تلاش برای احیا برجام در وقت اضافه

خروج ایران از پروتکل الحاقی اقدام جبرانی و واکنشی است و در واقع اقدامات ایران در این مسیر، نقض برجام نیست، بلکه مبتنی بر ماده ۲۶ و ۳۶ برجام است و ایران با توجه به مفاد برجام این اختیار را دارد که چنانچه طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکند به‌صورت جزئی یا کلی تعهدات خود را متوقف کند. این امر موجب نگرانی اروپایی ها شده است اما سه کشور اروپایی،  پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷، هیچ اقدام ملموسی برای منتفع شدن ایران از مزایای برجام که به واسطه آن، تهران محدود کردن برنامه هسته‌ای خود را پذیرفته بود، انجام ندادند. بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی در یادداشت ها و گزارش هایی به بررسی و تحلیل ابعاد مختلف برجام و لزوم توجه به ابعاد مختلف آن پرداخته اند.

رسانه‌های اصلاح‌طلب

احیای برجام عامل افزایش مشارکت در ۱۴۰۰

روزنامه آرمان ملی در یادداشتی به قلم جلال میرزایی نماینده پیشین مجلس به مزایای احیا برجام پرداخت و نوشت: اقدامی که در چارچوب توافق میان سازمان انرژی اتمی ایران با آژانس صورت گرفت، می‌تواند بهترین سناریو و یک گام مرضی الطرفین برای مدیریت شرایط باشد. به این معنا که از یک سو مصوبه مجلس مبنی بر توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی امروز «سه‌شنبه» عملیاتی خواهد شد و از آن سو می‌تواند مانع از برخی حواشی، جریان‌سازی‌ها و هجمه علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران شود. ما نباید فراموش کنیم آنچه مانع از سیاسی و امنیتی شدن پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای حکام شده است و تمام تلاش‌ها، فعالیت‌ها و تحرکات مخرب لابی‌های صهیونیستی و سعودی را در رابطه با برجام و پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای حکام به شکست کشانده همین شفافیت عملکرد ایران بوده است. ما باید از ابزار شفافیت همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نهایت بهره‌برداری را در رسیدن به منافع ملی خود ببریم.

از برجام١٤٠٠ تا توافق احتمالی با غرب

روزنامه آرمان ملی به گفت و گو با صادق زیباکلام استاد دانشگاه در خصوص آینده مذاکرات ایران و آمریکا پرداخت و نوشت: به نظرم از این موضع‌گیری‌های ایران که بگذریم که می‌خواهد این پیام را به داخل بدهد که آمریکا مجبور شد دوباره به برجام برگردد، مقاومت ما، مقاومت مردم و ملت تودهنی مهمی به آمریکا زد و چنین عکس‌العمل‌هایی سیاسی. واقعیت این است که هم آمریکایی‌ها می‌خواهند یک توافق ضمنی، تنش‌زدایی با ایران صورت بگیرد و هم ایران مایل است. دلایل ایران واضح است. اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین دلیل برای اینکه چرا می‌خواهد یک نرمش قهرمانانه با واشنگتن انجام دهد، مشکلات و مسائل اقتصادی است... اگر با آمریکا به توافق اولیه درخصوص تحریم‌ها برسیم ولی فعالیت‌های نظامی و هسته‌ای همچنان ادامه داشته باشد، به نظرم اسرائیلی‌ها ساکت نمی‌مانند. حتی قبل از توافق هسته‌ای در سال ۹۲ هم که مذاکرات شروع شد، اسرائیلی‌ها نگران بودند و اوباما عملا آنها را مهار کرده بود که ما با ایران مذکره می‌کنیم و اگر مذاکره به جایی نرسید شما برنامه خودتان را داشته باشید. خب مذاکرات به نتیجه رسید، حدود ۲۱ ماه آقای ظریف و جان کری مذاکره کردند و نهایتا در تیر ۹۴ منجر به برجام شد. یعنی آن زمان هم همین مسئله که اسرائیلی‌ها می‌خواستند به تاسیسات هسته‌ای ما ضربه بزنند، مطرح شده بود.

