روزنامه اعتماد ۶ دی یادداشتی به قلم مهدی زارع استاد دانشگاه منتشر کرد و نوشت: زمین لرزه بم در پنجم دی ماه ۱۳۸۲ با بزرگای ۶.۵ در ساعت ۰۵:۲۶ به وقت محلی، شهر بم و اطراف آن را ویران کرد. شب قبل از زلزله اصلی، دو زلزله قوی که تقریبا در ساعت ۱۵:۰۰ و ۲۲:۰۰ به وقت محلی موجب وحشت قابل‌توجهی شده بود. پیش‌لرزه دیگر ۴۳ دقیقه قبل از شوک اصلی در ساعت ۰۴:۴۳ به وقت محلی به شدت احساس شد. این زمین لرزه هنگامی که بیشتر افراد در خواب بودند منجر به بالاترین میزان تلفات در یک سانحه طبیعی در یک قرن گذشته در ایران شد. بم شهری با قابلیت‌های طبیعی و انسانی بالا و البته یکی از مراکز مهم تولیدات کشاورزی ایران، به ویژه خرمای مضافتی بم است. استاد دکتر بربریان زمین‌شناس برجسته ایران در پژوهش‌های خود نشان داد که حداقل ۱۲ مرحله مهم از بازسازی مستند ارگ بم قبل از سال ۱۸۴۰ انجام شد. مسجد جامع ارگ بم، در محل مسجد ویران شده قرون وسطا قرار دارد. آخرین‌بار در سال ۱۷۵۱ تعمیر شد. این موضوع نشان می‌دهد حداقل از سال ۱۷۵۱ در منطقه بم زمین لرزه شدیدی تجربه نشده است.
پژوهش‌های باستان‌شناسی در تل آتشی دارستان بم در فاصله ۳۰ کیلومتری شرق ارگ قدیم بم، با گمانه‌زنی‌های دکتر عمران گاراژیان سابقه تمدن انسانی در این منطقه را در ۷۲۰۰ سال تا ۹ هزار سال تایید می‌کند. از کشفیات بسیار جالب در این مکان هسته نیم‌سوخته خرمایی است که رشد این نوع درخت را در ۳۵۰۰ سال ق. م در شهر بم نشان می‌دهد. این تمدن بسیار حیرت‌انگیز در حاشیه رودخانه پشت رود بم شکل گرفته بود و نشان‌دهنده حوزه فرهنگی هلیل‌رود است. باستان‌شناسان آثاری از دوره نوسنگی پیش از سفال «ب» (۹۵۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل) تا مفرغ (۵۰۰۰ تا ۳۲۰۰ سال قبل) را در تپه تل آتشی دارستان در ۳۵ کیلومتری شرق بم کشف کرده‌اند. به نظر می‌رسد که تمدن تل آتشی دارستان در دو بازه مهم (بین ۸۰۰۰ تا ۵۰۰۰ سال قبل) احتمالا با دو رخداد پیش از تاریخ (شاید دو زمین‌لرزه مهم؟) ویران شده باشد.
ارگ ۲۰ هکتاری بم شامل استحکاماتی با ۴۸ برج دیده‌بانی است. بم ۱۰۶۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد که در شمال آن کوه‌های کافوت و در جنوب کوه‌های جبل بارز قرار دارد. آب کوه‌های جبل بارز رودخانه‌های فصلی را تامین می‌کند که به شهر بم نیز می‌رسد. پیش از زلزله ۵ دی ماه ۸۲، ۱۰۰ هزار نفر در شهر بم، ۱۶هزار نفر در شهر بروات و حدود ۱۰ هزار نفر در روستاهای مجاور زندگی می‌کردند. در زلزله بم شهر بم و ارگ تاریخی بم (۲۰ هکتاری ساخته شده از خاک) به شدت آسیب دید. سه بیمارستان (با ۲۴۰ تخت) و ۱۲۲ مرکز بهداشتی در منطقه به طور کامل تخریب شده یا آسیب زیادی دید. از نظر ثبت احوال ۲۶۲۷۱ نفر کشته شدند (تعداد شناسنامه باطل شده) ۴۰۰ نفر از کارافتاده دایمی، ۷۵۰۰۰ نفر بی‌خانمان و ۵۰۵۴ کودک به عنوان بی‌سرپرست ثبت شدند. جمعیت تحت‌تاثیر زلزله بم حدود ۲۵۰ هزار نفر بود.
زمین‌لرزه درست در جایی از گسل بم رخ داد که شهر بم ساخته شده بود، (محل تلاقی گسل شناخته شده بم با روند گسل پوشیده با راستای شرقی-غربی پشترود). شتاب حدودا برابر با شتاب جاذبه زمین روی مولفه قائم و شتاب افقی حدود ۰.۸ شتاب جاذبه زمین در جهت عمود بر گسل (شرقی-غربی) همراه با کیفیت پایین ساختمان‌ها و زیرساخت‌های فیزیکی و فقدان مدیریت ریسک منجر به تخریب بخش زیادی از شهر بم شد. بیشتر کسانی که در جریان زلزله جان خود را از دست داده‌اند در ساختمان‌های کمتر از ۳۰ سال سن کشته شده‌اند. تقریبا ۹۰درصد ساختمان‌های بم ۶۰-۱۰۰درصد تخریب شد. غرب شهر که از کانون زلزله و گسل بم بود آسیب چندانی ندید ولی ناحیه شرقی شهر و در محدوده گسل زمین‌لرزه‌ای بم تخریب کامل شهر مشاهده شد. ۹۵درصد ساختمان‌های شهر بم (تقریبا ۲۵۰۰۰ ساختمان)، شهر بروات (۴۰۰۰ ساختمان) و در درصد زیادی از روستاها (۲۴۰۰۰ ساختمان) در ۱۰ کیلومتری شهر ویران شده یا به‌شدت آسیب دیدند.
تقریبا ۳۰ قنات (از ۶۴ قنات) به دلیل جنبش شدید زمین در بم، بروات و روستاهای مجاور خراب شدند. این آسیب شبکه آب زیرزمینی آبرسانی بم برای آب آشامیدنی و همچنین آبیاری نخلستان‌ها را مختل کرد. میزان خسارت‌ها ۱.۵ میلیارد دلار و هزینه بازسازی برای مدت ۳ تا ۵ سال بعد از رخداد نیز ۱.۵ میلیارد دلار (براساس گزارش بانک جهانی) برآورد شد. البته بازسازی فیزیکی بم در پایان شهریور ۱۳۸۶ پایان یافته اعلام شد، ولی عملا بازسازی اجتماعی و بازسازی روانی و بازتوان‌سازی مردم آسیب‌دیده عملا تا ۱۷ سال بعد از زلزله نیز تکمیل نشده است...همه خسارت‌های زلزله بم برای شهری بود که حدود ۱۰۰ نفر جمعیت داشت. تکرار حالت مشابه زلزله بم، برای شهرهایی مانند تهران، تبریز، مشهد، کرمان، شیراز و اهواز که همگی در مجاورت گسل‌های فعال توسعه یافته‌اند و چند تا چند ده برابر بم جمعیت دارند، می‌تواند فاجعه‌بار باشد.
نظر شما