به گزارش ایرنا، سد ژاوه در ۳۹ کیلومتری جنوب غربی سنندج (مسیر سنندج - کامیاران) واقع شده است که کار احداث این سد بر روی رودخانه "گاورود" (ژاوه‌رو) در سال ۱۳۸۸ شروع شد و ساختمان آن در سال ۱۳۹۳ به پایان رسید.
تاکنون برای این سد و سامانه انتقال آب به اراضی پایاب و دشت‌های شرقی استان هفت هزار و ۶۵۰ میلیارد ریال هزینه شده، در ضمن برای تکمیل سامانه انتقال آب آن ۶ هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال نیاز است.
سد ژاوه با ظرفیت ۹۴ میلیون مترمکعب در صورت آبگیری، امکان انتقال ۷۰ میلیون مترمکعب آب آن به دشت‌های قروه و دهگلان از طریق خط انتقال وجود دارد.
حدود ۶ سال پیش کار احداث ساختمان سد ژاوه تمام شد اما یکی از مشکلات اصلی که مانع آبگیری و افتتاح سد شده، ورود فاضلاب روستاهای بالادست به رودخانه‌های "قشلاق" و "گاورود" مشکل تصفیه‌خانه سنندج است که قرار شد بعد از اجرای طرح ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج، این کار عملیاتی شود.
موضوعی که حالا بحث اغلب رسانه‌ها و فعالان زیست محیطی کردستان شده این است که با وجود اینکه فاز ۲ تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج هنوز تکمیل نشده و ۵۰ درصد پیشرفت دارد، وزارت نیرو و مسوولان استان عزم‌شان را جزم کرده که امسال کار آبگیری سد ژاوه را اجرایی کنند.
چند روز یا بهتر بگویم بیش از یک ماه است که بحث آبگیری سد ژاوه و خطرات زیست محیطی آن در شرایط فعلی، بحث اصلی طرفداران و فعالان محیط زیست استان شده و این موضوع در برخی خبرگزاری‌ها و البته بیشتر در فضای مجازی به نقد و بررسی گذاشته می‌شود.
داغ بودن این موضوع در فضای مجازی استان و برخی رسانه‌ها باعث شد آن را از طریق مسوولان و اظهارنظر یکی از کارشناسان حوزه آب، بررسی کنم.
تمهیدات لازم برای آبگیری سد ژاوه در نظر گرفته شده است
استاندار کردستان مدتی پیش نیز در بازدید مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران از سد ژاوه بر عزم وزارت نیرو برای آبگیری این سد در سال جاری خبر داد.
بهمن مردانیا اظهار داشت: براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، تا پایان امسال سد ژاوه به بهره‌برداری خواهد رسید.
وی با بیان اینکه باید بازخورد توسعه ناشی از آبگیری و بهره‌برداری از این سد را بیشتر مد نظر قرار داد، افزود: آب این سد نه برای مصرف شرب بلکه در بخش کشاورزی استفاده می‌شود و تمام تمهیدات لازم برای این کار نیز در نظر گرفته شده و از لحاظ زیست محیطی جای نگرانی نیست.
استاندار کردستان به این هم اشاره کرد که مشکل فاضلاب سنندج از جمله دلایل به تاخیر افتادن آبگیری سد است و با ارتقا تصفیه خانه فاضلاب و قول وزارت نیرو این مشکل برای قطعی شدن آبگیری، رفع خواهد شد.
مرادنیا ادامه داد: با آبگیری سد ژاوه، ۱۲ هزار هکتار از اراضی دشت دهگلان و اراضی طول مسیر لوله‌گذاری، تحت پوشش قرار می‌گیرد و این امر می‌تواند برای بخش کشاورزی این منطقه بسسیار مهم باشد.
سد ژاوه در شرایط کنونی نباید آبگیری شود
اما رییس شورای سیاستگذاری آب و خاک کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی سنندج و تشکل زیست محیطی جمعیت کردستان سبز در مطالبی جداگانه در فضای مجازی خواستار جلوگیری از آبگیری سد ژاوه به دلیل آلوده بودن آب ورودی به این سد شده‌اند.
