دیوار کامیون‌ها در آستارا کی فرو می‌ریزد؟

"بار کامیون من فرش است و از گنبد کاووس تا آستارا هفت روز در راه بوده و امروز به این شهرستان رسیده ام و نمی دانم چند روز هم باید در صف بمانم تا نوبت خروج از مرز به من برسد.

 مرد ادامه می دهد : با این صف کیلومتری که در جاده های آستاراست، شاید هفت روز هم اینجا معطل شوم. البته بار من فاسدشدنی نیست اما خیلی از کامیون ها حامل سبزیجات و میوه و تره بار هستند و کارشان دشوار است. فکرش را بکنید ما رانندگان غیربومی و اغلب خارجی چند روز در داخل کامیون ها در جاده و خیابان و مقابل خانه های مردم می خوابیم و در خیابان نه سرویس بهداشتی هست و نه امکانات رفاهی دیگر. رانندگانی که چند روز قبل از من، به آستارا آمده اند، ناراحتی و عصبانیت در چهره هاشان مشهود است گویا حکایت سرگردانی و دشواری های ما پایانی ندارد.

فکرش را بکنید، ما رانندگان غیربومی و اغلب خارجی چند روز در داخل کامیون ها  در جاده و خیابان و مقابل خانه های مردم می خوابیم و در خیابان نه سرویس بهداشتی هست و نه امکانات رفاهی دیگر.

اینها سخنانی یکی از رانندگان کامیون های تجارت خارجی در خیابان منتهی به بندر آستاراست که در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید، با هر کدام از این رانندگان اعم از ناوگان داخلی و خارجی و ترانزیتی که در این روزهای تحریم و کرونایی صحبت کنیم، همه از معطلی چندین روزه در مرز این شهرستان گلایه دارند.

پنج علت معطلی کامیون ها از نگاه مسئولان

معطلی کامیون ها در مرز آستارا از اسفند ماه سال قبل و کمی بعد از شیوع کرونا آغاز شد اما به شدتی که این ماههای اخیر (از نیمه دوم امسال شدت یافته) نبود، به طوری که طی این ماهها و روزها برخی اهالی شهر به دلیل توقف طولانی مدت این خودروها در محلات و مقابل خانه های مسکونی گلایه مند هستند و ترافیک آنها در خیابان های اصلی سبب چند تصادف نیز شده و امام جمعه این شهرستان هم در خطبه های نماز جمعه خواستار چاره اندیشی مسئولان برای رفع این معضل شده است.

۱- رونق صادرات و نبود تیرپارک

بنا بر اعلام اداره کل گمرک آستارا امسال تا ۱۵ بهمن ماه ۲۳ هزار و ۷۳۵ دستگاه کامیون برای صادرات و واردات کالاها از مرز زمینی این شهرستان تردد کرده و با افزایش فعالیت اقتصادی کشور، حجم صادرات از مرزهای این شهرستان دو برابر شده است و این شهرستان رتبه شانزدهم صادرات را در بین گمرکات کشور دارد.

از اینرو فرایند ترخیص این تعداد کامیون به لحاظ ضرورت اعمال رویه های گمرکی زمانبر است و باید از قبل در این شهرستان چند تیرپارک بزرگ برای توقف های طولانی مدت این وسایل نقلیه ساخته می شد.

بیش از ۹۰ درصد کامیون ها حامل کالاهای صادراتی هستند و در روند ترخیص کالاهای صادراتی و وارداتی ۲۴ سازمان دخیل هستند و باید دستگاه ها در طی صادرات یا واردات به طور مستقل مجوزهای خود را صادر کنند و اگر خللی در کار یکی از آنها ایجاد شود، کل فرایند مختل خواهد شد.  

۲- محدودیت تنها پل گذر مرزی

مدیرکل گمرک آستارا می گوید: پل قدیمی و فرسوده مرز آستارا حداکثر ظرفیت گذر ۵۰۰ دستگاه خودرو در روز را دارد و الان از حداکثر ظرفیت استفاده می کنیم و گمرک در این خصوص کوتاهی نمی کند، بلکه بالاترین ظرفیت خود را بکار گرفته است. گمرک آستارا: امسال تا ۱۵ بهمن ماه ۲۳ هزار و ۷۳۵ دستگاه کامیون برای صادرات و واردات کالاها از مرز زمینی این شهرستان تردد کرده و با افزایش فعالیت اقتصادی کشور، حجم صادرات از مرزهای این شهرستان دو برابر شده است.

بنابراین به طور میانگین در هر سه دقیقه یک کامیون در مرز تردد می کند و با توجه به حجم نظارت ها و کنترل های نهادها و دستگاه های مختلف در این حوزه و با عنایت به اینکه کنترل ساده گذرنامه یک ماشین چند دقیقه طول می کشد، امکان افزایش تردد بیش از این وجود ندارد.

