لزوم حرکت پژوهش بر مدار نیازهای واقعی جامعه

پژوهش، همچون یک ناجی چراغ خاموش است، بی سر و صدا در حرکت است و شاید در کوتاه مدت نتواند به نیازهای واقعی جامعه پاسخ دهد اما معجزه‌گری است که اگر علمی و درست پیاده شود به نتایج ثمربخشی  منجر می گردد که می تواند نجات بخش یک ملت باشد.

پژوهشگر، کسی است که با روش‌های علمی، در صدد رسیدن به‌ شناختی تازه از مسائل و مفاهیم گوناگون است و با استفاده از ابزارهای گوناگون به مشاهده دقیق‌تر و عمیق‌تر پدیده‌های پیرامون خود می‌پردازد.

پژوهشگر با نگاهی نقادانه و موشکافانه به پیرامون خود می‌نگرد و برای رفع مشکلات جامعه و ارائه بهترین راهکارهای عملی، اطلاعات موثقی در اختیار متولیان امور می‌گذارد.

برای پژوهش، تعاریف متعددی شده است که "مطالعه آگاهانه، برنامه‌ریزی شده و روشمند به هنگام رویارویی با مسأله‌ای پیچیده و مبهم به قصد ایجاد وضوح و رفع پیچیدگی و ابهام از آن مساله" یکی از مهمترین آنها است.

یکی از دلایلی که پژوهش ها در برخی موارد نتوانسته مورد توجه مخاطبان قرار گیرد، انتزاعی و جدا بودن آنها از نیازهای واقعی جامعه است و حتی فراتر از آن اینکه حتی گاهی با اصل موضوع بی ارتباط بوده است.

هدف نهایی همه پژوهش ها کمک به زندگی بهتر و علمی‌تر و رسیدن به آن نقطه ای است که آرزوی همه ملتها است.

به بهانه هفته پژوهش به سراغ چند نفر از پژوهشگران و مسوولان ذیربط در این بخش رفتیم تا نقطه نظرات آنها را در مورد اهمیت پژوهش جویا شویم.

پژوهش باید در راس مسائل کشور باشد

یک پژوهشگر و فناور برتر کشور که از سال ۸۴ در حوزه پژوهشی فعالیت دارد و ۲۱ مقاله در نشریات معتبر بین‌المللی به چاپ رسانده است در این زمینه گفت: متاسفانه در کشور به فرآیند پژوهش توجه ویژه نمی شود که شاید هزینه بر بودن پژوهش ها یکی از دلایل آن باشد.

مسلم افضلی با اشاره به اینکه بسیاری از کشورها از طریق ارتباط بین صنعت و دانشگاه به موفقیت های عظیمی رسیده اند افزود: در جنگ جهانی دوم بازنده اصلی جنگ کشورهای آلمان و ژاپن بودند و این کشورها به ویرانه تبدیل شدند و آلمان محکوم به پرداخت سنگین ترین غرامت شد.

وی ادامه داد: بعد از جنگ جهانی، آلمان یک کشور ویرانه بود و لذا تنها راهی که به ذهن مسئولان برای نجات کشورشان رسید این بود که بین دانشگاه و صنعت‌ ارتباط برقرار کنند و در حقیقت آنها پی بردند که این هدف فقط با پژوهش انجام می شود.

به گفته وی همین تفکر پژوهشی موجب شد آلمان که بازنده اصلی جنگ جهانی بود اکنون برنده اصلی در دنیا باشد زیرا صنعت آلمان، همه کشورهای دنیا را فرا گرفته و به صنعت شماره یک دنیا تبدیل شده است.

این مدرس دانشگاه شهید باهنر، دادبین و فرهنگیان استان کرمان گفت: باید از پیشرفت هایی که در دنیا انجام شده درس بگیریم و مسئولان نیز باید به مقوله پژوهش نگاه ویژه کنند.

افضلی با بیان اینکه ما هیچ راهی جز پژوهش برای پیشرفت نداریم تصریح کرد: باید برای پژوهش سرمایه گذاری کنیم.

