فرصت های کشت فراسرزمینی آسیا برای ایران

به گزارش روز یکشنبه ایرنا، مساله ایمنی و امنیت غذایی به مفهوم دسترسی آحاد مردم به غذای سالم و کافی یکی از مسائل بسیار مهمی است که همواره از سوی مسوولان و سیاستگذاران کشورهای مختلف دنیا از جمله منطقه آسیا-اقیانوسیه از طرق متنوع و متعدد پیگیری می‌شود. یکی از راه های نیل به این هدف، بهره‌وری در صنعت داخلی کشاورزی از جمله استفاده از کشت‌های فراسرزمینی است.

به عبارت دیگر می‌توان کشت فراسرزمینی را به معنای کاشت و برداشت انواع محصولات کشاورزی با هدف ارتقای امنیت غذایی و تامین نیازهای صنایع مرتبط در خارج از محدوده مرزی ثبت شده یک کشور توصیف کرد که می‌تواند از چند سانتی‌متر شروع شود و تا چندین هزار کیلومتر هم ادامه یابد.

از دیگر سو، افزایش روز افزون جمعیت، کمبود آب، نگرانی از تکرار بحران قیمت مواد غذایی که در سال ۸-۲۰۰۷ به وقوع پیوست و همچنین شمار دیگری از عوامل سبب شده است که کشورهای مختلف در منطقه آسیا-اقیانوسیه به سوی مساله کشت فراسرزمینی گرایش پیدا کنند.

بر اساس پیش‌بینی سازمان ملل متحد، جمعیت جهان در سال ۲۰۵۰ به حدود ۹.۱ میلیارد نفر می‌رسد. همچنین تسریع روند مهاجرت از روستاها به شهرها و رشد درآمد طبقه متوسط جامعه سبب افزایش تقاضا برای خرید مواد غذایی خواهد شد که این مساله می تواند امنیت غذایی را در جهان در معرض تهدید قرار دهد.

کشورهایی چون مناطق آفریقایی، جنوب آسیا و آسیای مرکزی، امریکای لاتین، روسیه، اوکراین و استرالیا که از زمین و آب زراعی فراوانی برخوردار هستند، در صدر کشورهایی قرار دارند که متقاضیان زیادی در سراسر جهان تمایل دارند کشت فراسرزمینی در آنها انجام دهند.

 به باور کارشناسان انجام کشت فراسرزمینی مزایای فراوانی از جمله افزایش اشتغال، توسعه فناوری، رشد تجارت، ایجاد بازارهای جدید و کمک به تقویت اقتصادی محلی در پی خواهد داشت.

در منطقه آسیا-آقیانوسیه، آسیای مرکزی به سبب شکل گیری جمهوری های جدید روند جدیدی را در مسیر توسعه و تحول آغاز کرده است. چرا که ظرفیت‎های متعدد این منطقه از جهان سبب شده است کشورهای فراوانی علاقمند به حضور در این منطقه و توسعه روابط با بازیگران آن باشند.

یکی از این کشورها ایران است که به سبب کم بودن مسافت جغرافیایی و بهره مندی از اشتراکات فراوان، از ظرفیت های بسیاری برای گسترش روابط با آنها برخوردار است و می‌تواند نقش به سزایی در حوزه اقتصاد و تبادلات اقتصادی با این کشورها داشته باشد.

در میان کشورهای آسیایی چین، قزاقستان، هند و مالزی در صدر کشورهای فعال در زمینه کشت فراسرزمینی هستند.

چین:

آمارها نشان می‌دهد شهروندان چینی به‌طور متوسط ۲۰ درصد از غذای دنیا را مصرف می کنند اما این کشور تنها ۹ درصد از اراضی قابل کشت دنیا را در اختیار دارد. در نتیجه دولتمردان این کشور برآن شده اند تا با هدف تامین مواد غذایی مورد نیاز جمعیت خود، به کشت فراسرزمینی روی آورند.

در حال حاضر بزرگترین پروژه کشت فراسرزمینی برنج چین در آفریقا در کشور موزامبیک در حال اجراست. چین قصد دارد با استفاده از زمین های کشاورزی گسترده، منابع فراوان آبی و آب و هوای مساعد این کشور آفریقایی، بیش از ۲۰ هزار هکتار از زمین‌های این کشور را زیر کشت ببرد.

