فاتح قله‌های سترگ در حسرت صعود به "گرین"

یکی از بزرگترین ترس هایم همیشه از ارتفاع بود، شاید به همین دلیل هیچگاه حضور در دل کوه و کوهپیمایی را دوست نداشتم، از آن بالا حتی در ارتفاع های چند ۱۰متری که پایین دست را می نگرم، دچار سرگیجه شده، چشمانم سیاهی می رود و تعادلم به هم می ریزد برای همین هیچوقت نتوانستم حضور در ارتفاعات را تجربه کنم اما، چنان مجذوب تعریف های "مهناز مومنی مهر" از تجربه های کوهپیمایی و کوهنوردیش شده بودم که دوست داشتم همان لحظه بگویم بیا برویم و حصار حسرت چند ساله ات را با هم بشکنیم.

مهناز، کوه را مامن آرامش و عشق می داند و معتقد است عاملی برای تعادل میان انسان و دیگر موجودات هستی است، تا پیش از زمان مصاحبه، هنوز نتوانسته بودم در خود اندک علاقه ای به کوه ایجاد کنم اما وقتی شور و شوق وصف ناپذیر او نسبت به پیمایش و صعود را دیدم، نظرم نسبت به کوه و کوهنوردی زمین تا آسمان تغییر کرد.

چنان عاشقانه از رشته کوهنوردی تعریف می کرد که گویی این علاقه با بند بند جانش آمیخته بود، از اولین روزهای آغاز به فعالیت غیر حرفه ایش در این رشته سخن گفت، مثل بسیاری از بانوان دیگر با حصار محدودیت ها و مخالفت خانواده مواجه شده بود مرحوم پدرش در آن سالها تنها مشوقش در خانواده بود، برادران معتقد بودند که با جو سخت گیرانه حاکم بر فضای شهر، دختران نباید به دنبال چنین رشته هایی بروند اما وقتی علاقه شدید خواهر و حمایت پدر را می بینند، کم کم راضی به فعالیت مهناز می شوند.

مهناز مومنی مهر از خاطرات آغازین روزهای فعالیت غیرحرفه‌ایش می گوید: فعالیت در رشته کوهنوردی را به صورت غیرحرفه ای از حدود ۱۵ سال پیش آغاز کردم، بیشتر کوهپیمایی داشتم، با صعود و کوهنوردی بیگانه اما به شدت عاشق کوه بودم، آن روزها الشتر ( مرکز شهرستان سلسله) هیات کوهنوردی نداشت و برای فعالیت حرفه ای نیازمند هیات بودیم، وقتی به اداره ورزش و جوانان شهرستان مراجعه کردم، گفتند در صورتی می توانیم هیات کوهنوردی تشکیل دهیم که دست کم ۱۲ نفر متقاضی فعالیت وجود داشته باشد.

این بانوی کوهنورد ادامه می دهد: آنقدر برای فعالیت حرفه ای مصر بودم به تشکیل هیات کوهنوردی علاقه داشتم که با هر زحمتی بود، ۱۲ نفر متقاضی را جور کردم، از خواهران خودم که هیچ علاقه ای به این رشته نداشتند تا چند نفری از دوستان و آشنایان را راضی کردم که حمایتم کنند. 

مومنی مهر افزود: بالاخره با تلاش و کوشش موفق شدیم شهریورماه ۹۷، هیات کوهنوردی شهرستان را ایجاد کنیم اما باز هم باوجود تشکیل آن، هیچ برنامه کوهنوردی یا کوهپیمایی در شهرستان انجام نمی شد.

وی گفت: به دلیل نداشتن برنامه های کوهنوردی در شهرستان به ناچار به خرم آباد رفتم و همراه با باشگاه "کوچ " اولین صعودهای خود را به کوه های زاگرس آغاز کردم.

این بانوی کوهنورد با اشاره به صعود به کوه هایی همچون سنبران و زردکوه بختیاری به همراه هیات کوهنوردی خرم آباد عنوان کرد: پس از آن با حضور در هیات کوهنوردی شهرستان دلفان، قله علم کوه مازندران را فتح کردیم و من به عنوان تنها بانوی الشتری حاضر در این صعود به همراه تیم نورآباد( مرکز دلفان) حضور داشتم. 

علاقه وافر مهناز برای صعود به قله های بلندتر او را به تهران و حضور در هیات کوهنوردی آنجا می کشاند و فتح قله دماوند را که برایش یک رویا بوده به خاطره ای شیرین تبدیل می کند، اما می گوید با وجود این صعود شیرین همچنان بزرگترین حسرت زندگی اش، صعود به قله کوه های استوار و پر ابهت زادگاه خودش است.