وی محدودیت منابع مالی، تحریم ها و بی انگیزگی در بین پژوهشگران را از جمله دلایل در حاشیه مانده شدن پژوهش دانست و با بیان اینکه جایگاه پژوهشگران باید از سوی مسئولان حفظ شود یادآور شد: دانش آموختگان و نخبگان کشور باید ماهیانه نشست هایی برگزار کنند و نقطه نظرات خود را به گوش مسئولان برسانند.

افضلی خاطرنشان کرد: وظیفه مسئولان علمی و دانشگاهیان هم ایجاد انگیزه از طریق اقدامات ثمربخش است.

وی با بیان اینکه باید جامعه دانشگاهی به سمت پژوهش سوق داده شود گفت: باید قوانین را از سمت مدرک گرایی به سمت تولید محصول، ثروت و صادرات محصول تبدیل کنیم.

افضلی بیان داشت: اگر مردم و مسؤلان به این نتیجه برسند که تنها راه پیشرفت کشور پژوهش است بسیاری از مشکلات مرتفع می‌شود همانطور که صنعت موشکی و انرژی هسته ای هم از طریق پژوهش صورت گرفت.

وی تاکید کرد: پژوهش باید در راس مسائل کشور قرار گیرد و بودجه پژوهشی در کشور باید افزایش یابد و به ۷۰ درصد برسد و اگر یک ریال در زمینه پژوهش هزینه شود ۱۰ برابر ثروت به کشور بر  می‌گردد. 

معیار قدرت کشورها، پژوهش است

پژوهشگر و فناور برتر کشور نیز در گفت‌ و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به بحث پژوهش و تحقیقات افزود: تحقیقات در ایران و جهان برای رسیدن به تولید علم و گسترش مرزهای دانش و  توسعه فناوری ها و تولید محصولات مبتنی بر فناوری است.

امین باقی زاده با بیان اینکه در دنیای کنونی معیارهای قدرت کشورها بر اساس تولیدات علمی کیفی است و میزان توسعه فناوری‌های منجر به تولید سنجیده می‌شود گفت: در واقع میزان ثروت تولید شده از محل پژوهش، یکی از مهم‌ترین موارد مورد توجه در بحث رشد و توسعه کشورها محسوب می شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته (هایتک) بیان داشت: خوشبختانه ایران در بحث گسترش مرزهای دانش و تولید مقالات علمی و همچنین تا حدودی در بحث ثبت اختراعات فعالیت مناسب داشته است به ویژه در بحث تولید مقالات علمی ما جهش بسیار مناسبی را در سال های  گذشته داشته ایم و داریم.

سرپرست پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی در ادامه تصریح کرد: در حوزه های نوین علمی از جمله زیست فناوری، نانو فناوری، ژنتیک و سایر موضوعات مختلف در حوزه‌های علوم پایه، فنی مهندسی، کشاورزی و  علوم انسانی جایگاه مناسبی را ترسیم کرده ایم اما  در حوزه توسعه فناوری ها و تولیدات دانش بنیان و تولیداتی که قابل ارائه و قابل رقابت در بازارهای داخلی و خارجی باشند به نظر می‌آید که نیاز به فعالیت بیشتر و  کار جهادی است که بتوانیم در این حوزه پر قدرت و  پرتوان ظاهر شویم.

وی با بیان اینکه توجه به پژوهش و فناوری اجتناب‌ناپذیر است افزود: این بدین معنی است که ما در آینده اگر چنانچه به این بحث و توسعه فن‌آوری‌ها توجه نکنیم؛ اداره کشور در آینده امکان پذیر نخواهد بود زیرا دنیای آینده مبتنی بر دانش و فناوری مدیریت و به جلو حرکت خواهد کرد.

باقی زاده بیان داشت:  توجه ویژه به شرکت‌های دانش‌بنیان که امروز شاهد آن هستیم می تواند دروازه‌های ورود به دنیای آینده را فراهم کند که این مهم باید مبتنی بر دانش و فناوری مدیریت و کنترل باشد.

عضو هیأت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته (هایتک) تصریح کرد: لازمه ایجاد این فرهنگ کار  و اطلاع رسانی مداوم و تأکید بر اهمیت موضوع و ایجاد اطلاعات در عموم مردم است.

