعه میان تهران و واشنگتن ادامه‌دار باشد و اگر تنش‌ها میان ایران و کشورهای منطقه باقی بماند، ایران نمی‌تواند روابطش را با دیگر کشورها براساس منافع ملی تنظیم کند.
نظر شما