به اینجا که می رسد، اشک در چشمانش حلقه می زند، بغض گلویش را می فشارد و صحبت را قطع می کند، به احترام دلتنگی اش، سکوت می کنم و شاید من هم به این می اندیشم که چرا حصارکشی های جنسیتی باید مانع برآورده شدن حسرت چند ساله یک زن با اراده شود.

می گوید وقتی می بینم زادگاه خودم محصور در کوه های بلند، با صلابت و زیبایی است که می توان با صعود، از فراز بلندای قله هایشان شهر را نگریست، غصه ام می گیرد که چرا محدودیت های جنسیتی باید مانع صعودم شود. 

صعود به قله های دماوند، سبلان، هزار اردبیل، کلنوچین بختیاری، سنبران، گاوکشان گلستان، یخچال همدان، برف انبار قم، قولی زلیخا کردستان، فیالستون اشترانکوه، الوند، شاهوار سمنان، هشتادپهلو، تاف و کوکلا لرستان، توچال تهران، شاه نشین و شیربرفی بروجرد تنها بخشی از کارنامه درخشان این بانوی کوهنورد الشتری در مدت فعالیت حرفه ای است که این همه نتوانسته است حسرت چندساله اش را برای صعود به " گرین" زیبا و سرسبز از بین ببرد. 

بی شک در شهرستان سلسله بانوان توانمند بسیاری هستند که آرزوی یک روز کوهپیمایی و یا رفتن به سمت این رشته ورزشی جذاب را دارند اما به دلیل نگاه قومیتی و قبح دانستن فعالیت زنان در این رشته ها، هنوز با محدودیت مواجه هستند. 

مهناز از اینکه مردان شهرش خیلی راحت و با فراغ بال بارها قلل گرین را فتح کرده اند اما حضور بر فراز این قله ها،نفس کشیدن در این ارتفاعات و قدم زدن در یخچال هایش برای او آرزو شده، بسیار ناراحت است و می گوید: به عنوان یک کوهنورد باید اول به کوه های شهر خودم صعود می کردم و بعد به سراغ قلل دیگر می رفتم اما سالهاست به دلیل همین نگاه قومیتی و محدودیت های زنانه موجود نتوانسته ام قلل گرین را ببینم و این بزرگترین حسرت زندگی من است. 

این بانوی کوهنورد از محدودیت و ناهمواری های پیش روی فعالیتش گلایه دارد، حرف و حدیث هایی که باعث شد در مقطعی از کوهنوردی کناره گیری کند اما علاقه بسیار باعث شد، قید و بندهای بی جا را در هم بشکند و با پشت سرگذاشتن حرف و حدیث دیگران، دوباره در فراز باشد.

بانوی کوهنورد الشتری به ملزومات حرفه ای کارش هم اشاره می کند، اینکه برای کوهنوردی حرفه ای تنها عاشق بودن کافی نیست بلکه باید تمرینات مداوم داشت تا ورزیده تر بود.

مهناز با اشاره به ضرورت انجام تمریناتی همچون شنا و دوچرخه سواری برای افزایش سطح آمادگی جسمانی بیان کرد: دوچرخه سواری هم با توجه به بافت سنتی شهرستان برای بانویی چون من غیرممکن است و این محدودیت ها هم در کاهش سطح آمادگی بدنی موثر است.

وی با اشاره به گران بودن تجهیزات حرفه ای رشته کوهنوردی افزود: به علت گران بودن قیمت تجهیزات مورد نیاز، تنها توانسته ام بخشی از آنها را تهیه کنم ، برای برخی صعودها به تمامی تجهیزات حرفه ای نیاز است و در هیچکدام از صعودهایم از طرف هیات کوهنوردی حمایت نشده ام در حالی که کوهنوردان دیگر برای صعودهای حرفه ای پشتیبانی می شوند. 

وی گفت: اگر هیات کوهنوردی شهرستان برای بانوان برنامه داشته باشد و فعالیت های موثری ارائه دهد می تواند نقش مهمی در جذب علاقه‌مندان به این رشته داشته باشد چراکه بانوان علاقه‌مند بسیاری در سلسله هستند که به دلیل فرهنگ سازی نادرست و نوع نگاه مردانه نتوانسته اند به سمت این رشته ورزشی بیایند. 

این بانوی کوهنورد گفت: از اداره ورزش و جوانان سلسله و هیات کوهنوردی شهرستان انتظار می رود در بخش بانوان فعالتر باشند و ضمن انجام حمایت های لازم زمینه حضور موثر زنان را در این رشته ورزشی فراهم کنند.

