نگاهی به تاثیر مخرب کرونا بر اماکن تاریخی در خطر

به گزارش گروه فرهنگی ایرنا از روزنامه انگلیسی هنر، تاثیر همه‌گیری کرونا بر یک هزار و ۱۲۱ عضو فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو بسیار گسترده بود. براساس برآوردهای مکتیلد روزلر (Mechtild Rössler)، مدیر کمیته میراث جهانی این نهاد بین‌المللی، اوایل آوریل گذشته (فروردین- اردیبهشت ۹۹) ۷۱ درصد از محوطه‌های تاریخی این فهرست تعطیل و تنها ۱۸ درصد از آنها نیمه باز بودند، آماری که اواخر نوامبر (آبان ۹۹) با برداشته شدن موقت محدودیت‌ها، به ترتیب به ۲۶ و ۳۰ درصد رسید.

به گفته روزلر، اعمال قرنطینه و مقررات منع آمدوشد به تعلیق چند پروژه از جمله تدوین برنامه مدیریتی برای منطقه هنر سنگی چونگونی در مالاوی و مرمت شهر تاریخی نیولانارک در اسکاتلند منجر شد. تعطیلی‌ها و توقف گردشگری همچنین به اقتصادهای محلی و روند تامین بودجه برای مرمت و حفاظت از این محوطه‌های تاریخی نیز آسیب زد.   

وی می‌گوید: بسیاری از محوطه‌های تاریخی با کمبود دائم بودجه روبرو بودند؛ اما به دلیل کاهش درآمدهای حاصل از منابع و پروژه‌های ملی و فعالیت‌های گردشگری، از جمله ورودی گرفتن‌ها و کسب درآمد از دیگر سرویس‌های ارائه شده به بازدیددهندگان، وضع حالا از همیشه بدتر است.  

به عنوان مثالی برای این مدعا، شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (ایکوموس) چندی پیش گزارش داد افت شدید درآمد حاصل از گردشگری، تامین بودجه برای حفاظت و مدیریت مجتمع باستان‌شناسی اینگاپیرکای اکوادور را غیرممکن کرده است؛ این محوطه تاریخی، در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو قرار دارد و بزرگ‌ترین کانون ویرانه‌های تمدن اینکا در اکوادور به شمار می‌رود.

به نقل از ایکوموس، همه‌گیری کرونا در نیجریه نیز حفاظت و حفظ امنیت دیوارها و دروازه‌های باستانی شهر کانو را به حال تعلیق درآورده و نرخ فرسودگی و استهلاک آن را تا حد زیادی افزایش داده است.

سوزان مک دونالد مدیر بخش بناها و محوطه‌های تاریخی موسسه فرهنگی و هنری گتی (GCI) نیز به تازگی از پسرفت در پروژه خود در شهر پنانگ مالزی خبر داد و گفت توقف گردشگری بین‌المللی این روزها مانعی بزرگ سر راه تلاش‌ها برای حفاظت شهری در این منطقه ایجاد کرده است. 

به گفته ماجا کومینکو مدیر بخش علمی و برنامه‌های ائتلاف بین‌المللی صیانت از میراث تاریخی در مناطق درگیر جنگ (Aliph)، کاهش پیش‌بینی شده بودجه فرهنگی که دولت‌ها و خیرین به این بخش اختصاص داده‌اند، عمیقا نگران کننده است. تجزیه و تحلیل‌ها از حرکت به سمت اختصاص بودجه به بخش درمان و محیط‌زیست حکایت دارد و این امر باعث می‌شود شمار درخواست‌ها برای اندک بودجه موجود از قبل هم بیشتر شود.

کومینکو اذعان کرد: کمک‌های مالی اضطراری بنیاد Aliph نشان داد ۱۰ هزار دلار می‌تواند تغییر بزرگی در جهان ایجاد کند اما باید با حواس جمع و سنجیده قدم برداریم. تمام موسسات شرایط سختی داشتند، اما حالا وضعیت از قبل هم پیچیده‌تر است.

دستبرد و غارت

با وجود بحران‌های مالی، تهدید غارت اماکن تاریخی‌فرهنگی که بیشتر نیروهای خود را به دلیل نبود بودجه یا شیوع کرونا مرخص کرده‌اند، همواره سایه افکنده است. مک‌دونالد از موسسه گتی به نگرانی‌های موجود درباره منطقه تحت حفاظت خود در شهر باگان میانمار اشاره می‌کند که در این مدت شرکای پروژه باید به ۳ هزار و ۶۰۰ معبد بودایی سرکشی می‌کردند تا از امنیت آن مطمئن شوند.

