صرفه‌جویی تاریک

در ادامه این گزارش می خوانیم: با آمدن کرونا ما دیگر همه‌چیز به چشم خود دیدیم، از چنگ زدن به زندگی به هر ترتیب ممکن تا مرگ و تسلیم محض که تلخ‌ترینش بود اما حالا نه که کرونا مستقیم مقصر باشد بلکه غیرمستقیم کاری کرده تا شب‌های ما تاریک‌تر از همیشه باشد. البته کسانی که شب‌ها زودتر به خانه می‌رسند یا آنهایی که کمتر از خانه بیرون می‌زنند، این گزارش را با تعجب می‌خوانند ولی کسانی که حضور شبانه در خیابان‌ها و بزرگراه‌ها،‌ دنباله فعالیت‌های شغلی‌شان است، خوب می‌فهمند شب ظلمانی یعنی چه.

بسیاری از بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی و فرعی تهران چند شبی است که چراغ خاموش زیست می‌کنند. تک عکسی از این خاموشی در معبری که نمی‌شود هویتش را حدس زد، یک صحنه دلهره‌آور را نشان می‌دهد که فقط چند چراغ راهنمایی و رانندگی آن‌هم بارنگ دلشوره آور قرمز، مشغول نورافشانی‌اند و چهارراه، غرق در تاریکی جای خطرناکی به نظر می‌رسد.ماجرای چند شب اخیر تهران درواقع همین است که یک‌جورهایی به کرونا و داستان منع تردد شبانه مربوط می‌شود. در شهرهای نارنجی ازجمله تهران از ساعت ۹ شب تا ۴ بامداد هیچ خودروی شخصی حق تردد ندارد و درنتیجه فرض بر این است که اگر رفت‌وآمد ممنوع است پس اگر شهر تاریک هم بشود،‌ مشکلی پیش نمی‌آید اما مشکل، پیش‌آمده و این تاریکی دید رانندگان عبوری را کور کرده و ضمن این‌که بخش‌هایی از شهر را به دیار ارواح شبیه کرده، نقاط بی‌دفاع شهری،‌ نقاطی که گذشتن از آنها خطرناک است و بیم حمله و انواع بزه از آنها می‌رود نیز خلق کرده‌است.

شاهدان عینی

شاهدان عینی که چند شبی است مثل همیشه دو،سه ساعتی پس از غروب به سمت خانه می‌روند در بخش‌های مختلف تهران، شهر را تاریک و کم‌نور می‌یابند. یکی از آنها به ما از چراغ‌های خاموش بلوار سیمون بولیوار در غرب پایتخت گفت و دیگری از تاریکی دو ‌بزرگراه‌ همت و حکیم که نه بعد از ساعت ۹ شب که تردد ممنوع است بلکه قبل از آن، حوالی ساعت ۲۰ در تاریکی فرو می‌روند.

از خیابان میرداماد تا شریعتی و سپس تا میدان سبلان و مسیل باختر و گلبرگ تا رسیدن به محله نارمک کیلومترها راه است ولی یکی از این شاهدان به ما می‌گوید این مسیر که درواقع مسیر رسیدن او به خانه است مدتی است در تاریکی گیج‌کننده‌ای فرورفته. یکشنبه‌شب ‌بزرگراه‌ همت از امام علی (ع) تا خیابان هنگام،‌ میدان هفتم تیر،‌ بزرگراه مدرس از حقانی به پایین و خیابان ۱۷ شهریور و عارف جنوبی نیز تاریک بوده‌اند و شاهدان این تاریکی آن را به ما گزارش دادند.

البته پیگیری‌های ما نشان داد این تاریکی نه‌فقط در تهران که در برخی از شهرهای بزرگ کشور نیز وجود دارد،‌ ظلمتی که مثل یک نسخه‌درمانی برای شهرهای پرجمعیت کشور تجویزشده و مردم این شهرها ناچار باید این جام ظلمانی را سر بکشند.

مرد جوانی که ساکن کرج است به ما می‌گوید، چراغ‌های روشنایی شهرک بنفشه دو،سه درمیان روشن است و باعث تاریکی محل شده اما نه به آن حد که چشم، چشم را نبیند ولی پارک همین محل چندشبی است غرق در تاریکی است تا جایی که معتادان فرصت را غنیمت شمرده و در پارک خزیده‌اند و در گوشه دنج و تاریک خویش، مشق نشئگی می‌کنند.

در اصفهان نیز وضع به همین منوال است و روشنایی معابر اصلی شهر در طول شب به‌صورت یک‌درمیان روشن می‌ماند و هرنوع روشنایی غیرضروری خاموش می‌شود. حتی روابط عمومی شرکت توزیع برق اصفهان به جام جم می‌گوید برای کاهش روشنایی پارک‌ها و فضای های سبز برنامه دارند.

این وضع در کرمانشاه نیز حاکم است و چراغ‌های روشنایی شهر یا یک‌درمیان  یا دو درمیان خاموش می‌شود و قرار است به گفته روابط عمومی شرکت توزیع برق، این خاموشی در محورهای برون‌شهری کرمانشاه نیز اعمال شود.