۳- منع موقت گذر از ناحیه گمرک جمهوری آذربایجان

به گفته مدیرکل گمرک آستارا گاهی همه کنترل ها در هر زمینه به خوبی و به موقع صورت می گیرد به عنوان مثال؛  اگر راننده مشکل گذرنامه نداشته باشد و در کنترل کالا در پایانه مشکلی ایجاد نشود و موضوعات امنیتی به وجود نیاید،  بازرسی میزان سوخت کامیون ها توسط عوامل شرکت نفت سبب کندی تردد می شود.

کریم رسولی می گوید: اگر همه این موارد نیز به موقع و به سرعت انجام و رفع شود، گاهی گمرک جمهوری آذربایجان که مثل گمرک ما شبانه روزی فعالیت می کند، ساعت دو یا سه بامداد ورود از ایران را تا هفت صبح قطع می کند و کامیون ها پشت سر هم صف می بندند و در این مواقع کاری از دست ما ساخته نیست.

۴- حذف "ترانشیپمنت" یا جابجایی کالا

دلیل دیگر روی آوردن کامیون ها به مرز آستارا حذف ترانشیپمنت یا قرارداد جابجایی کالاهاست که بنا بر اعلام اداره کل گمرک این شهرستان حذف آن در تاریخ ۶ بهمن ماه امسال با توافق وزرای خارجه ایران و جمهوری آذربایجان نهایی شده است.

در سال های گذشته طبق این قرارداد کالاها در گمرک از یک وسیله آورنده به یک وسیله خارج کننده منتقل می شده است، به عنوان مثال؛  کالایی که به قزاقستان حمل می شد،  باید در گمرک آستارا تخلیه و روی کامیون دیگر بارگیری می شد اما بعد از حذف قرارداد،  کامیون های ایرانی بدون جابجایی کالا به طور مستقیم به هر شهری در جمهوری آذربایجان حرکت می کنند و این از عوامل افزایش تقاضا برای خروج از مرز آستارا شده است.

۵- فعالیت عمرانی در مرز جمهوری آذربایجان

حسین کاخکی مدیرکل دفتر همکاری‌های بین‌الملل گمرک ایران دلیل دیگری برای معطلی کامیون ها در آستارا مطرح کرد و گفت: طبق گزارش های واصله، ساخت و ساز در مرز مشترک جمهوری آذربایجان و روسیه از دلایل ترافیک کامیون ها در مرز آستاراست و این موضوع از ناحیه گمرک کشور روسیه پیگیری خواهد شد.

مسئولان چه کرده اند؟

با افزایش صف کامیون ها در جاده ها و خیابان های آستارا و رنجش خاطر رانندگان، شهروندان و گردشگران؛ مسئولان این شهرستان به فکر چاره اندیشی افتاده و اقداماتی انجام داده اند، اما وضعیت موجود نشانگر بی نتیجه بودن این اقدامات است.

انتقال بار کامیون ها از طریق بندر

برای حمل محصولات کانتینری یخچالی، یک خط دریایی در دریای خزر به مقصد آکتائوی قزاقستان ایجاد شده و هر دو هفته یک بار، میوه و گل و گیاه مورد نیاز کشورهای سی. آی. اس (کشورهای همسود مستقل) نظیر روسیه و قزاقستان از مسیر شبکه حمل و نقل کانتینری خزر ترانزیت می شود.

رئیس اداره بندر و دریانوردی آستارا این ظرفیت را برای کاهش صف کامیون ها موثر دانست و دستور داد تا برخی کانتینرها که با کامیون ها حمل می شوند از طریق بندر به وسیله کشتی‌ به کشورهای مقصد ترانزیت شوند تا از ترافیک مرز زمینی کاسته شود و با این تصمیم در یک هفته بیش از ۳۰ کانتینر با ۲ فروند کشتی به کشورهای مقصد حمل شد. در ۲۱ بهمن ماه امسال مسئولان گمرک ایران و جمهوری آذربایجان در آستارا گرد هم آمدند و مدیرکل دفتر همکاری‌های بین‌الملل گمرک ایران، بعد از پایان این نشست به خبرنگاران گفت که با گمرک جمهوری آذربایجان برای تسریع تردد و کاهش ترافیک کامیون‌ها در دو سوی مرز آستارا توافق کردیم و قرار شد با همکاری گمرک استان اردبیل، تعدادی از کامیون ها به مرز بیله سوار هدایت شود.

هدایت کامیون ها به شهر به تناسب آهنگ ترخیص از مرز

عباس صابر فرماندار آستارا در آذرماه امسال پایانه بار را موظف کرد تا کامیون ها را از محوطه و محدوده خود به تناسب آهنگ ترخیص از گمرک به مرز هدایت کند تا صف این وسایل نقلیه در خیابان های شهر زیاد به چشم نیاید.  مدتی این تدبیر کارساز شد اما به دنبال افزایش صادرات و فعالیت گمرکی، محدوده و محوطه پایانه بار گنجایش کامیون ها را نیافت و صف این خودروها همه جا را فراگرفت.