توافق در امیرآباد، جدال در بهارستان

روزنامه همدلی در گزارشی به تشریح اتفاقات حضور رافایل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران پرداخت و نوشت: حضور رافایل گروسی دو روز مانده به پایان مهلت مجلس برای اجرای قانون مصوب موسوم به لغو تحریم‌ها و توافقی که میان وی و علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در تپه‌های امیراّباد به عمل آمد، نمایندگان مجلس شورای اسلامی را به حدی عصبانی کرد که به سرعت تصویب کردند که در صورتی که این توافق نقض مصوبه مجلس باشد، رئیس جمهور و همکارانش در اجرای این توافق به دستگاه قضایی معرفی می‌شوند. این در حالی است که دولت، توافق با آژانس انرژی اتمی را در راستای مصوبه مجلس معرفی کرده است، اما برخی نمایندگان مجلس آن را مغایر با قانون لغو تحریم‌های مجلس می‌دانند. در این میان اعتراض نمایندگان، نسبت به عملکرد دولت در این زمینه باعث شد تا ناهماهنگی‌های متعددی در برنامه کاری مجلس ایجاد شود و بررسی جزئیات لایحه بودجه از جلسه صبح، به دستور کار جلسه بعدازظهر منتقل شود. همچنین حضور علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز که قرار بود در خصوص قانون لغو تحریم‌ها به مجلس دعوت شود، اتفاق نیفتاد و در نهایتا اعلام شد که برنامه‌ای برای حضور دبیر شورای عالی امنیت ملی در جلسه مجلس شورای اسلامی پیش‌بینی نشده است.  

چالش‌های پیش روی «بایدن» در خاورمیانه

روزنامه همدلی در یادداشتی به قلم سیف‌الرضا شهابی کارشناس سیاسی نوشت: در میان چالش‌های پیش روی دستگاه دیپلماسی بایدن در این منطقه حساس و با اهمیت،   در حال حاضر موضوع هسته‌ای ایران در قالب «برجام» از مهم‌ترین آن‌ها است. در  بازه زمانی که بایدن معاون اوباما بود برجام  منعقد شد و ترامپ آن را کنار گذاشت و اکنون روی میز بایدن قرار دارد. احتمالا تیم تازه کاخ سفید نمی‌خواهند برجام را، که بازمانده دوره معاونت بایدن است و ترامپ دشمن قسم خورده اوباما و بایدن با آن مخالف بود، کنار بگذارند و در عین حال حاضر نیستند از تحریم‌های حداکثری زمان ترامپ که بدنامی‌اش برای رئیس جمهوری قبلی باقی مانده و می‌تواند عامل فشاری بر تهران برای کسب امتیازاتی بیشتر باشد، به سادگی عبور کنند. بر این اساس تیم بایدن با کندی حرکت می‌کند و نباید غافل بود که دو کشور نزدیک به آمریکا، یعنی عربستان و اسرائیل، در هماهنگی غیرعلنی با یکدیگر و بهره‌گیری از لابی‌هایی که در واشنگتن دارند، با تحرک بایدن به‌سوی تحکیم برجام مخالفت می‌کنند و از روزی که ریاست جمهوری بایدن تثبیت شد، انواع حرکات تخریبی را برای سنگ‌اندازی انجام دادند. خاورمیانه به برجام و ایران محدود نمی‌شود، بایدن در این منطقه با زخمی کهنه به قدمت چند دهه با موضوعیت مناقشه فلسطینی‌ها و اسرائیل مواجه است.