در شهر یزد نیز مشاهدات شاهدان عینی از اعمال سیاست خاموشی حکایت دارد و آرش نواب، مدیرعامل شرکت توزیع برق استان یزد در گفت‌وگو با جام جم ضمن تایید تاریکی‌ها از خاموشی ۸۰۰۰ چراغ در این شهر خبر داد.

علت خاموشی‌ها چیست؟

اعتراف دسته‌جمعی به کاهش روشنایی در شهرها و تایید خاموشی‌ها بی‌شک روشن‌ترین نقطه تاریکی‌های اخیر است. با این‌که شرکت توانیر دیروز اوج مصرف برق در زمستان را از ۱۱ صبح تا ۱۳ و پس از آن از ۱۷ تا ۲۳ اعلام کرد ولی مسؤولانی که خاموشی‌های اخیر را تایید می‌کنند، می‌گویند خاموشی‌ها از ساعت ۲۱ تا ۴ بامداد انجام می‌شود که به نوعی با پیک مصرف برق زمستانه همخوانی ندارد.

با وجود این، آنچه که همه درباره‌اش اتفاق‌نظر دارند روی‌آوردن به خاموشی با هدف صرفه‌جویی است. مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور به مهر گفته است که علت نیمه‌خاموش شدن بزرگراه‌ها در روزهای گذشته، اولویت دادن به تأمین گاز برای تولید برق بیمارستان‌ها و مراکز حساس پایتخت است.

او البته می‌گوید این کار در گذشته هم انجام می‌شده و چیز جدیدی نیست؛ گرچه ما هر چه در ذهن‌مان مرور می‌کنیم خاموشی‌ای با این وسعت را لااقل در تهران به خاطر نمی‌آوریم.

رجبی‌مشهدی اما این خاموشی‌ها را چه ما یادمان بیاید و چه نیاید ضروری می‌داند و می‌گوید با توجه به محدودیت تردد شبانه در بسیاری از شهرها، روشن بودن تابلوهای بانک‌ها یا بیلبوردهای تبلیغاتی غیرضروری است و نتیجه‌ای جز هدررفت سرمایه ملی ندارد، بنابراین صنعت برق این اقدام صرفه‌جویانه را از هفته قبل آغاز کرده و با یکی در میان کردن روشنایی معابر و حذف روشنایی غیرضروری در جاده‌ها حداقل ۵۰۰ مگاوات صرفه‌جویی کرده است.

حساب و کتابی که مسؤولان صنعت برق پیش خود کرده‌اند به این منوال است که هر ۱۰درصد صرفه‌جویی در مصرف برق به ۷۰میلیون مترمکعب صرفه‌جویی در مصرف گاز منجر می‌شود و در صورتی که مردم به‌ویژه در مناطق گرمسیر، مصرف برق و گاز خود را حدود ۱۰درصد کاهش دهند، بدون خاموشی از این شرایط عبور خواهند کرد.

در همین حال یحیی شکری، معاون بهره‌برداری و دیسپاچینگ شرکت توزیع برق استان تهران نیز از لزوم صرفه‌جویی در مصرف گاز و برق حرف می‌زند و در گفت‌وگو با ایرنا شرط بهره‌مندی از برق پایدار را همکاری مردم و صرفه‌جویی اعلام می‌کند.

او می‌گوید بر اساس اعلام شرکت گاز استان شاهد افزایش مصرف گاز نسبت به مدت مشابه پارسال هستیم که اگر این روند ادامه یابد، محدودیت‌های بیشتری در حوزه گاز و به تبع آن در برق نیز اعمال خواهدشد. او درباره این محدودیت‌های بیشتر توضیحی نداده ولی یک منبع مطلع در اهواز به ما گفت که وزارت نیرو طرحی جهادی برای مدیریت مصرف سوخت نیروگاه‌ها دارد که گام اول آن خاموشی معابر است ولی اگر نتیجه مطلوب از آن به دست نیاید گستره خاموشی‌ها بیشتر خواهدشد.

غرولندهای فضای مجازی

فضای مجازی این روزها پر است از غرها و نق‌ها و تحلیل‌ها و بدوبیراه‌هایی که یک شهروند می‌تواند درباره کاهش روشنایی معابر و ‌بزرگراه‌های شهر داشته باشد. یکی نوشته است کاهش نور خیابان‌ها دم دستی‌ترین اقدامی است که تصمیم‌گیران می‌توانند انجام دهند و دیگری نوشته با این کار فقط راه برای جولان خفت‌گیرها باز شده. شخص دیگری هم نگرانی خود را از افزایش تصادفات در خیابان‌ها و ‌بزرگراه‌های تاریک ابراز داشته.

اما در عوض کسانی هستند که موضوع را کمی متفاوت‌تر دیده و از ناکارآمدی شبکه برق و نوسازی نشدن آن حرف زده‌اند و قطعی‌های برق را به فرسودگی شبکه ربط داده‌اند. در فضای مجازی ا خیلی نیز ترجیح داده‌اند ماجرای خاموشی‌های اخیر را به موضوع تحریم مرتبط کنند. یکی از کاربران توییتر نوشته است: تولید گاز کشور پایین آمده، علتش هم نبود توجیه اقتصادی است. همچنین ارزش یک میدان گازی به میعانات گازی تولیدی آن است. پس وقتی این میعانات فروش نمی‌رود تولید گاز صرف نمی‌کند و علت قطعی برق نیز همین است.