رئیس شورای سیاستگذاری آب و خاک کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی سنندج به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به دلایل علمی و زیست محیطی که در گزارش شبکه ملی جامعه و دانشگاه، دانشگاه کردستان آمده است، آبگیری سد ژاوه منجر به فاجعه زیست محیطی در آینده‌ای نزدیک خواهد شد.
دکتر سید مختار هاشمی افزود: اثرات بد این کار تا سال‌ها هزینه‌های کلانی را بر محیط زیست کردستان و به ویژه سلامت اهالی شهر سنندج، کشاورزان روستاهای اطراف مخزن سد و همچنین اراضی پایاب سامانه انتقال سد (منطقه دهلان) خواهد گذاشت، بطوریکه نمی‌توان خسارت وارده را جبران کرد، بنابراین در این شرایط نباید سد ژاوه آبگیری شود.
وی با بیان اینکه وزارت نیرو به عنوان متولی بخش آب مسئول آبگیری و تبعات آن است و باید از کیفیت رودخانه و منابع آبی حفاظت کند، افزود: در سال ۱۳۹۷ کمیته بررسی سدها قبل از آبگیری (معروف به کمیته آبگیری) رفع آلودگی را شرط اصلی صدور مجوز آبگیری اعلام کرد و در سال ۱۳۹۹، گزارش کمیته آبگیری ابلاغ شده و مهمترین مساله کیفی بوده بنابراین نباید در آبگیری سد ژاوه عجله‌ای صورت گیرد.
هاشمی به پیامدهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آبگیری سد ژاوه اشاره و اضافه کرد: نارضایتی اجتماعی و اعتراضات مردمی، قطبی شدن افکار عمومی و ایجاد مشکلات سیاسی اجتماعی، تشدید روند مهاجرت از منطقه، کاهش رونق گردشگری و لطمه زدن به پرونده ثبت جهانی هورامان با محوریت روستاهای منطقه، از جمله این پیامدها است.
وی تاکید کرد: مخزن سد ژاوه چند کیلومتر طول و چند کیلومتر مربع هم وسعت دارد و با توجه به ورود مواد مغذی و رسوبی فراوان از طریق رودخانه ژاوه و فوق مغذی شدن دریاچه، در فصل تابستان در لایه هیپولیمنیون یا زیرین دریاچه شرایط بی‌اکسیژنی و تجزیه بی‌هوازی حاکم شده که شرایط برای تولید گازهای متان و سولفید هیدروژن و ایجاد بوی تعفن در منطقه مهیا می‌شود.
لزوم رعایت الزامات در بخش‌های مختلف
رئیس شورای سیاستگذاری آب و خاک کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی سنندج یادآور شد: این گازهای خطرناک و بوی تعفن از طریق بادهای غالب جنوب و جنوب غربی به شهر سنندج رسیده و مشکلات زیادی را برای جمعیت بیش از ۵۰۰ هزار نفری این شهر و روستاهای محدوده به وجود خواهد آورد.
هاشمی با بیان اینکه طرح احداث سد ژاوه در صورت عملیاتی شدن تمام پیش فرض‌های مختلف آن قبل از شروع آبگیری، خوب و عام المنفعه است، افزود: در حال حاضر با توجه به عدم تکمیل طرح ارتقا و توسعه تصفیه خانه فاضلاب و همچنین ناتمام ماندن طرح ایستگاه‌های پمپاژ سامانه انتقال برای بهره‌برداری از آب ذخیره شده در پشت سد، آبگیری سد ژاوه نه تنها سودی عاید پروژه نمی‌کند بلکه یک فاجعه زیست محیطی غیرقابل جبران را نیز رقم خواهد زد، بنابراین ضرورتی برای تعجیل در آبگیری وجود ندارد.
وی مضر نبودن سد ژاوه را منوط به ارتقای کمی و کیفی تصفیه خانه فاضلاب با پیش‌بینی افزایش دبی فاضلاب ورودی ناشی از افزایش جمعیت شهر سنندج تا قبل از آبگیری، تکمیل ایستگاه‌های پمپاژ و سامانه انتقال آب و به بهره‌برداری رساندن آن و تعهد وزارت نیرو به تخصیص های داده شده به استان کردستان و موظف کردن کارگاه‌های صنعتی و کشتارگاه های دام و طیور و استفاده از پکیج های خاص تصفیه فاضلاب صنعتی و کشاورزی و جلوگیری از ورود به رودخانه ها دانست.
