در ادامه گفت وگوی ۱۱ بهمن ۱۳۹۹ روزنامه ستاره صبح با کوروش محمدی جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی آمده است: محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات روز چهارشنبه اول بهمن به دادسرای فرهنگ و رسانه احضار شد. آن‌گونه که رسانه‌ها نوشتند، اتهام او استنکاف از اجرای اوامر مقامات قضایی و دستورات مقام‌های قضایی بود؛ اتهامی که به ابلاغ رئیس مرکز ملی فضای مجازی به وزارت ارتباطات برای کاهش پهنای باند بین‌الملل و محدودسازی پیام‌رسان‌های خارجی مانند اینستاگرام در ایران اشاره داشت؛ اما روز چهارشنبه حسن روحانی، رئیس‌جمهور به این موضوع واکنش نشان داد و در دفاع از پهنای باند با بیان اینکه دستور افزایش پهنای باند را من داده‌ام، گفت: «پهنای باند یعنی آزادی مردم در کسب‌وکار الکترونیک، پهنای باند یعنی مبارزه با فساد و کسی نمی‌تواند با مبارزه با فساد مخالف باشد. اگر می‌خواهید کسی را برای مبارزه با فساد احضار کنید باید من را احضار کنید نه اینکه وزیر من را احضار کنید». روحانی در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری وعده داده بود دستش روی دکمه فیلترینگ نخواهد رفت؛ اما پس از مصوبه شورای عالی فضای مجازی، تلگرام از روز ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ با دستور قضایی بیژن قاسم‌زاده، بازپرس سابق دادسرای فرهنگ و رسانه که در پرونده اکبر طبری به دریافت رشوه ۲.۸ میلیاردی متهم بود، فیلتر شد. نمایندگان انقلابی مجلس یازدهم نیز بارها از تصمیم خود برای فیلترینگ اینستاگرام سخن گفته‌اند. موسی غضنفرآبادی، نماینده بم، افزایش سرعت اینترنت در ایران را «یک چاقوی دو دم» دانست و وزارت ارتباطات را متهم به تیز کردن این چاقو کرد. حسن نوروزی، نماینده رباط‌کریم هم درباره احتمال فیلترینگ اینستاگرام توسط مجلس یازدهم گفت: «خدا کند این اتفاق بیافتد. فضای باز اینستاگرام و تلگرام تهدید برای جوانان است.»
اما نمایندگان این نکته را در نظر نمی‌گیرند که بسیاری از مردم از طریق همین شبکه‌های اجتماعی کسب‌وکارهای آنلاین راه انداخته‌اند و فیلترینگ باعث ضرر و زیان به آن‌ها می‌شود. به گفته علی ربیعی، سخنگوی دولت فیلترینگ اینستاگرام باعث بیکاری و فقر حدود یک‌میلیون نفر در ایران می‌شود. بنا بر آمار و اطلاعاتی که او به آن اشاره‌کرده، بیش از ۲۸ درصد صفحات اینستاگرامی متعلق به کسب‌وکارها و فروشگاه‌ها در ایران است. ربیعی گفته که ۱۱۵ هزار صفحه اینستاگرامی در ایران وجود دارد که هرکدام به‌طور میانگین هزینه زندگی دو تا سه خانوار را تأمین می‌کند. دراین‌ارتباط ستاره صبح در گفت‌وگو با یک جامعه‌شناس و یک کارشناس فناوری، پیامدهای زیان‌بار فیلترینگ برای مردم را بررسی کرده که در ادامه می‌خوانید.
کوروش محمدی، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی در گفت‌وگو با ستاره صبح با اشاره به عدم نتیجه‌بخش بودن ایجاد محدودیت برای مردم گفت: «فضای مجازی موضوعی نیست که بتوانیم آن را به استفاده از چند کانال و پیام‌رسان خاصی برای مردم محدود کنیم. اساساً برای این محدودیت‌ها نیرویی لازم است که این نیرو در توان نرم‌افزاری و سخت‌افزاری کشور نیست. باید علت‌ها و ریشه‌های هراس از فضای مجازی را از بین ببریم تا دیگر نیازی به دستاویزی مانند محدود کردن فضای مجازی نداشته باشیم. فضای مجازی از آرا و عقاید مردم برمی‌آید و ازآنجایی‌که در طول تاریخ نمی‌توان جلوی آزادی و پویایی آرای مردم را گرفت، پس این محدود کردن هم نتیجه‌ای نخواهد داشت. با توجه به اینکه پیام‌رسان‌ها در دنیا هرروز متنوع‌تر و گسترده‌تر می‌شوند، هرگونه اقدام برای محدود کردن این رسانه‌ها باعث می‌شود، ضد آن در عمل پیدا شود و مردم از آن‌ها استفاده خواهند کرد.»