پایان برجام؟

روزنامه شرق به گفت و گو با جاوید قربان‌اوغلی ‌دیپلمات بازنشسته منتشر کرد و نوشت: ۱۵ سال قبل دولت اصلاحات در آخرین روزهای کار، با شکستن پلمپ تأسیسات اتمی ایران تعلیق دوساله فعالیت‌های هسته‌ای و توافق سعدآباد با سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان (EU-۳) پایان یافت. پرونده هسته‌ای وارد فاز جدیدی شد. شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۱۵ بهمن ۱۳۸۴ (چهارم فوریه ۲۰۰۶) به ایران اخطار داد و پس از آن در هشتم مارس ۲۰۰۶ (۱۸ اسفند ۱۳۸۴) پرونده هسته‌ای ایران را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع داد. اجماعی جهانی علیه ایران شکل گرفت. شش قطع‌نامه در شورای امنیت سازمان ملل متحد در رابطه با پرونده هسته‌ای ایران به تصویب رسید که از قضا روسیه و چین هم به هر شش قطع‌نامه رأی مثبت دادند. فضای جهان علیه ایران و به‌شدت امنیتی شد و اختاپوس تحریم‌های نامحدود، گریبان اقتصاد کشور را گرفت. ایران‌هراسی کشورهای جهان را از هرگونه تعامل اقتصادی و سیاسی با کشورمان بازداشت و قس علیهذا. طرفه آنکه، محمود احمدی‌نژاد که خود را مبتکر شکستن پلمب تأسیسات هسته‌ای اعلام کرده و در روز ۲۲ اسفند ۱۳۸۸ گفته بود: «خدمت رهبری گفتیم قبل از تنفیذ ما پلمب‌ها را باز کنیم و ایشان نیز موافقت کردند»، هرگز نگفت ارجاع پرونده هسته‌ای به شورای امنیت و شش قطع‌نامه که او «ورق‌پاره» می‌دانست، چه تبعاتی برای معیشت مردم و توسعه کشور آورد.
 

بینشی برای گسیختن چرخه باطل ایران و امریکا

روزنامه ایران در یادداشتی به قلم دیاکو حسینی کارشناس ارشد مسائل استراتژیک نوشت: پس از پشت سرگذاشتن سه سال سیاست سراسر خطا و شکست خورده دولت پیشین ایالات متحده، اکنون شاید در سرآغاز گشایش تازه ای قرار داشته باشیم که سرانجام آن از دیدگاه ایران نمی‌تواند کمتر از تعهد دوباره همه طرف‌های برجام به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان‌ملل متحد باشد. هرچند از نگاهی دیگر این مرحله همچنین آغاز دوران تازه‌ای از جدال ژئوپلیتیکی تهران و واشنگتن در شکل‌دادن به آن بخش از محیط بین‌المللی است که دو کشور خود را در آن دارای منافع متضاد با دیگری می‌بینند. این هشدار هرچند که ما را از ساده‌انگاری هفته ها و ماه های آینده پرهیز می‌دهد اما نباید مانع از مشاهده فرصت‌هایی باشد که در صورت بهره‌گیری از ظرافت‌ها و مهارت‌های سیاسی می تواند در دستیابی ایران به جایگاهی که سزاوار آن است، یاری برساند. برای ایران و امریکا ساده تر است که یکدیگر را دشمن مصالحه‌ناپذیر خود بدانند و در این ارتباط، به توالی و ترتیب، امکانی جز اعمال فشار امنیتی و اقتصادی بر هم نبینند و تاریخ طولانی از خصم و کینه را سوخت سیاست های انتقام جویانه خود قرار بدهند.

طرح امریکا برای احیای برجام

روزنامه اعتماد در یادداشتی به قلم کوروش احمدی در خصوص برنامه آمریکا برای احیای برجام نوشت: صدور بیانیه مشترک امریکا، فرانسه، آلمان و انگلیس بعد از نشست مجازی وزرای خارجه آنها در روز پنجشنبه را می‌توان مهم‌ترین اتفاقی دانست که بعد از خروج امریکا از این توافق در اردیبهشت ۱۳۹۸ افتاده است. این بیانیه گویای دو تحول مهم است: نخست اینکه امریکا مجددا برجام را به عنوان «یک دستاورد کلیدی دیپلماسی چندجانبه» به رسمیت می‌شناسد، دوم اینکه طرحی را که امریکا مدعی بود باید بعد از مشورت با کنگره و متحدان تنظیم کند، از خلال این بیانیه مشترک اعلام کرده و سوم اینکه این بیانیه گویای اتفاق نظر امریکا و سه کشور اروپایی در مورد مسیر پیش‌ رو و طرح پیشنهادی آنها به ایران است. این طرح اگر چه غیرمنصفانه و به نوعی درصدد نقض برجام به شکلی متفاوت است، اما ایجاب می‌کند که تهران نیز مواجهه‌ای پیچیده‌تر و سنجیده‌تر از همیشه با آن داشته باشد.

