سختی‌های "مادری" در روزهای کرونایی

از همان ابتدا مدیریت، کنترل و پیشگیری از ورود این ویروس به خانه را به دست گرفتند و از ضدعفونی فضا و هر چیزی که از بیرون می‌آمد گرفته تا کنترل و حفظ  بیش از پیش سلامتی اهل خانه از وظایف مضاعفی شد که به یکباره برآنها تحمیل شد.

هر چه این روزهای ناشناخته و گنگ ادامه می‌یافت، بیماری کووید ۱۹ با خود دغدغه‌های بیشتری برایشان به همراه می‌آورد تا جایی که معلم شدند، در بسیاری از خانواده‌ها پرستار شدند و مدیریت اقتصادی خانواده را نیز بیش از پیش لمس کردند.

هر چند روشن است اما هم موضوع و هم مخاطب این گزارش "مادران" هستند، گروهی که همگان از نقش پررنگ آنها در کنترل کرونا و مدیریت خانواده در روزهای کرونایی را بخوبی حس می‌کنند، آنگونه که معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در هفته سلامت بانوان اذعان کرد: در دوره همه‌گیری کرونا مراقبت از فرزندان در شرایط آموزش غیر حضوری مدارس، فشارهای اقتصادی ناشی از تعطیلی و قرنطینه‌ها مسئولیت و وظایف زنان شاغل و خانه‌دار را چندین برابر کرده‌است.

دکتر عبدالمحمد خواجه‌ئیان می‌گوید: ۸۰ درصد بیماران مبتلا به کرونا خفیف و نیازمند استراحت در منزل هستند و زنان و مادران نقشی قابل‌توجه در کنترل و حمایت افراد بیمار در خانه را به عهده‌ دارند.

او معتقد است که ارائه آگاهی و دانش در پیشگیری از آسیب‌ها به آنها الزامی است و مراکز بهداشت، رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی باید این وظیفه را به عهده گیرند.

هر چند چندان نیازی به یادآوری نیست اما برای بیان اهمیت موضوع لازم است اضافه شود که بخشی مهم از فعالیت‌های مربوط به خود مراقبتی و مراقبت در منزل بر عهده زنان و مادران است.  

کارشناس سلامت بانوان معاونت  بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر می‌گوید: زنان محور و مدیر سلامت خانواده و یاور ارائه دهندگان خدمات در سیستم سلامت هستند.

مادران در این شرایط باید نسبت به تغذیه خود و خانواده در دوران قرنطینه خانگی برنامه ریزی مناسبی داشته باشند، امکانات و الگوی مصرف مناسب مایحتاج خانه به منظور تعادل هزینه‌ها و رعایت بیشتر فاصله‌گذاری فیزیکی را بیشتر مدیریت کنند، باید فضای خانه را  با هیجان‌های مثبت (شادی، نشاط، شوخی و طنز) پر کرد و شرایط را برای کودکان با زبانی ساده و قابل درک شرح داد.

لیلا تقریبی معتقد است همه اینها مواردی است که بیشتر به عهده بانوان و بویژه مادران است، وظایفی که باری سنگین‌تر از آنچه بود به دوش آنان گذاشته است.

این کارشناس سلامت توصیه‌هایی نیز برای گذران بهتر زندگی دارد و خطاب به زنان و مادران می‌گوید: مراقبت از بدن، نفس عمیق، کشش یا انجام حرکت‌های مدیتیشن جسمی، خوردن وعده‌های غذایی سالم و متعادل و ورزش منظم تاکید داشته باشند، با افراد خوش بین و شاد ارتباط مجازی برقرار و از ارتباط با افراد منفی، دلسرد و غمگین و تمرکز بر اخبار منفی کرونا دوری کنند.

کرونا و تجربه زیست مشترک مادران

از نمایی دورتر همه کسانی که مخاطب این نوشتارند، می‌دانند که تجربه زیست آنها در روزهای کرونایی منحصر به فرد نیست و بسیاری از مادران اینچنین روزها را می‌گذرانند، اما گاه ایده‌آل سازی از مادر مانع از آن می‌شود تا این نمادهای عشق، با همه آنچه بی‌مزد انجام می‌دهند باز هم احساس ناکارآمدی و ناخرسندی از خود را تجربه کنند، از این رو لازم دیدیم تجربه چند مادر را در گفت‌وگویی رو در رو به اشتراک بگذاریم.