اصرار به روش‌های قدیمی
این جامعه‌شناس و پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی در ادامه بابیان اینکه «شاید هنوز ۶۰ درصد فضای مجازی فیلتر است زیرا برخی متولیان معتقد به فیلترینگ هستند حتی ماهواره هم به‌نوعی فیلتر است درحالی‌که این فضا و دسترسی‌ها وجود دارد» خاطرنشان کرد: «حوزه اجتماعی همچنان اصرار به روش‌های قدیمی خود دارد و به‌نوعی به دنبال رفع تکلیف است تا از عهده خود ساقط کند و این ساقط کردن تکلیف در پی باور به‌درستی کارشان است زیرا خود را مقصر نمی‌دانند. باید توجه داشت که جامعه از فیلترینگ به‌اندازه نبود آزادی اندیشه ضرر می‌بیند، زیرا فضای مجازی موجب می‌شود مردم در چارچوب ارتباطی حکومت‌ها را نقد کنند که فضای بسته این امکان را از بین می‌برد و مانع گفت‌وگوی متقابل می‌شود. با فیلتر کردن فضای مجازی مردم مجبور می‌شوند از فیلترشکن استفاده کنند؛ بنابراین این امکان ایجاد می‌شود تا اطلاعات مردم در دسترس جریان‌های پشت‌صحنه‌ای قرار گیرد که در ظاهر با اعمال محدودیت دسترسی مردم را به امکانات آن‌ها محدود کرده‌ایم. فیلتر کردن فضای مجازی مانع توسعه است و جز زیان عوایدی برای جامعه ندارد. دستوردهندگان فیلترینگ سوراخ دعا را گم‌کرده‌اند. به‌جای ایجاد محدودیت، به فکر ایجاد عدالت آموزشی به‌خصوص برای مناطق دورافتاده باشیم که از داشتن اینترنت محروم هستند.»
سانسور و اعتماد مردم
حسین قاسمی، فعال حوزه فناوری و برنامه‌نویس در گفت‌وگو با ستاره صبح با اشاره به اینکه ایجاد محدودیت و ممنوعیت استفاده از اختراعات و ابداعات بشر پدیده جدیدی نیست، گفت: «سانسور، فیلترینگ و اعمال محدودیت، موافقان و مخالفانی دارد که تفاوت‌هایشان را باید در جهان‌بینی و ایدئولوژی حاکم بر اندیشه و باور افراد جستجو کرد. پیدایش اینترنت و دسترسی آسان به اطلاعات، اهتمام به اعمال محدودیت و فیلترینگ توسط دولت‌ها را به دنبال داشته است. شدت و حدت وضع و اجرای قوانین، رابطه مستقیمی باکیفیت ارتباط میان دولت و مردم از منظر آگاهی و اعتماد متقابل دارد. درواقع به هراندازه دولت‌ها عزم خود را برای آموزش مستمر، افزایش آگاهی‌های مردم و رفتارسازی در رویارویی با پدیده‌های فنّاورانه به‌کارگیرند به همان اندازه از لزوم توسل به قوانین سفت‌وسخت و اعمال فیلترینگ در محیط مجازی بی‌نیاز خواهند شد. به نظر من حاصل جمع اقدامات مدبرانه و برنامه‌ریزی‌شده دولت‌ها و مردم در ایجاد بسترها و زمینه‌های پذیرش وزندگی در دنیای فناورانه، تبعیت بیشتر و فرار کمتر از قانون، فعالیت آزادتر و تنش کمتر در جامعه خواهد بود؛ ضمن آنکه جلوگیری از هدر رفتن توان و سرمایه‌های مادی و معنوی کشور را سبب خواهد شد».
تجربه ناموفق تلگرام
این کارشناس فناوری در ادامه با اشاره به تجربه ناموفق فیلترینگ تلگرام در ایران تصریح کرد: «تلگرام مصداق مناسبی برای بی‌اثر بودن فیلترینگ است. بدون تردید این شبکه اجتماعی در ایران بسیار قابل‌توجه است تا جایی که حتی فیلترینگ هم در عمل نتوانست آن را از صدر جدول محبوب‌ترین پیام‌رسان‌ها پایین بکشد. تجربه ممنوعیت ویدئو و ماهواره و فیلترینگ برخی از سایت‌های اینترنتی که با هزینه گزاف به‌دست‌آمده است را نباید به‌راحتی فراموش کرد. کسانی که موافق فیلترینگ هستند باید بدانند که ماهیت فنّاوری، پویایی و تغییرات سریع و دائمی می‌طلبد. شاید لازم باشد علاوه بر آینده‌نگری در وضع محدودیت‌ها و حتی اعمال مجازات‌های مربوط، تجدیدنظر شود. سپس برای به‌روزرسانی قوانین و مقررات در فواصل کوتاه زمانی اقدام و اشتباهات جبران شوند. به نظر من مسئولان لازم است دستاوردهای فیلترینگ تلگرام را دقیق بررسی کنند، شاید درباره فیلترینگ سایر شبکه‌های اجتماعی تصمیم دیگری گرفتند که به‌مراتب هزینه‌های کمتری برای کشور ایجاد کند».
نظر شما