وی ادامه داد: به نظر می‌آید که در این مسیر و برای ایجاد این گفتمان ملی و توجه ویژه به بحث پژوهش، فناوری، کارآفرینی، مهارت افزایی لازم است همه رسانه های نوشتاری و گفتاری در فضای مجازی برای ایجاد و گسترش این فرهنگ فعالیت زیاد داشته باشند و باید یه این سمت و سو حرکت کنیم که این امر اجتناب ناپذیر است.

باقی زاده ایجاد این فرهنگ و القای اهمیت این موضوع را از مسوولان را خواستار شد و گفت: امیدواریم ثمره ایجاد فرهنگ، تربیت نسلی از جوانان باشد تا با این دیدگاه آینده کشور را در مسیر دانش و فناوری، کارآفرینی، ایجاد مهارت و ایجاد ثروت مبتنی بر دانش و فناوری هدایت کنند و این مهم همانگونه که محقق شده است امیدواریم با سرعت بیشتر تحقق یابد.

وی با اشاره به وظیفه نخبگان و پژوهشگران در زمینه فرهنگسازی پژوهش گفت: طبیعتاً در هر حوزه‌ای افراد درگیر در این قضیه باید با حس مسئولیت و با حساسیت بیشتر به موضوع ورود کنند و  سبب  این جریان سازی شوند که لازمه آن ایجاد فضا و شرایط مناسب برای فعالیت‌های حداکثری نخبگان و پژوهشگران باشد که تا این افراد بتوانند فارغ از دغدغه های معیشتی و روزانه خود صرفاً وقتشان را به تحقیق و مطالعه و توسعه علم و فناوری اختصاص بدهند و امیدواریم بتوانیم با سرعت بسیار بالا مرزهای دانش و راه‌های توسعه فناوری طی کنیم.

وی خاطرنشان کرد: یکی از دغدغه های درون دانشگاهی که  باید مدنظر قرار بگیرد و مورد توجه باشد  این است که  مسئولان فضای علمی کشور در دانشگاه ها، موسسات آموزشی تحقیقاتی و  شرکت‌های دانش‌بنیان و اصولا همه کسانی که در حوزه دانشگاه‌ها و توسعه علمی فعالیت دارند، نگاهشان را به سمت دانشگاه‌های کارآفرین و فناور محور و مهارت محور سوق بدهند و بودجه‌های دانشگاه‌ها و بودجه‌های علمی را به این سمت و سو هدایت کنند که شاهد بهره‌برداری حداکثری باشیم و در واقع ایجاد مزیت بکنیم.

عضو هیأت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته (هایتک) خاطرنشان کرد: باید از بودجه بودجه و منابع محدودی که داریم حداکثر بهره‌برداری را در جهت ایجاد مزیت برای کشورمان استفاده کنیم و علاوه بر اینکه این رسالت در حوزه مدیران دانشگاهی و روسای  دانشگاه ها و سیستم های دانشگاهی وجود دارد طبیعتاً باید در نظام برنامه‌ریزی کشور در حوزه دولت و در حوزه کلان مورد توجه قرار بگیرد و اصولاً برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه با شدت و قوت اتفاق بیفتد و شاهد رشد و توسعه علمی و فناوری بیشتر در کشو باشیم.

وی با اشاره به ارتباط بین دانشگاه و صنعت باید تقویت شود تصریح کرد: این بحث همواره یکی از موضوعاتی است که به تناوب تکرار می شود و در این زمینه شاهد اتفاقات خوبی هستیم اما باید  برنامه‌ها در این حوزه به گونه ای برنامه‌ریزی شود که این ۲مقوله از هم جدا نباشند تا یک هم افزایی کامل در این زمینه رخ دهد و در نهایت منجر به نفوذ حوزه علمی در تمامی صنایع و  بازار شود.

باقی زاده افزود: نتیجه هم افزایی این باید باشد که محصولات تولیدی ما در صنایع مختلف به راحتی بتوانند وارد بازار داخلی و صادراتی شود و لازمه آن ارتباط تنگاتنگ در حوزه های علمی و صنایع است.