تصفیه شیرابه محل دفن زباله های شهر در روستای "کیلک" با استفاده از پکیج‌های خاص و احداث تصفیه خانه های فاضلاب روستاهای بالادست باید مورد توجه قرار گیرد
رئیس شورای سیاستگذاری آب و خاک کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی سنندج گفت: تصفیه شیرابه محل دفن زباله های شهر در روستای "کیلک" با استفاده از پکیج‌های خاص، تصفیه شیرابه زباله، احداث تصفیه خانه های فاضلاب روستاهای بالادست، ضرورت تجهیز و کنترل پساب خروجی مزارع پرورش ماهی و ایجاد سیستم پایش کیفی مداوم برای جلوگیری از آلودگی‌ها از دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
هاشمی ادامه داد: با توجه به این که روستاییان فضولات حیوانی را در بستر آبراهه های موجود در محدوده روستا تخلیه و انباشت می‌کنند با شروع فصل بارندگی و جاری شدن آب در آبراهه‌ها این فضولات شسته و به پشت سدها منتقل می‌شود لذا لازم است در همه روستاهای واقع در حوزه آبریز سد نسبت به آگاه کردن اهالی از طریق دهیاری‌ها اقدام و همچنین با مشخص کردن محل خارج از محدوده آبراهه ها برای جمع‌آوری فضولات حیوانی و در صورت امکان پیش‌بینی سازه مسقف برای اینکار از آلوده شدن آبهای جاری جلوگیری شود.
او تاکید کرد: اثربخشی و کارایی طرح سد ژاوه در گرو رعایت همه الزامات مورد نظر آن(اقتصادی، اجتماعی، فنی، زیست محیطی و ...) است در غیر این صورت نه تنها سودی عاید پروژه نمی‌کند بلکه یک فاجعه زیست محیطی غیر قابل جبران را نیز رقم خواهد زد.
مهر تایید محیط زیست بر بی‌خطر بودن آبگیری ژاوه
این صحبت‌ها در حالی است که اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان با انتشار مطلبی اعلام کرد با توجه به نظارت‌ها و پایش‌های انجام شده مشکلی وجود ندارد و موافق آبگیری این سد در زمان تعیین شده است.
یکی از مبادی انتشار آلودگی شیرابه جایگاه زباله سنندج بود که اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان، پیشنهاد دهنده جمع آوری و الحاق شیرابه جایگاه زباله سنندج به تصفیه خانه فاصلاب بوده که مجری طرح این پیشنهاد را قبول و اجرای آن نیز تا امروز ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
دیگر اقدام مثبت، ارتقای تصفیه خانه فاضلاب بوده که اکنون در حال اتمام بوده و پساب روستاهای بالادستی نیز دیگر منابعی است که پتانسیل آلایندگی را در صورت عدم تصفیه خواهند داشت که آنها نیز بزودی و با تامین اعتبار، کاهش و در نهایت حذف خواهند شد.
با توجه به اینکه حذف بعضی منابع اصلی آلودگی توسط مجریان طرح از ۹۵ تا ۱۰۰ درصد پیشرفت فیزیکی برخوردارند و برنامه زمانبندی برای حذف کامل، در مدت زمان چند ماهه، موجه و عملیاتی است، این اداره کل نظارت و دقت نظر کافی در این خصوص را دارد چراکه شرایط ایده آل آبگیری برای هر سدی که آماده بهره‌برداری باشد، حذف کامل منابع آلاینده است.
در کل حذف منابع آلاینده می‌تواند به موازات بهره برداری از سد در فاصله کوتاهی محقق شود، بنابراین در راستای حفظ منافع عام و بهره برداری از پروژه عظیمی مانند سد ژاوه که برای آن هزینه هنگفتی شده، حفاظت محیط زیست استان مخالفتی با زمان آبگیری ندارد."
ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج ۵۰ درصد پیشرفت دارد
اظهارات مقامات شرکت آب و فاضلاب را هم نباید از نظر دور داشت بلکه نظرات آنان با توجه به اینکه دست اندرکار عملیات اجرایی سدها هم هستند ، بسیار مهم به شمار می آید. باید دید آیا مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کردستان در خصوص آبگیری سد ژاوه نظری دارد یا خیر.
محمد حسین محمدی، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب کردستان در این خصوص گفت: تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج برای ۴۶۰ هزار نفر احداث و خروجی آن براساس تخلیه به آبهای سطحی و کشاورزی تعریف شده است و مشکلی ندارد.
محمدی ادامه داد: اما بحث آبگیری سد ژاوه که مطرح شد شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به این نتیجه رسید که تصفیه خانه سنندج ارتقا یافته و جمعیت ۷۰۰ هزار نفری و روستاها و نواحی حاشیه شهر را پوشش دهد.
وی با بیان اینکه قرار شده شیرابه محل دفن زباله که وارد تصفیه خانه شده نیز تصفیه شود، افزود: با اجرای این طرح، در صورتی که پساب نیز وارد سد ژاوه شود، این سد دچار تغذیه‌گرایی نخواهد شد.
ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج ۲ سال است که به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران واگذار شده و در حال حاضر ۵۰ درصد پیشرفت دارد
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کردستان اضافه کرد: کار ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج ۲ سال است که به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران واگذار شده و در حال حاضر ۵۰ درصد پیشرفت دارد.
محمدی این هم را گفت: بحث آلودگی حوزه آبریز سد ژاوه فقط تابع تصفیه‌خانه نیست، چراکه فاضلاب صنایع و روستاها و بخش کشاورزی هم مطرح است.
شفاف سازی همراه با حمایت از توسعه
اگر چه تلاش دولت و وزارت نیرو برای سدسازی و سرمایه‌گذاری در حوزه آب در کردستان قابل تقدیر است اما ذکر این نکته هم مهم است که در موضوعی به نام آبگیری سد ژاوه، مسوولان استان باید با اطلاع رسانی به مردم و فعالان و حامیان محیط زیست، نگرانی‌ها در این زمینه را کاهش دهند و ضمن رفع آلودگی‌های موجود، زمینه را برای بهره‌برداری از سد ژاوه با کمترین دغدغه فراهم کنند.
فعالان و طرفداران محیط زیست و رسانه‌های استان هم باید در این راه بدون فضاسازی و حاشیه‌سازی رسانه‌ای و صرفا با هدف کمک به رفع نگرانی‌های موجود، برای ارتقا توسعه استان به ویژه در بخش کشاورزی تمام تلاش خود را بکار گیرند.
از طرفی دیگر کردستان دارای یک میلیون و ۲۲۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی شامل ۸۹۶ هزار و ۲۳۵ هکتار اراضی دیم حدود ۸۸ درصد و ۱۲۱ هزار اراضی آبی حدود ۱۲ درصد است، آبگیری سد ژاوه قابلیت بسیار خوبی برای استان است که با تبدیل اراضی پایین دست این سد از دیم به آبی که جزو مزارع مرغوب استان هستند، شاخص بهره‌مندی کردستان در زمینه اراضی آبی نیز افزایش پیدا کند.
نکته قابل تامل این است که سد ژاوه بیشتر برای مصارف کشاورزی احداث شده و تاکنون آب شرب هیچ شهری در کردستان از این سد تامین نمی‌شود و علاوه بر مهار سیلاب‌های فصلی، پایاب این سد به یکی از قطب‌های مهم کشاورزی استان تبدیل می‌شود.
در حالی دوستداران محیط زیست به عملیات آبگیری سد ژاوه گیر دادند که کشاورزان ۱۲ هزار هکتار از اراضی دشت دهگلان و مسیرهای خط انتقال کانال آب، واحدهای پرورش آبزیان و حتی علاقمندان به حوزه گردشگری کرددستان برای آبگیری و سرریز این سد لحظه شماری می‌کنند.
۱۹ سد در کردستان وجود دارد که از این تعداد مدیریت ۱۲ سد در اختیار استان و بهره‌برداری مابقی سدها در اختیار استان‌های همجوار از جمله آذربایجان‌غربی و کرمانشاه قرار دارد.
نظر شما