مومنی گفت: کوهپیمایی را به بانوان بدسرپرست و بی سرپرست بسیار توصیه می کنم چرا که با توجه به شرایط خاص روحی که دارند می تواند به بهبود زندگی و آرامش بخشی به آنها کمک کند.

وی افزود: کوهپیمایی و تپه پیمایی آثار بسیار مثبتی روی سیستم بدنی بانوان دارد، پذیرش سختی های زندگی را برایشان راحت تر می کند و در مجموع، انسان با این فعالیت راحت تر می تواند انرژی و ناراحتی های درونی را تخلیه کند.

صحبتم با این بانوی کوهنورد پرتلاش و با انگیزه به انتها می رسد، اما چرا هنوز محدودیت ها باید مانع حضور و قهرمان پروری بانوان در برخی رشته های خاص ورزشی و شکوفایی استعدادهای آنان شود؟ 

مهدی سلیمانی جامعه شناس و معاون اداره ورزش و جوانان شهرستان سلسله در این باره می گوید: ورزش از جمله فعالیت‌هایی است که به دلیل پیوند عمیق با مدیریت بدن، فراغت و سلامت، ماهیتی فراجنسیتی پیداکرده است و بانوان‌ حضور چشمگیری در این زمینه‌ دارند.

وی با بیان اینکه با توجه به شرایط طبیعی و کوهستانی بودن منطقه، کوهنوردی ازجمله ورزش‌های محبوب در سلسله محسوب می‌شود افزود: کوهنوردی از جمله ورزش‌هایی است که می‌تواند انسان را با طبیعت پیوند زند و بر جسم و روان انسان تاثیرگذاری عمیقی داشته باشد، علاوه بر این، روح جمعی در کوهنوردی با تمایل بانوان به کار گروهی و جمعی هم‌راستا است و زنان می توانند حضوری فعال در این رشته ورزشی داشته باشند.

سلیمانی اظهار داشت: توسعه شهرنشینی و ورود وسایل ماشینی به منازل، باعث افزایش زمان فراغت زنان شده و تمایل به ورزش در این قشر افزایش‌یافته است اما باوجود شرایط مساعد طبیعی شهرستان برای کوهنوردی و وجود زنان با استعداد، رغبت چندانی به ورزش کوهنوردی از سوی این قشر و خانواده آنها مشاهده نمی‌شود.

این جامعه شناس با اشاره به حضور رسانه‌ها و فضای مجازی در زندگی زنان تصریح کرد: فضای مجازی بخشی از اوقات فراغت زنان را  به خود اختصاص داده و از سوی دیگر به تعبیر "گیدنز"، رسانه های نوین منجر به فشردگی زمان، فضا و از جاکندگی فضاهای اجتماعی شده اند که این امر در کنار مدرنیزاسیون سریع، موجب پذیرش سبک‌های نوین زندگی در سایه سنت‌ها شده است.

سلیمانی ادامه داد: همزیستی سنت، مدرنیته و مدرنیسم در این منطقه منجر به شکل‌گیری تعارضاتی بدین معنا شده است که از یکسو  همچنان بسیاری از آداب‌، رسوم و سنن گذشته به قوت خود باقی است و در بخش‌های زیادی مانند سبک پوشش، نوع مسکن و آرایه‌گری منزل، مدرنیسم را پذیرفته‌اند.

سلیمانی با بیان اینکه در چنین شرایطی زنان تمایل به ورزش، سلامت، فراغت و مدیریت بدن را به‌عنوان یک ارزش مدرن می‌پذیرند ادامه داد: اما شرایط سنتی حاکم بر جامعه، دسترسی به این حوزه را دچار چالش می‌کند.

وی توضیح داد: از مهمترین عوامل منع‌کننده و بازدارنده تمایل زنان به کوهنوردی می‌توان به وجود فرهنگ مردسالاری و مردمحوری در منطقه، نگرانی از برچسب زدن‌های منفی دیگران و قضاوت شدن در بافت سنتی و طایفه‌ای شهرستان اشاره کرد.

وی افزود: همچنین می توان به نگرانی از احساس آسیب رسیدن به ارزش‌های دینی و مزاحمت از سوی دیگران در مسیرهای کوهنوردی و برخی مشکلات خانوادگی از جمله وضعیت اقتصادی خانواده، هزینه‌های زیاد خرید تجهیزات کوهنوردی، مخالفت و ترس والدین از افت تحصیلی دختران و برچسب منفی خوردن آن‌ها در کنار عواملی از قبیل نبودن الگوهای موفق ورزش زنان در این منطقه به عنوان دیگر عوامل منع کننده و بازدارنده تمایل زنان به کوهنوردی در شهرستان اشاره کرد.