در فضای مجازی، ماجرای استفاده از مازوت در نیروگاه‌های کشور نیز با پافشاری زیاد به خاموشی‌های اخیر ربط داده شده، به‌طوری‌که برخی کاربران معتقدند چون تولید گازطبیعی در کشور کفاف کار نیروگاه‌ها را نمی‌دهد، پس در نیروگاه‌ها مازوت می‌سوزانند تا به هر ترتیب ممکن برق تولید شود حتی به بهای سلامت مردم.

موضوع مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها در روزهای گذشته البته اولین‌بار در شورای شهر تهران مطرح شد؛ موضوعی که به کمبود گاز طبیعی اشاره نداشت بلکه می‌گفت چون انبارهای نگهداری مازوت پر شده، در نتیجه مازوت‌های مازاد را می‌سوزانند و آلودگی را به ریه مردم تحمیل می‌کنند. با این حال برخی کاربران فضای مجازی ترجیح داده‌اند خاموشی‌ها و موضوع سوزاندن مازوت را به هم گره بزنند و به حال سلامت جامعه دل بسوزانند.

پلیس مخالف است

پلیس شاید به اعدادی که مسؤولان صنعت برق ارائه می‌کنند کاری نداشته‌باشد، یعنی کار پلیس اصلا سر و کله زدن با اعداد و درصدها نیست بلکه پلیس، آن هم پلیس راهور که کارش نظارت بر تردد خودروها و ترافیک معابر است با ایمنی و امنیت سروکار دارد.

محمدحسین حمیدی، رئیس پلیس راهور پایتخت اما دیروز در نشستی خبری به صراحت مخالفت خود-پلیس- را با خاموشی شبانه برخی معابر و بزرگراه‌های تهران اعلام کرد و گفت شرکت توانیر به پلیس گفته‌است که یک‌سری مشکلات دارند و باید زیرساخت‌هایشان را تعمیر کنند؛ ولی پلیس همچنان پیگیر تامین نور معابر و گذرگاه‌هاست و در این خصوص نامه‌نگاری هم کرده است.

ما اصلا به این موضوع کاری نداریم که چرا توانیر از مشکلات زیرساختی و نیاز تعمیراتی حرف زده و سخنگوی صنعت برق از کمبود گاز برای تولید برق در نیروگاه‌ها گفته، چون مطالبه این لحظه ما به عنوان شهروند این است که چرا صرفه‌جویی در مصرف برق و گاز باید به روشی اعمال شود که پلیس با آن مخالف است و مردم نیز از آن ناراضی‌اند.

اولین پیامد تاریکی معابر، بیرون خزیدن خلافکاران از لانه‌های خویش و در نتیجه ناامن شدن شهر مخصوصا برای گروه‌های آسیب‌پذیر از جمله زنان است. بله، زمانی که فضاهای شهری تاریک و نیمه‌تاریک باشد بزهکاری‌ها از زیر به رو می‌آید و انواع جرایم از جمله خفت‌گیری و دزدی رونق می‌گیرد.

و اما افزایش تصادفات بر اثر تاریک بودن فضا را نمی‌توان کتمان کرد، حتی اگر گفته شود خاموش کردن چراغ‌ها با شروع ساعت منع تردد انجام می‌شود. در یکی از مقالاتی که به دومین همایش ایمنی شهر تهران ارسال شده‌است روشنایی شهری را نه تنها موضوعی صرفا تزئینی بلکه روشی برای تامین امنیت و آسودگی بهتر محیطی تعریف کرده و درعوض تاریکی را سبب افزایش حوادث، تصادفات، جرائم، بزهکاری و کاهش امنیت اجتماعی معرفی کرده‌است.

در این میان حسن جراحی، مستشار دادگاه تجدیدنظر نیز در گفت و گو با ما، تاریکی را یکی از عوامل ارتکاب جرم در جوامع معرفی می کند و می گوید گرچه جرائم را نمی توان فقط با روشن کردن معابر از بین برد اما با تاریک کردن معابر قطعا به گسترش جرایم کمک خواهیم کرد و لازم است از بعد امنیتی راهکارهای دیگری برای پر کردن این خلأ طراحی شود.

به این ترتیب گرچه تامین گاز برای نیروگاه‌ها و تامین برق پایدار یک ضرورت است اما در اجرای چنین طرح‌هایی که مستقیما به مردم مربوط می‌شود باید یک پیوست اجتماعی وجود داشته باشد تا مسؤولان تصور نکنند اگر از ساعت ۹ شب منع تردد شبانه اعمال می‌شود، این ممنوعیت به معنی غیبت مطلق مردم در فضاهای شهری است، چه بسیاری از مردم پیاده طی طریق کنند یا با خودروهای عمومی جابه‌جا شوند که ایمنی در هر دو روش نیازمند وجود روشنایی است.