سعیده مادر ۲ پسر بچه کلاس دومی و پیش‌دبستانی است. خانه‌دار است و آنطور که خود می‌گوید این روزها معلمی می‌کند.

او گفت: زودتر بیدار می‌شوم تا  همه کارها را قبل از بیدار شدن بچه‌ها تمام کنم چرا که از پس باید پای درس و مشق‌های امیر رضا بنشینم.

خانم عابد گفت: از ظهر که درس روز او در گروه ارسال می‌شود تا شب بارها باید برای نشستن پای آموزش مجازی با او چانه بزنم و از شب یا فردا صبح نیز برای انجام تکالیف او را راهنمایی و رفع اشکال کنم و "روز از نو روزی از نو".

این مادر را از نزدیک می‌شناسم سرزنده‌تر و آرام‌تر از ان است که زود از کوره در برود و یا ببرد، اما رگه‌هایی از خستگی مضاعف را می‌توان در او دید، چیزی که خود هم بر آن اذعان دارد و امیدوار است کرونا زودتر به پایان برسد تا دست‌کم بتواند هوایی تازه کند.

عظیمه علیزاده آموزش‌های اولیه پسر ۵ ساله‌اش را در قالب‌ گروه‌های مجازی پیش‌دبستانی آغاز کرده است. او با خنده می‌گوید: هنگام نوشتن نگاره‌ها، گاه آنقدر با آریا داد و بیدا می‌کنم که صدای همسرم نیز در می‌آید.

اما او معتقد است ایرادی ندارد، پدرها گاهی تنها همان لحظه‌ای را می‌بینند که ما مشغول آموزش‌های پر سر و صدا هستیم، در حالی که از صبح ۲ ساعت مشغول ضد عفونی کرد خریدها و پس از آن کارهای همیشگی می‌شویم و حق داریم کمی خسته و عصبانی شویم، عظیمه پیج فروش عروسک‌های دست‌ساز خود را هم دارد و اگر بتواند وقتی بیابد به آن می‌پردازد.

نتوانستیم با مادرانی که پرستاری از فرزند یا همسر مبتلا به کرونای خود را به عهده دارد صحبت کنیم اما وضعیت روحی این زنان زمانی که چنین استرس و نگرانی به سایر دغدغه‌های مادرانه و همسرانه مزید شود، نگفته پیداست.

شاید زمانی که خبر انتشار کرونا در ایران منتشر شد و اسفند ماه ۹۸ که این ویروس به بوشهر نیزپا گذاشت، بیشتر مردم تصور می‌کردند این ویروس مهمانی چند ماهه است و با آمدن گرمای آشنای بوشهر رخت می‌بندد، اما نه تنها اینگونه نشد که قرمز شدن روی استان‌های جنوبی آبی سرد بر این تصور بود.

در جستجوی راه فرار از فرسودگی روحی مادران

بار دیگر در شهریور ماه آموزش مجازی دانش‌آموزان آغاز شد تا مادران آن را به عنوان واقعیت موجود بپذیرند و در کنار سایر دلمشغولی‌ها بخش بزرگی از آن را نیز به دوش گیرند، اما با گذشت نزدیک به یک سال از این دغدغه مندی مادرانه جا دارد دچار فرسودگی روحی شوند و جامعه نیز اندکی ایده‌آل‌های مادرانه خود را تعدیل کند تا این ایده‌آل گرایی فشاری مضاعف بر روان بانوان از خود گذشته ایرانی نباشد.

مادران همیشه در خانواده نقش‌های متعدد همسرداری، فرزندداری و خانه‌داری را ایفا کرده‌اند و این برای مادران شاغل دشوارتر نیز بوده‌است و اکنون کرونا هم مسئولیت‌های تازه‌ای همراه با استرس دوچندان به آنها تحمیل کرده‌است.

استاد روانشناسی دانشگاه خلیج فارس با اذعان به این واقعیت می‌گوید: از سویی کمبود وقت و محدودیت‌های کرونایی فرصت بیرون رفتن و ورزش و تفریح کردن را کمتر که این وضعیت راه افزایش استرس و اضطراب مادران را باز کرده‌است تا جایی که در مراجعه‌ها به مشاور و گزارش‌های روانشناسی نیز نمود یافته است.

