کره جنوبی؛ توسعه شتابزده و آلودگی مرگبار محیط زیستی

 درپی توقیف ماه گذشته یک کشتی کره‌ جنوبی در آب‌های خلیج فارس به علت آلوده کردن دریا، برخی رسانه‌های خارجی نسبت به این مساله شبهه‌افکنی کردند اما بررسی وضعیت اقتصاد و انرژی کره نشان می‌دهد این کشور با مشکل مزمن سوء مدیریت مصرف انرژی و آلودگی محیط زیستی دست به گریبان است.

به گزارش روز شنبه ایرنا، نیروهای دریایی جمهوری اسلامی ایران ۱۵ دی ماه امسال یک کشتی متعلق به کره‌ جنوبی را به علت آلودگی نفتی و  نقض پیاپی قوانین زیست محیطی دریایی در آب‌های خلیج فارس توقیف و به بنادر کشورمان منتقل کردند. سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز علت توقیف کشتی کره‌ای را فنی دانست و تاکید کرد "جمهوری اسلامی ایران مانند سایر کشورها نسبت به تخلفات مشابه و به ویژه آلوده کردن محیط زیست دریایی حساسیت دارد و در چارچوب قوانین با آن برخورد می‌کند".

اما برخی رسانه‌های خارجی پس از این حادثه تلاش کردند بیانیه‌های رسمی ایران را زیر سوال ببرند و مسائل دیگر از جمله بدهی کره به ایران را علت توقیف کشتی کره‌ای مطرح کنند که با اندکی تحقیق و بررسی مشخص می‌شود کره جنوبی وضعیت نامطلوبی در خصوص مصرف انرژی و آلودگی‌های زیست‌محیطی دارد. 

توسعه سریع شهرنشینی و مشکلات زیست‌محیطی در شهرهای کره جنوبی

کره جنوبی با نام رسمی جمهوری کره پس از جنگ دوم جهانی و بر اساس توافق‌ اتحاد جماهیر شوروی و آمریکا تاسیس شد. این کشور نوپا پس از جنگ جهانی دوم به سرعت و به صورت گسترده‌ای حرکت در مسیر تغییر از اقتصاد کشاورزی به سمت اقتصاد صنعتی را آغاز کرد و جنگ کره هم این روند را شتاب بخشید. تا پیش از جنگ کره که بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۳ بین کره شمالی با حمایت چین و شوروی و کره جنوبی با حمایت آمریکا روی داد، ۷۵ درصد از مردم کره جنوبی در مناطق روستایی زندگی می‌کردند، اما امروز حداقل ۸۲ درصد مردم این کشور شهرنشین هستند. بیشتر مردم این کشور در حومه شهرهای بزرگ بخصوص سئول پایتخت در شمال غربی و دائگو-بوسان در جنوب شرقی این کشور ساکن شده‌اند.

روند رشد اقتصادی و صنعتی شدن کره که با رشد سالانه ۱۰ درصدی طی دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ میلادی همراه بود و این کشور را امروزه به یکی از قدرت‌های تولیدی و صادراتی جهان تبدیل کرده، در عین حال به علت اتکای این کشور به سوخت‌های فسیلی و نیروگاه‌های با سوخت زغال سنگ و همچنین استفاده از خودروهای دیزلی؛ موجب تشدید آلودگی هوا و محیط زیست در شهرهای این کشور شده است. 

کره جنوبی یکی از آلوده‌ترین کشورهای جهان است و هر ساله هزاران شهروند این کشور در نتیجه آلودگی جان خود را از دست می‌دهند. فرایند صنعتی‌ شدن کره جنوبی تشدید آلودگی‌ هوا و محیط زیست را نیز بخصوص در شهر سئول و سایر شهرهای این کشور با خود به همراه آورده است. بنابر بررسی‌های سازمان هوا فضای آمریکا (ناسا)، سئول یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان به شمار می‌رود. 

کره جنوبی بدترین وضعیت آلودگی هوا را میان ۳۵ کشور ثروتمند جهان دارد و در دهه ۱۹۹۰ میلادی از حیث میزان ذرات معلق در هوا بین کل کشورهای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) در رده هفتم قرار داشت. از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ میزان ذرات معلق Pm۱۰ در شهر سئول از بسیاری شهرهای بزرگ جهان از جمله لس آنجلس ،توکیو ،پاریس و لندن بالاتر بوده است. این کشور از سال ۲۰۱۷ همچنان بدترین وضعیت هوا را میان کشورهای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه داشته و میانگین ذرات معلق در هوا بیش از دو برابر استاندارد تعیین شده از سوی سازمان مزبور بوده است.