توافق گمرک ایران و جمهوری‌آذربایجان بر تسهیل تردد

در ۲۱ بهمن ماه امسال مسئولان گمرک ایران و جمهوری آذربایجان در آستارا گرد هم آمدند و مدیرکل دفتر همکاری‌های بین‌الملل گمرک ایران بعد از پایان این نشست به خبرنگاران گفت که با گمرک جمهوری آذربایجان برای تسریع تردد و کاهش ترافیک کامیون‌های تجارت خارجی در دو سوی مرز آستارا توافق کرده و نیز قرار شده است با همکاری گمرک استان اردبیل، تعدادی از کامیون ها به مرز بیله سوار هدایت شود.

حسین کاخکی به این نکته هم اشاره کرد که اوایل بهمن ماه نیز در جلسه کمیسیون همکاری های اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان در تهران، گمرک کشور همسایه با گذر سریع کامیون های تجاری از مرز موافقت کرده بود.

چاره کار فقط ساخت تیرپارک است

با وجود همه این کارها مشاهدات عینی ما و نیز مباحث مطرح شده از سوی مردم و اذعان رانندگان کامیون ها گویای این حقیقت است که نه تنها از صف این خودروها در آستارا کاسته نشده بلکه طولانی تر نیز شده است؛ بنابراین باید پیش از اینکه این موضوع به چالشی جدی و پیامدهای بعدی منجر شود چاره ای عاجل و قاطع اندیشیده شود.

اداره کل گمرک آستارا نبود تیرپارک را مهمترین دلیل ایجاد صف کامیون ها و ساخت چند تیرپارک را بهترین راهکار رفع این مشکل دانسته است و مدیرکل این تشکیلات اداری به صراحت اعلام کرده تا زمانی که یک یا چند تیر پارک با گنجایش حداقل هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو در آستارا ساخته نشود از صف و ترافیک کامیون‌ها کاسته نخواهد شد.

اداره کل گمرک آستارا: تا زمانی که یک یا چند تیر پارک با گنجایش حداقل هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو در آستارا ساخته نشود از صف و ترافیک کامیون‌ها کاسته نخواهد شد.

بر این اساس فرماندار آستارا تصمیم گرفته قطعه زمینی که در پشت پایانه بار وجود دارد را برای ساخت تیرپارک اختصاص دهد و مقدمات کار را پیگیری می کند و بارها اعلام کرده که اگر مسئولان قبلی با دوراندیشی به فکر ساخت تیرپارک بودند، امروز این مشکل را در آستارا نداشتیم.

صابر ابراز امیدواری کرده که با ساخت تیر پارک، امکان توقف طولانی کامیون ها و اسکان و ساماندهی رانندگان آنها فراهم خواهد شد و با دریافت هزینه های متعارف و قانونی از رانندگان فعالیت تیرپارک سبب درآمدزایی نیز خواهد شد.

با توجه به اینکه تلاش شبانه روزی کامیون داران بخصوص در دوره همه گیری کرونا را نباید نادیده گرفت،  فرماندار آستارا برای اطمینان از سلامتی آنها و رفع خطر شیوع کرونا، پایش بهداشتی رانندگان خارجی را خواستار شده است و یکی دیگر از مسئولان نیز با اعلام اینکه ویزای رانندگان خارجی فقط اجازه تردد به گمرک و بندر را می دهد از گشت و گذار آنها در بازار و فروشگاه ها ابراز نگرانی کرده است.

این روزها در پی این شرایط برخی از این رانندگان به صورت دسته جمعی در بازار آستارا مشاهده می شوند و اغلب ماسک بر چهره ندارند و با وجود همه زحمت هایی که در بخش اقتصاد و تجارت برون مرزی متحمل می شوند، احتمال آلودگی به کرونا و ناقل بودن آنها وجود دارداز این رو همه دست اندرکاران امر تاکید دارند که هر چه زودتر میدان و محل وسیعی برای پارک این خودروها و اسکان رانندگان تامین شود تا هم دیوار کامیونی از شهر برچیده شود و هم زحمت و آسیبی از ناحیه آنها به شهروندان و تاسیسات شهری وارد نشود.

شهرستان مرزی بندر آستارا با ۹۱ هزار نفر جمعیت در منتهی الیه غرب استان گیلان و مرز جمهوری آذربایجان واقع شده و با سه مرز زمینی، دریایی و ریلی از مبادی مهم واردات، صادرات و ترانزیت خارجی است.

گزارش از عیسی پاشاپور