سوران رجبی می‌گوید: افزایش ارتباط مادر و فرزند و به دست گرفتن آموزش او، تنش میان آنها را در ۹۰ درصد از خانواده‌هایی که دانش‌آموز (به ویژه دانش‌آموز دبستانی) دارند افزایش داده‌است و باید به فکر راهکاری برای این چالش و مقابله با فرسودگی روحی مادران بود.

راهکارهایی که این روانشناس بوشهر آنها را با ۲ عنوان توصیه‌ها و تمرین‌های رفتاری و شناختی دسته‌بندی می‌کند.  

استاد دانشگاه خلیج فارس گفت: همیشه درایفای نقش والدگری بویژه مادری، لازم است در طول روز زمانی را برای تمدد اعصاب و پرداختن به خود در نظر گرفته شود، حال آنکه اشتباه بیشتر مادران این است که به این مهم توجه نمی‌کنند.

او می‌گوید: مادران باید یاد بگیرند هر روز خود را طوری برنامه‌ریزی کنند که ساعتی برای اختصاص به علایق فردی و فاصله گرفتن از فضا و نقش مادری در آن بگنجد، این زمان می‌تواند با رفتن به فضای باز، گوش دادن موسیقی مورد علاقه، ورزش کردن، مطالعه یا هر چیز دیگری اختصاص یابد که سبب می‌شود مادران هوایی تازه‌کنند و از خستگی به درآیند، در غیر این صورت به مرور دچار فرسودگی روحی می‌شوند.

رجبی خطاب با مادران بیان کرد: در غیر این صورت این فرسودگی می‌تواند منجر به پرخاشگری در خانه، تنبیه بدنی فرزند و طلاق عاطفی با همسر شود.

به گفته این استاد روانشناسی فرسودگی روحی استرس طولانی مدت می‌تواند برای جسم نیز عوارضی به بار آورد که گاه با نشانه‌های کرونا اشتباه گرفته می‌شود؛ بدن درد، سردرد و سرگیجه و حتی گلودرد خفیف از این جمله‌اند.

"بنابراین مادران هرگز نباید خود و علایق خود را فراموش کنند"، رجبی توصیه‌های رفتاری خود را اینگونه به پایان رساند و گفت: ذهن‌آگاهی نیز از راهکارهای کارآمد شناختی برای حفظ روحیه و جلوگیری از فرسودگی مادران است.

به گفته این روانشناس آکادمیک پرداختن به افکار منفی و تصور یک بن بست در شرایط فعلی شیوع کرونا سبب فرسودگی می‌شود بنابراین باید نگاه منطقی داشت، این شرایط روزی پایان می‌یابد و اکنون باید لحظاتی که زندگی می‌کنیم را دریابیم؛ نه در گذشته زندگی کنیم و نه مدام در فکر آینده‌ای باشیم که نیامده است چرا که این تفکرات اضطراب را افزایش می‌دهد.

رجبی به مادران توصیه کرد: برای تحقق این اصل در زندگی باید ذهن‌آگاهی را با فعال کردن حس‌های پنج‌گانه تمرین کرد، در هنگام کارهای روزمره با همه حس خود دقیق متوجه آن‌ چیزی باشیم که در لحظه انجام می‌دهیم؛ اینگونه می‌توان از عطر خمیردندان و نرمی مسواک، از طعم غذاها و دیدن یک درخت و آن پیامی که این احساسات را به مغز می‌دهد، لذت ببریم.

استاد روانشناسی دانشگاه خلیج فارس گفت: استفاده از کلمه بس کن یا تصور تابلو ایست برای توقف افکار منفی از دیگر راهکارهایی است که  در این شرایط بسیار به کار می‌آید.

مادری در روزهای کرونا مفهومی بسیار واقعی و غیر تجریدی‌تر از واژه‌پردازی‌های ایده‌آل گرایانه و احساسی است، بیماری کووید ۱۹ نیز واقعیتی است که دست کم تا پایان ۱۴۰۰ مهمان ماست، بنابراین حفظ سلامت روح و جسم مادران الزامی است که چون بسیاری از موارد دیگر، باید برای تحقق آن خود دست به کار شوند.

.

.