این جامعه شناس با بیان اینکه در این نوع نگاه زنان در میدان کوهنوردی کمتر مورد تشویق قرار می‌گیرند افزود: هنگام ایفای نقش بر اساس آموزه‌های سنتی، از زنان انتظارمی رود مطیع و انعطاف پذیر باشند.

وی ادامه داد: زنان با شناخت عوامل بالا، تصمیم گیری و جمع بندی می کنند، که این واکنش آنها مبتنی بر فهم و تحلیل موقعیت است و در نهایت منجر به کاهش تمایل به ورزش کوهنوردی می‌شود.

سلیمانی خاطرنشان کرد: دلایل منع کننده حضور بانوان امری فرهنگی است و تغییر فرهنگ نیز به سهولت امکان پذیر نیست بنابراین ارائه راهکار قطعی در کوتاه مدت میسر نیست.

وی گفت: با این وجود تلاش در کاهش نوع نگاه جنسیتی به ورزش کوهنوردی، آموزش خانواده ها و توسعه زیرساخت ها، افزایش احساس امنیت، کاهش هزینه های کوهنوردی و در نهایت تشویق و معرفی بانوان موفق ورزش کوهنوردی می تواند در افزایش حضور بانوان شهرستان برای ورزش کوهنوردی تاثیرگذار باشد.

رییس هیات کوهنوردی شهرستان سلسله نیز در این باره  به ایرنا می گوید: این هیات دارای حدود ۱۰۰ نفر ورزشکار سازمان یافته و غیرسازمان یافته است که در طول سال با توجه به بودجه های تخصیصی برنامه های مختلفی برای آنان تدارک دیده می شود.

حسین قاسمی با اشاره به بخش بانوان هیات افزود: متاسفانه با توجه به بافت طایفه ای، نوع نگاه مردم و حساسیت خانواده ها به فعالیت بانوان در رشته کوهنوردی، نتوانسته ایم برنامه های در خور توجهی برای این قشر داشته باشیم.

وی ادامه داد: با توجه به کوچک بودن شهر، بافت سنتی و تعصب های خاصی که  بین مردم شهرستان وجود دارد، بسیاری از خانواده ها اجازه نمی دهند همسر یا فرزند دخترشان در برنامه های صعود حتی به رشته کوه های گرین در حوزه شهرستان شرکت نمایند و همین باعث شده است شایستگی و استعداداهای بانوان شهرستان در این رشته سرکوب شود. 

قاسمی با اشاره به اینکه هیات کوهنوردی شهرستان سال ۹۷ تشکیل شده است، بیان کرد: تا قبل از شیوع کرونا، کلاس و دوره های آموزشی برای ورزشکاران این رشته برگزار شد و برنامه های کوهپیمایی تا محدوده های خاصی نیز برای بانوان داشته ایم اما به دلیل مشکلات عنوان شده، نتوانستیم آنان را در صعودهای حرفه ای شرکت دهیم.

وی با تاکید بر لزوم فرهنگ سازی در این زمینه عنوان کرد: باید از ظرفیت نهادهای فرهنگی برای کمک به حضور بانوان و عادی سازی فعالیت آنان در این رشته ورزشی بهره بگیریم که در این راستا قصد داریم جلسه ای با حضور بانوان عضو هیات نزد امام جمعه برگزار کنیم و از وی در این خصوص کمک بگیریم. 

رییس هیات کوهنوردی سلسله گفت: در صورتی که بانوان متقاضی صعود حرفه ای اعلام آمادگی نمایند و نهادهای فرهنگی نیز یاری کنند این آمادگی وجود دارد که بخش قابل توجهی از بودجه تخصیصی هیات به برنامه های صعود زنان اختصاص یابد.

منطقه ۷۰ هزار هکتاری "گرین" از شمال به نهاوند، شرق به بروجرد و غرب به دلفان محدود و از طرف سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان منطقه شکار و صید ممنوع اعلام‌شده است.

گَرین از رشته‌کوه‌های مهم غرب ایران است که بیشتر مساحت آن در شمال لرستان و بخشی نیز در استان‌های همدان و کرمانشاه قرار دارد که در این منطقه گونه‌های گیاهی متنوعی مانند بلوط، زالزالک، گلابی وحشی و گیاهان مرتعی شاخصی مانند موسیر رشد دارد.

 ۲۰۰ گونه جانوری  و۵۰۰ گونه گیاهی در منطقه شکار و صید ممنوع "گرین" شناسایی شده است.