شورای عالی امنیت ملی در اجماع بر سر برجام نقش بیشتری ایفا کند

خبرگزاری ایسنا به گفت و گو با رحمان قهرمان پور کارشناس مسایل بین الملل پرداخت و آورد: در تیم بایدن جناحی است که فکر می‌کند اگر به راحتی به برجام برگردند ایران درباره مسایل دیگر مذاکره نمی کند و جیک سالیوان در نقطه مقابل آنتونی بلینکن این سیاست را پیش می برد. این سیاست مورد توجه جمهوری خواهان است از این رو صدای بلندتری دارد. معتقدم بر اساس گزارش ها و تحلیل های کارشناسی که انجام می شود، بحث درباره اصل بازگشت به برجام تمام شده و هر دو جناح جمهوری خواه و دموکرات پذیرفتند که به برجام برگردند اما درباره نحوه و زمان بازگشت اختلاف نظر است، بنا بر این اینکه یک ماه دیگر یا دو ماه دیگر تحریم ها علیه ایران رفع می شود را هم نمی توان دقیق گفت. این کارشناس مسایل بین الملل خاطرنشان کرد که در مذاکرات ایران و ۱+۵ در آینده با حضور آمریکا حتما بر روند تحولات آینده تاثیرگذار است و باید منتظر آن ماند.  

رسانه‌های اصولگرا

روزنامه فرهیختگان به گفت و گو با سیدجلال ساداتیان سفیر اسبق ایران در انگلیس پرداخت و نوشت: قاعده این نیست که مجلس بخواهد در امور اجرایی دخالت کند، بلکه قوانینی وضع می‌کند که نحوه اجرای آن را به عهده دولت‌ها می‌گذارد. در همه کشورهای دنیا نیز همین قاعده حکمفرماست و بنابر شرایطی که در کشورها وجود دارد و موقعیتی که دولت‌ها در بعد سیاست خارجی در تعامل با طرف‌های مقابل دارند، این کار را انجام دهند. درحال حاضر شرایطی در کشور ما وجود دارد که باید طبق عقلانیت دفع ضرر و جلب منفعت کرد؛ به این معنا که در شرایط فعلی ایالات‌متحده آمریکا در دوره ترامپ ازلحاظ حرکت‌های غیرعقلایی منزوی شده بود و حتی متحدان اروپایی آمریکا نیز از آنها فاصله گرفته و در شورای امنیت به آنها رای ندادند، لذا شاهد بودیم ترامپ موفق نبود و در مضیقه قرار گرفت، اما درحال حاضر که بایدن روی کار آمده و شیوه رفتاری خود را تغییر داده و به سیاست‌های دوره اوباما روی آورده، وضعیت متفاوت است.

دعوت به هم‌صدایی هسته ای

روزنامه خراسان به بازتاب سخنان آیت الله خامنه‌ای پرداخت و نوشت: رهبر انقلاب اسلامی در بخش دوم سخنانشان به مسئله هسته‌ای پرداختند. حضرت آیت‌الله  خامنه‌ای با اشاره به قانون مصوب مجلس در خصوص کاهش تعهدات برجامی، گفتند: مجلس قانونی را تصویب و دولت هم از آن استقبال کرد و تا دیروز   کارهایی را که باید انجام می‌شد، انجام دادند و ان‌شاء الله  فردا نیز یک مورد دیگر از این قانون انجام خواهد شد. ایشان با اشاره با اختلاف برداشتی که مجلس از کار دولت دارد، افزودند: این اختلاف‌نظرها قابل حل است و باید دو طرف، قضیه را با همکاری یکدیگر حل کنند و نباید اختلاف‌ها رها یا تشدید شود که نشان‌دهنده دوصدایی باشد. رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: دولت خود را موظف به عمل به قانون می‌داند و باید به این قانون که قانون خوبی است، به دقت عمل شود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ادبیات آمریکا و سه کشور اروپایی در قبال کاهش تعهدات برجامی ایران را مستکبرانه، طلبکارانه و غیرمنصفانه و ادبیاتی غلط خواندند و گفتند: جمهوری اسلامی از روز اول و تا مدت طولانی، بر اساس تعالیم اسلام به تعهدات خود عمل کرد اما طرفی که از روز اول به تعهدات خود عمل نکرد همین چهار کشور بودند، بنابراین آن ها باید مورد عتاب و خطاب و بازخواست قرار گیرند.