استفاده مفید از ظرفیت دانشگاه‌ها    

استاندار کرمان هم گفت: اینکه دانشگاه ها چطور دیده و از ظرفیت و نیروی انسانی و دانش دانشگاه برای جامعه استفاده شود بستگی به فرهنگ جامعه دارد و قاعدتا باید توسط مسئولان و دولت ها  این امر ترویج شود  و البته بخش عمده ای از این تعامل به خود دانشگاهها بر می گردد.

علی زینی وند افزود: دانشگاه ها در طول یکی دو دهه  اخیر بسیار آسیب دیده اند و اگر شفاف بخواهم بگویم تصمیم های خود ما و متولیان در مواقعی حرمت دانشگاه را با چالش مواجه کرده اند.

وی گفت:  گسترش بی رویه دانشگاه ها ، غیر نظام مند بودن رشته ها،  افزایش بی رویه دانشجوها در رشته های مختلف، پذیرش بی قدو قواره در حوزه تحصیلات تکمیلی و پایین آمدن سطح کیفیت و تنزل در بسیاری از موارد به تولید مدرک و به کارگیری همان پرورش یافتگان با همان شیوه در نظام اداری و صنعتی  از مجموعه آسیب هایی هستند که بر پیکر دانشگاه زخم عمیقی را وارد کرده اند.

زینی وند با اشاره به اینکه نیاز است که دانشگاهیان خود در این حوزه میدان دار شده و به این مشکل پایان دهند گفت: فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص این نکته کلیدی که تا نفس دارم از دانشگاه و نخبگان دفاع می کنم می تواند به عنوان یک محور انتخاب شود.

وی همچنین افزود: باید فرصتی که وزارت علوم در ارتباط با  ماموریت محور کردن دانشگاه ها و واحدهای پراکنده که سطح آن ها از دبیرستان ها هم بیشتر است فراهم کرده از آن استفاده  نموده و پایه هایی را بنا کنیم که دانشگاه ها را از نظر کمیت در حد قابل قبولی قرار دهد.

استاندار کرمان با بیان اینکه کشورهای پیشرفته تا این حد، بی‌قواره، رشته های بدون تاثیر و بازار کار را گسترش نمی دهند تصریح کرد: هر چه بتوانیم مراکز فنی و حرفه ای و آموزش مهارت ها را در سطوح بالاتر رونق دهیم و به صورت مهارت محور تقویت کنند و این حجم دانشجو را به سمت رشته های کارشناسی و  تحصیلات تکمیلی بدون حرفه سوق ندهیم در واقع  بنیه های شغلی را تقویت و کشور را توسعه داده ایم که متاسفانه الان این شیوه را نداریم.

وی همچنین گفت: کاهش تقاضا در تحصیلات تکمیلی برای من خوشحال کننده تر است چرا که دلیلی نمی بینیم که دکتر و فوق لیسانس داشته باشیم آن هم در وضعیت پنجره  جمعیتی که دارد تمام می شود.

زینی وند افزود: کشور ما در ۱۰ تا ۲۰سال آینده با جمعیت سالخورده ای مواجه می شود جمعیتی از نیروی جوان که باید از آن جمعیتی حرفه ای می ساختیم و شغل را گسترش داده و در کشور تولید ثروت و توسعه ی متوازن ایجاد می کردیم .

وی در ادامه آسیب دیگر را که بر دانشگاه مترتب است را باید در ساختار دانشگاه ها  جستجو کرد زیرا  نسل چهارم دانشگاه های دنیا دارد به اتمام می رسد و در نهایت دانشگاه ها باید دردهای جامعه را درمان کنند .

استاندار کرمان افزود: اینکه ما دانشگاه کارآفرین داشته باشیم و آموزش دهیم و برای آن کارآفرین فکری نکنیم و نتوانیم ایده ها را به ثروت و صنعت تبدیل کنیم به چه درد می خورد؟

زینی وند با بیان اینکه کارآفرین باید با رویکرد اجتماع محور در دل جامعه برود و مشکلات جامعه را حل کند که سطح دنیا هم الان دارند همین کار را انجام  می دهند و از این هم ممکن است عبور کنند و حالا دانشگاه های ما در کجای این معادله هستند بنابراین باید به این مسئاله  توجه جدی شود.