مک‌دونالد می‌گوید: در شهر باستانی باگان، سارقان به هنگام غارت معابد سازه آجری آنها را برای ربودن بقایای قیمتی که از تعمیرات پیشین و ساخت اولیه سازه به جا مانده، حفر می‌کنند. هم زمان با آن که درآمد حاصل از بازدید و گردشگری حذف شده، سارقان نیز از این دوران بحران نهایت سوءاستفاده را می‌کنند.

عده‌ای معتقدند طرح اخیر سازمان یونسکو در استفاده از پهپادها برای سرکشی به میراث جهانی طبیعت بنیان از جمله پناهگاه ملی پرندگان جوج در سنگال می‌تواند راهکاری برای این مشکل باشد. یونسکو برای اجرایی کردن این طرح از قبل به جنگلبانان منطقه آموزش داده بود که چگونه داده‌های زیست محیطی جمع‌آوری شده توسط این پهپادها را بررسی و چک کنند. 

افزایش سرسام‌آور قاچاق عتیقه‌جات

چندی پیش پروژه ATHAR که روی خرید و فروش غیرقانونی آثار باستانی در پلتفرم‌های دیجیتال تحقیق می‌کند، نشان داد بازار سیاه خرید و فروش غیرقانونی عتیقه‌های قاچاق در فیس‌بوک با شیوع کرونا و به ویژه در ماه‌های مارس (اسفند ۹۸- فروردین ۹۹) و آوریل (فروردین- اردیبهشت ۹۹) حسابی رونق گرفت.

به گفته کیتی پُل از مدیران این پروژه تحقیقاتی، مقاماتی که از اماکن تاریخی حراست و صیانت می‌کنند در این مدت به اجرایی کردن تمهیدات پیشگیرانه ضدکرونایی مشغول و همچنین بسیاری از نیروهای خود را به دلیل مشکلات مالی ناشی از تعطیلی‌های گسترده و توقف گردشگری، از دست داده بودند. همین امر آسیب‌پذیری مجموعه‌ها را افزایش داد. 

به گفته پُل، در مصر سارقان و قاچاقچیان آثار باستانی حتی از پیشرفت کارشان ویدئو هم منتشر می‌کردند. وی می‌گوید: این کار فوق‌العاده خطرناک است و همانطور که در ویدئویی که یک کاربر در مراحل آغازین شیوع کرونا در ماه مارس از اردن در فیس‌بوک به اشتراک گذاشت، دیدیم، این اماکن تاریخی به راحتی فرو می‌ریزند.

وقتی عدو سبب خیر شد

با تمام پیامدهای منفی که همه‌گیری برای اماکن تاریخی و میراث جهانی به بار آورد، یک نکته مثبت وجود داشت؛ این که متولیان بسیاری محوطه‌های تاریخی در دوران قرنطینه موفق شدند در نبود جمعیت گردشگران در پروژه‌های مرمت و حفاظت به پیشرفت برسند. از جمله این اماکن می‌توان به مجموعه معابد انگکور وات در کامبوج اشاره کرد.  

در همین راستا، یونسکو با همکاری ایکوموس، اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و مرکز بین‌المللی مطالعه، حفظ و مرمت آثار تاریخی فرهنگی کارگروه ویژه فرهنگ، گردشگری و کرونا تشکیل داده است تا اطمینان حاصل کند گردشگری پس از آن که دوباره به جریان بیفتد به اندازه گذشته برای میراث جهانی در خطر، مخرب نخواهد بود.

به گزارش ایرنا، ویروس کرونا اواسط ماه دسامبر (۲۴ آذر) در شهر ووهان در استان هوبی چین گزارش شد. ابتدا از این بیماری به عنوان ذات‌الریه نام برده می‌شد اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰ دسامبر سال ۲۰۱۹ (۹ دی ماه ۹۸) به صورت رسمی شیوع این ویروس را در چین اعلام کرد.

این بیماری که به تدریج به کشورهای مختلف سرایت و سازمان جهانی بهداشت از آن با واژه همه‌گیری یاد کرد، تا لحظه تنظیم خبر ۸۹ میلیون نفر را در جهان مبتلا کرده است که از این میان بیش از یک میلیون و نهصد هزار نفر جان باخته‌اند.