انتظار داریم دولت آمریکا به آنچه در زبان می‌گوید در عمل هم متعهد باشد

خبرگزاری فارس به بازتاب سخنان علی ربیعی سخنگوی دولت پرداخت و آورد: با به سر آمدن عصر فشار حداکثری با اعتراف صریح سه مقام بلند پایه آمریکایی به شکست فشار حداکثری این پیام را برای همگان داد که هیچ کس با هیچ فشاری نمی تواند ایران را تسلیم کند. در سوی دیگر شاهد بازتاب روشن همان شکست در گفتار و بیانیه های کاخ سفید هستیم. در این میان پس گرفتن نامه سازمان مللی ترامپ توسط رئیس جمهور کنونی کاخ سفید نکات عبرت آموز بسیاری دارد. پیشتر شاهد انزوای مکرر امریکا در سازمان ملل و در شورای امنیت سازمان ملل بودیم اما نکته مهم این است که مقامات کنونی امریکا به صراحت می گویند آن شکست ها محصول یک شکست بزرگ تر یعنی، نتیجه بی نتیجه شدن فشار حداکثری بوده است.

هیچ مساله مشکوکی در توافق ایران با آژانس اتمی نیست

خبرگزاری مهر به بازتاب سخنان محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه پرداخت و آورد: ما از ۲۷ بهمن به صورت رسمی به آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کردیم که از صبح پنجم اسفند ماه قانون مجلس در این باره اجرا خواهد شد و به همین دلیل اجرای این قانون از صبح امروز آغاز شده است. وزیر امور خارجه کشورمان درباره سفر آقای گروسی به کشورمان گفت: آقای گروسی به ایران آمد تا ترتیباتی را جهت اجرای قانون داشته باشیم؛ به توافقاتی در این رابطه رسیدیم و اصل این توافق بر این است که نوارهایی که از برنامه‌های هسته‌ای ما ضبط می‌شوند، که هیچگاه به صورت زنده به آژانس ارائه نمی‌شد بلکه به طور روزانه و هفتگی ارائه می‌شد، از این به بعد نگهداری می‌شود و در اختیار آژانس قرار نمی‌گیرد؛ البته اجرای پادمان ادامه پیدا می‌کند. پادمان، تعهد جمهوری اسلامی ایران است و مصوبه اخیر مجلس هم اجازه همکاری بیش از پادمان را هم به ما نمی‌دهد و این به آن معناست که همکاری ما با آژانس ادامه پیدا می‌کند. وی با بیان اینکه آنچه آقای صالحی با آژانس توافق کرد، یک موفقیت بود، گفت: اگر دوستان مجلس مصوبه شورای امنیت ملی را دیده بودند، آن رفتار غیر لازم در مجلس انجام نمی‌شد. اگر ضمیمه را بخوانند هیچ مساله مشکوکی نیست.

بایدن نمی‌تواند به راحتی در مورد بازگشت به برجام تصمیم بگیرد

خبرگزاری ایمنا به گفت و گو با سید جلال ساداتیان کارشناس روابط بین الملل در مورد احتمال بازگشت آمریکا به برجام  پرداخت و آورد: پیش از این گفته شده بود که احتمال بازگشت گام به گام آمریکا به برجام زیاد است، اما به نظر می‌رسد که این گمانه زنی با برخی مقدمات تحلیلی که آمریکایی‌ها سعی کردند امتیازات بیشتری برای بازگشت به برجام بگیرند و همچنین پاسخگوی فشارهای داخلی خود باشند، بیشتر همخوانی داشته باشد؛ چراکه برخی جریانات در داخل ایالات متحده، فشارهایی را به جو بایدن وارد می‌کنند که به برجام بازنگردد. دولت بایدن با انتخاب افرادی مانند انتخاب آنتونی بلینکن به عنوان وزیر امور خارجه، وندی شرمن به عنوان معاون وی، جک سالیوان، مشاور امنیت ملی و رابرت مالی به عنوان مسئول امور ویژه در امور ایران که از نیروهای مختلف هستند مخالفت‌هایی را به همراه داشته است؛ چراکه این افراد کسانی هستند که موافق عادی سازی روابط و بازگشت به برجام هستند تا بتوانند تحریم‌ها را بردارند، اما هم از بعد داخلی خودشان و هم از نظر مصوبه مجلس ایران درباره اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها به اضافه پنج گامی که ایران در آن تعهدات خود را کاهش داد، موانعی را بر سر راه بایدن گذاشته تا نتواند به راحتی در مورد بازگشت به برجام تصمیم بگیرد.