همچنین مطابق گزارش‌ها،‌ آلودگی هوا علت حدود ۱۶ درصد از مرگ و میرها در شهر سئول و حومه آن در سال ۲۰۱۰ بوده است. خودروهای دیزلی و نیروگاه‌های با سوخت زغال‌سنگ از جمله عوامل آلودگی هوا در این کشور شرق آسیا است و در این میان طرح‌های دولت برای تعطیلی نیروگاه‌های قدیمی با سوخت زغال سنگ، بازتاب دهنده نگرانی‌ مردم درباره آلودگی هوا است. 

سازمان موسوم به "صلح‌ سبز" (گرین‌پیس) به تازگی در گزارشی اعلام کرد "آلودگی هوا سالانه موجب مرگ زودهنگام ۴۰ هزار نفر در کره جنوبی می‌شود".

مردم کره برای در امان ماندن از آلودگی هوا به ماسک‌ و دستگاه‌های تصفیه هوا روی آورده‌اند. شهر سئول پایتخت کره‌ جنوبی که یکی از متراکم‌ترین شهرهای جهان از لحاظ جمعیت ساکن در آن است، برخی روزهای سال در غباری شدید از آلودگی فرو می‌رود. این کشور از سال‌ها پیش با مساله آلودگی رو به رو بوده است و به نظر می‌رسد وخامت وضعیت هوا موجب تلاش مقامات‌ برای چاره‌اندیشی و کاهش آلودگی هوا از جمله از طریق تعطیلی مقطعی و دائمی نیروگاه‌های با سوخت زغال سنگ شده است. 

دولت کره جنوبی در سال‌های اخیر با شدت گرفتن بحران آلودگی و تاثیرات سیاسی آن از جمله کاهش نرخ تایید مردمی دولت "مون جائه-این" رئیس جمهور، درصدد اجرای اقداماتی برای کاستن از شدت آلودگی بوده و با "فاجعه" خواندن شرایط؛ درصدد استفاده از اعتبارات ذخایر مالی حدود ۲.۵ میلیارد دلاری خود برای کمک به جبران لطمات ناشی از آلودگی هوا و محیط زیست بوده است. دولت کره در این خصوص قوانینی از جمله الزام وجود دستگاه‌های تصفیه هوا در کلاس‌های درس مدارس و همچنین لغو محدودیت فروش خودروهای با سوخت گاز (ال پی جی)‌ را به تصویب رسانده است.

از سوی دیگر، مصرف سوخت‌های فسیلی مهمترین عامل آلودگی هوا در کره شناخته شده و این آلودگی‌ها در کنار ریزگردهایی که بهار هر سال از سمت مناطق خشک صحرایی مانند "مغولستان داخلی" چین به سمت شرق حرکت می‌کنند، موجب پدید آمدن مشکلاتی برای سلامتی مردم بخصوص در شهرهای بزرگی مانند سئول و بیماری‌های تنفسی و قلبی و عروقی می‌شوند.

در این میانف برخی افراد و مقامات در کره انگشت اتهام را درباره آلودگی به سمت چین نشانه می‌روند. اما بسیاری از کارشناسان این اتهام‌ها را سیاسی می‌دانند و تاکید می‌کنند که علت اصلی مشکل آلودگی هوا در کره همان مصرف بالای سوخت فسیلی و خودروهای دیزلی است. 

بررسی‌های کارشناسی همچنین حاکی است،  رشد اقتصادی دهه‌های گذشته در کره جنوبی به قیمت ضربات جدی به محیط زیست انجام شده و علاوه بر آلودگی هوا، کمبود آب و وخامت کیفیت آب هم یکی دیگر از مشکلات کره جنوبی است. توسعه سریع اقتصادی در این کشور موجب آلودگی‌های شهری، صنعتی و کشاورزی شده که به شدت منابع آب و اکوسیستم‌ها را دچار اختلال کرده و سلامتی مردم را به خطر انداخته است. یک تحقیق دانشگاهی که به تازگی در دانشگاه ایالتی "پورتلند" صورت گرفته هم حاکی است که در حوضه رودخانه "هان" در کره جنوبی همچنان مقادیر زیادی از آلاینده‌ها وجود دارد که این آلودگی‌ها در مناطق اطراف شهر سئول بیشتر است.