قزاقستان:

قزاقستان بزرگترین کشور آسیای مرکزی است که از طریق دریای خزر با ایران همسایه است. این کشور حاشیه دریای خزر که از پیشرفت قابل توجهی در حوزه کشاورزی برخوردار است، از موقعیت ترانزیتی خوبی نیز بهره‌مند بوده و حمل و نقل کالا از ایران به این کشور نیز به سهولت قابل انجام است.

«مجید صمدزاده صابر» سفیر جمهوری اسلامی ایران در قزاقستان، دی ماه سال جاری طی گزارشی در مصاحبه با ایرنا با اشاره به ظرفیت‌های قزاقستان در حوزه کشاورزی، دامداری و شیلات، این کشور را یکی از اولویت‌های کشت فراسرزمینی ایران برشمرد.

سفیر جمهوری اسلامی ایران در قزاقستان با اشاره به برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت قزاقستان برای تبدیل شدن به یکی از قطب‌های کشاورزی در جهان، اظهار داشت: فرصت مناسبی برای شرکت‌های ایرانی است تا با دانش و تخصص خود در حوزه کشاورزی و آبیاری، در اجرای پروژه‌های کشاورزی قزاقستان مشارکت کنند.

وی افزود: از سه سال گذشته فروش زمین به خارجیان در این کشور متوقف شده ولی می توان به شیوهای دیگر از جمله اجاره های بلند مدت و یا شراکت، از مزیت خاک خوب این کشور بهره مند شد.

افغانستان:

در حال حاضر ایران با هدف نجات خود از بحران کم آبی، اقدام به کشت فرا سرزمینی در کشورهای مختلفی از جمله افغانستان می کند. به عنوان مثال استان کم آب و مرزی خراسان رضوی بهترین فرصت برای توسعه کشت فراسرزمینی محصولات آب بری مانند چغندرقند را در همسایگی خود یعنی افغانستان دارد که نه تنها تحقق این مهم باعث استحکام روابط تجاری دو کشور می‌شود بلکه توجیه اقتصادی و درآمد بیشتری نیز برای استان دارد.

آمارها نشان می دهد ایران بخشی از شکر مورد نیاز خود را از محل واردات تامین می‌کند. از اینرو می‌توان با کشت چغندرقند در کشور همسایه به جای شکر، چغندرقند را وارد و تبدیل به شکر کند که برای هر دو کشور هم صرفه اقتصادی داشته و هم علاوه بر اشتغالزایی و ارتقای توان تولید بخش صنعت، هزینه کمتری در واردات شکر به دولت ایران تحمیل شود.

خراسان رضوی با ۳۰۲ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان، استانی است که بیشترین مراودات تجاری را با آن کشور دارد.

استرالیا:

استرالیا یکی از بزرگترین کشورهای اجاره دهنده زمین در منطقه آسیا-اقیانوسیه به شمار می‌آید. استرالیا به سبب برخورداری از شرایط مناسب کشاورزی به عنوان کشوری مناسب برای انجام کشت فراسرزمینی محسوب می‌شود.

در حال حاضر شماری از کشورها از جمله عربستان سعودی خواستار انجام کشت فراسرزمینی در استرالیا هستند. گزارش های خبری نشان می‌دهد، عربستان دست کم ۶۰ میلیون دلار برای کشاورزی فراسرزمینی در استرالیا سرمایه گذاری کرده است.

هند:

هند از جمله کشور‎هایی است که در تولید غلات یکی از کشورهای برجسته به شمار می‎آید.

نظر به تغییر شرایط آب و هوایی و افزایش روز افزون جمعیت هند، این کشور در زمینه تولید غلات که جیره اصلی غذایی مردم به شمار می‌آید با مشکل روبرو شده است.

در حال حاضر هند اقداماتی را جهت انجام کشاورزی فراسرزمینی در استرالیا انجام داده و تولید محصولات زراعی و باغی را در چند سال گذشته در استرالیا شروع کرده است.

گفتنی است در چند سال اخیر، کشاورزان هندی اقدام به خرید زمین های کشاورزی در استرالیا کرده اند.

کشت فرا سرزمینی در ایران:

ایران به سبب قرارگیری در کمربند خشک جهانی، تغییر پذیری شدید اقلیمی، بارش به میزان یک سوم متوسط جهانی، خشکسالی‌های متعدد و مصرف بالای آب، نیازمند ایجاد تنوع کشت در محصولات غذایی و کشاورزی به روش‌های متنوع دارد و کشت فراسرزمینی راهکار نجات ایران از بحران آب به شمار می‌آید.