وی در ادامه گفت: اگر دانشگاهی دست روی معضلات جامعه بگذارد و در صدد حل آن بکوشد و دانش و حرفه آن موضوع را تولید کند قطعا مورد اقبال قرار خواهد گرفت.

استاندار کرمان  با انتقاد از شیوه مدیریت جامع پارک علم و فناوری استان گفت: زحمات زیادی کشیده شده و نتایجی که ایجاد شده است را باید تقویت کرد ولی با شیوه ی اداره پارک در استان به هیچ وجه موافق نیستم.

وی تصریح کرد: این پارک باید به عنوان یک مجموعه فرابخشی به عنوان مهم ترین مدیر استان در کنار استاندار و اتاق بازرگانی ایفای نقش کند نه فقط تنها زیر نظر یک دانشگاه.

زینی وند در ادامه گفت: من دنبال ایجاد یک مدیریت جامع برای این پارک هستم و شما هم کمک کنید که یک مجموعه  عظیم مدیریتی داشته باشیم بنابراین تعصب روی شیوه اداره پارک نداشته باشیم و ما آمادگی داریم که یک مدیریت به اصطلاح مستقل و جدی در کنار مدیران ارشد استان برای پارک قرار دهیم تا بتوانیم پارک را مدیریت کنیم.

وی با بیان اینکه ماهیت مشاغل و توسعه در دنیا به گونه ای است که اگر این پارک های علم و فن آوری محور توسعه  نگیرند خیلی از صنایع و مشاغل فعلی ورشکسته می شوند گفت: اگر شما ایده های پارکی را در دل این صنایع تزریق نکنید این ها همه ورشکسته می شوند که تاکسی های تلفنی و اینترنتی و فروشگاه های اینترنتی یک مثال بارز هست که شما  نسبت به ۱۰سال گذشته دیده اید.

استاندار کرمان همچنین گفت: برخی از ظرفیت های استان به دلیل  برجسته بودن ظرفیت های دیگر غیرفعال مانده اند مثل ظرفیت های معادن که ثروتی خدادادی است اما آن بهره برداری و فرآوری و تولید ثروت و صنعت را در استان و حتی کشور نداشته ایم.

زینی وند  سهم تولید اشتغال در بخش خدمات استان کرمان را بسیار پایین دانست و گفت: خدمات یک زمینه پراشتغال کم سرمایه بر است و کلی از مشکل اشتغال جوانان را می توان با اشتغال در این بخش حل کرد ولی متاسفانه به آن توجه نشده است.

وی کشاورزی این استان را عالی توصیف کرد کرد و گفت: این مهم وجود دارد اما با  چه زیرکشت و مصرف آب و سرمایه  و نیروی انسانی ؟ اگر دانش بنیان در کشاورزی وارد شود و همین را برای من تعریف کند و نتیجه را بدهد می بینیم کشاورزی به صرفه نیست چون مکانیزه نیست و کاملا سنتی است به طوری که فرزندان کشاورزان به دلیل درآمد نداشتن کشاورزی دیگر از شغل پدر تبعیت نکرده و مزارع را رها می کنند.

استاندار کرمان در ادامه بر فعال نبودن حوزه گردشگری در استان کرمان نیز اشاره کرد و گفت: در مثلث گردشگری کشور ایران نامی از کرمان با توجه به این همه ظرفیت گردشگری وجود ندارد و این نشان دهنده این است که در زمینه گردشگری آن طور که باید و شاید خوب کار نکرده ایم.

وی با اشاره به اینکه استان کرمان با این حجم ظرفیتی که در زمینه معدن و کشاورزی و گردشگری  دارد باید وارد کننده نیروی کار به استان باشد گفت: از شرکت های دانش بنیان می خواهم که بیایید و به عنوان بخشی از کارهای پژوهشی تان به داد استان برسید و در این استان تحول ایجاد کنید.