اتکای کره به سوخت‌های فسیلی و تلاش برای مصرف انرژی‌های پاک 

در حال حاضر سوخت‌های فسیلی مهمترین بخش سبد انرژی این کشور را تشکیل می‌دهند و حدود ۸۵ درصد آن را به خود اختصاص داده اند که شامل ۳۸ درصد نفت ،‌۲۹ درصد زغال سنگ و ۱۵ درصد گاز است. متنوع‌سازی منابع واردات نفت یکی از ستون‌های اصلی سیاست امنیت انرژی این کشور است. کره جنوبی هم ‌اکنون علاوه بر خاورمیانه از آمریکا، انگلیس، قزاقستان و مکزیک هم نفت وارد می‌کند. این کشور هیچ اتصال خط لوله گاز ندارد و تمام گاز وارداتی را به شکل مایع شده (ال ان جی) وارد می‌کند. همچنین ۹۹ درصد زغال سنگ مصرفی کره جنوبی نیز وارداتی است.

دولت سئول اواسط سال ۲۰۱۶ اعلام کرد که طی ۱۰ سال آینده به منظور مقابله با آلودگی هوا ۱۰ نیروگاه قدیمی با سوخت زغال سنگ را تعطیل خواهد کرد. وزارت صنایع این کشور گفت که ۱۰ نیروگاه با قدمت ۳۰ سال و بیشتر تعطیل خواهند شد. ظرفیت مجموع این نیروگاه‌ها ۳.۳ میلیون کیلووات است. تعطیلی این نیروگاه‌ها در سال ۲۰۱۸ با بستن دو نیروگاه در ساحل غربی آغاز شده و قرار است تا سال ۲۰۲۵ تکمیل شود. برق تولیدی نیروگاه‌های با سوخت زغال سنگ در سال ۲۰۱۵ میلادی ۲۸ درصد از کل برق تولیدی این کشور را به خود اختصاص داد و سهم انرژی هسته‌ای هم ۳۳ درصد بود. 

دولت کره جنوبی همچنین ۲ تریلیون وان (۱.۷۳ میلیارد دلار) برای بازطراحی هشت ژنراتور با سوخت زغال سنگ با قدمت ۲۰ سال و بالاتر هزینه می‌کند تا بهره‌وری آنها را افزایش داده و انتشارات گوگردی آنها را کاهش دهد. 

در این حال، این کشور مدعی است که نوآوری و فناوری را در کانون گذار این کشور به سمت انرژی‌های پاک قرار داده است تا بخش انرژی خود را از اتکا به واردات پرهزینه سوخت فسیلی رها کند. جمهوری کره به حرکت در مسیر گذار به سمت انرژی های پاک و ایمن ادامه می‌دهد. این گذار انرژی در طرف عرضه شامل کاستن از سهم زغال سنگ و انرژی هسته‌ای و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر است. در طرف تقاضا هم این گذار در بر گیرنده ایجاد ساختارهای با بهره وری بالا و مصرف پایین از طریق بهبود بهره وری انرژی است.

جمهوری کره از زمان اجرای قانون منطقی سازی مصرف انرژی در سال ۱۹۷۹ به اجرای سیاست‌های مربوط به مدیریت تقاضای انرژی ادامه داده است؛ با این حال مقامات این کشور می‌گویند که هنوز شاخص‌های مربوط به بهره وری انرژی در این کشور رضایت بخش نیست. مصرف سرانه انرژی در کره یکی از بالاترینها در جهان است و شدت مصرف انرژی در میان اعضای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در رده ۳۳ قرار دارد. دولت کره با تاکید بر لزوم به روز رسانی ساختارها برای گذار موفقیت آمیز انرژی، در ماه اوت سال ۲۰۲۰ میلادی طرح ملی نوآوری در زمینه بهره‌وری انرژی را اعلام کرد. این طرح مطابق سیاست های بهره‌وری انرژی اعلام شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی است که مواردی مانند ارائه مشوق برای افزایش سرمایه‌گذاری خصوصی، ابزارهای بازارمحور برای نوآوری و گردآوری داده را شامل می‌شود.

دولت سئول در تیرماه امسال (ژوییه ۲۰۲۰) یک برنامه سبز جدید برای پنج سال ‌آینده اعلام کرد که شامل سرمایه‌گذاری ۷۳.۴ تریلیون "وان" (۶۷.۶ میلیارد دلار) برای ابتکارهای سازگار با محیط زیست است. دولت سئول در نظر دارد سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را در سبد انرژی خود تا سال ۲۰۳۰ به ۲۰ درصد برساند. این عدد اکنون تنها ۴ درصد می باشد که بسیار پایین است و کارشناسان سازمان ملل تاکید دارند این کشور باید اقدامات بیشتری برای کاهش شدت مصرف کربنی در عرضه انرژی این کشور انجام دهد که به علت سهم بالای زغال سنگ در تولید برق، بالاتر از میانگین آژانس بین‌المللی انرژی قرار دارد.