 به باور کارشناسان،‌ کشت فراسرزمینی می‌تواند راهکاری جایگزین برای تامین محصولات کشاورزی و مواد غذایی در کشور به شمار آید.

بر اساس گزارش ها، هیأت وزیران در جلسه فروردین ماه سال ۱۳۹۵ به پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین­‌نامه کشت فراسرزمینی را تصویب کرد که به موجب ماده یک، کشت فراسرزمینی «بهره‌­برداری از منابع، عوامل، ظرفیت­‌ها و امکانات سایر کشورها برای تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز در راستای حفظ منابع پایه تولید و ارتقای امنیت غذایی و سایر نیازهای صنعتی کشور» تعریف شده است.

«محمود حجتی»، وزیر سابق جهاد کشاورزی نیز در مقاطع مختلف کشت فراسرزمینی را به عنوان یکی از اولویت­‌های این وزارتخانه برشمرد. وی در جلسه ستاد هماهنگی اقتصاد مقاومتی در ۲۴ فروردین ۱۳۹۳ اعلام کرده بود که برنامه­‌های بخش کشاورزی حول چهار محور کلی افزایش بهره‌­وری و تولید محصولات راهبردی، توسعه ذخائر محصولات راهبردی کشاورزی و تنظیم بازار آن­ها، توسعه صادرات محصولات کشاورزی براساس شناسایی و بهره‌­برداری از مزیت­‌ها و قابلیت­‌های کشور و استفاده از امکان تولید محصولات در خارج از کشور و کشت­‌های فراسرزمینی تنظیم و آماده اجرا شده است.

گفتنی است در دوران ریاست جمهوری «حسن روحانی»، اهمیت بهره گیری از کشت فراسرزمینی بارها مورد تاکید قرار گرفته است.

رئیس جمهوری ایران با اشاره به ضرورت و اهمیت توسعه طرح‌های آبیاری نوین و کشت گلخانه‌ای در تولید محصولات کشاورزی، بر این باور است که باید تعیین الگوی کشت مدنظر ما باشد و برخی از موارد باید نوع کشت و آبیاری را عوض کنیم؛ در برخی موارد نیز باید از کشت فراسرزمینی استفاده کنیم.

به گزارش ۲۲ دی ماه امسال ایرنا، «محسن شاطرزاده» مشاور وزیر و مجری طرح کشت فراسرزمینی وزارت جهاد کشاورزی گفت: این وزارتخانه در اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی آیین نامه‌ای را برای کشت فراسرزمینی تدوین کرده که در کمیسیون اقتصادی دولت در حال بررسی است.

همچنین به گفته «علی شریعتی مقدم» رییس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، حل مشکلات گمرکی، مهمترین ضرورت در راستای کمک به توسعه کشت فراسرزمینی است و فعالان این عرصه نیز تحقق چنین امر مهمی را مطالبه می‌کنند.

شریعتی مقدم بر این باور است که فعالان حوزه کشت فراسرزمینی می‌توانند از طریق نوآوری، توجیه اقتصادی این نوع کشت را افزایش دهند.

گفتنی است استفاده از کشت فراسرزمینی مزایای فراوانی را برای ایران در پی دارد. مادامی که بیش از ۹۰ درصد آب شیرین کشور در کشاورزی مورد مصرف قرار می‌گیرد، کشت فراسرزمینی باعث حفظ و کاهش مصرف آب در کشور می‌شود.

همچنین در شرایطی که ایران تحت تحریم های ظالمانه فراوانی به سرکردگی آمریکا و شماری از همپیمانانش قرار دارد، استفاده از کشت فراسرزمینی باعث رونق صادرات غیرنفتی در کشور و عدم وابستگی به درآمد حاصل از فروش نفت می‌شود.

بدون شک وابستگی فراوان به کشت فراسرزمینی نیز زیان هایی را در پی خواهد داشت. از جمله اینکه چنانچه به خوبی مدیریت نشود، خطر ضربه به کشاورزی و کشاورزان داخلی وجود دارد.

برای نیل به این هدف لازم است جزئیات مساله کشت فراسرزمینی مدنظر مسئولان و تصمیم‌گیران قرار گیرد؛ چراکه در غیر این‌صورت، همین مزیت‌ها می‌تواند تهدیدهای فراوانی را برای امنیت غذایی کشور در پی داشته باشد.

در پایان می‌توان گفت گرایش فراوان به کشت فراسرزمینی نباید سبب شود تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان از برنامه‌ریزی بلندمدت برای تولید غفلت کنند.