زیر و بم نظام انتخابات ریاست جمهوری در فرانسه

به گزارش ایرنا،  قانون اساسیِ جمهوری پنجم فرانسه که البته هفدهمین قانون اساسی این کشور از تاریخ انقلاب ۱۷۸۹ میلادی محسوب می شود، در تاریخ ۴ اکتبر ۱۹۵۸ میلادی لازم الاجرا شد. البته قانون اساسی فرانسه تاکنون چندین بار مورد اصلاح قرار گرفته که آخرین آن در ۲۳ ژوئیه ۲۰۰۸ میلادی بوده است.

نظام سیاسی فرانسه متعاقب وقوع انقلاب ۱۷۸۹ میلادی، فراز و نشیب های زیادی را طی کرده و پس از الغای رژیم سلطنتی و پایه گذاری نظام جمهوری، از ۲۲ سپتامبر سال ۱۷۹۲ میلادی تا کنون، ۵ دوره مختلف را که به جمهوری های اول تا پنجم شهرت یافته اند، پشت سر گذرانده است.

 نظام جمهوری کنونی فرانسه که به جمهوری پنجم (La Cinquième République) معروف است از ۴ اکتبر ۱۹۵۸ میلادی آغاز شده و تاکنون نیز ادامه داشته، نظامی نیمه ریاستی-نیمه پارلمانی است. در این نظام، قوه مجریه یک رکنی است و در آن رییس جمهوری، رییس کشور و رییس دولت محسوب می‌شود، اعضای کابینه را تعیین و اداره می‌کند و وزرا در برابر او مسئولیت دارند. مجلس و ریاست جمهوری در برابر یکدیگر دارای ابزارهای کنترل سیاسی بوده و می‌توانند بر یکدیگر تاثیرگذار باشند.

قانون اساسی فرانسه بر اصولی همچون اصل حاکمیت مردم (مردم سالاری)؛ اصل لائیک بودن (جدایی دین از سیاست) و اصل تفکیک قوا استوار است که البته پس از اصلاحات به عمل آمده به ویژه از زمان ژنرال دو گل، نقش و اختیارات قوه مجریه در برابر پارلمان تقویت شد. به همین منظور در اکتبر ۱۹۶۲ میلادی با تلاش ژنرال دو گل، تغییری در قانون اساسی ایجاد شد و بر اساس آن انتخابات ریاست جمهوری که تا پیش از آن از سوی هیات های نمایندگی صورت می گرفت، تبدیل به انتخابات مستقیم با آرای عمومی شده است.

اصول حاکم بر رای دادن در انتخابات

    رأی دادن حقی همگانی است: حق رأی مربوط به تمام شهروندانی است در سن رأی دادن باشند.

     رأی گیری کاملاً شخصی است.

     رای آزاد است.

     رأی گیری مخفی است: هیچ کس نباید به دنبال دانستن یا کنترل رأی یک رأی دهنده باشد.

شرایط رای دهندگان

برای احراز صلاحیت به عنوان رأی دهنده، فرد باید ملیت فرانسوی و بیش از ۱۸ سال داشته باشد و از حقوق مدنی و سیاسی برخوردار باشد. بعلاوه، حق رأی منوط به ثبت در لیست انتخاباتی است.

شرایط انتخاب شوندگان

صلاحیت انتخاب شدن به معنای امکان کاندیدا شدن در انتخابات است. برای واجد شرایط بودن در انتخابات، بیش از هر چیز لازم است که فرد از امکان رای دادن برخوردار بوده و تابعیت فرانسوی داشته باشد.

شرایط سنی کاندیداتوری در فرانسه نیز بسته به انتخابات متفاوت است:

 ۱۸ سال برای انتخابات ریاست جمهوری، شهرداری، استانی، منطقه ای و پارلمان (مجلس نمایندگان)

۲۴ سال برای انتخابات سناتور (مجلس سنا).

زمان و مکان رای گیری در فرانسه

محل اخذ رأی معمولاً در کارت رأی دهنده مشخص شده است. معمولا شعبه اخذ رای، نزدیکترین جا به محل زندگی افراد است.

شعب اخذ رأی از ۸ صبح تا ۷ بعد از ظهر یا حتی ۸ شب در شهرهای بزرگ مفتوح بوده و حداکثر زمانی که در فرآیند اخذ رای طول می کشد، یک ربع خواهد بود.

زمان رای دادن نیز توسط تمام رسانه ها چند روز قبل اعلام می شود.

رای دادن نیابتی (وکالتی)

در فرانسه رای دادن نیابتی برای افرادی که در زمان رای گیری در شهر خود حضور ندارند، فراهم است بدین نحو که فرم های خاصی در سایت رسمی دولت فرانسه قرار داده شده و افراد می توانند درخواست خود را ثبت نموده و از این طریق به فرد دیگری که در همان شهر زندگی می کند اجازه دهند که از طرف آن ها رای دهد.

نظام انتخابات ریاست جمهوری؛ نحوه مشارکت مردم

ریاست جمهوری در فرانسه به موجب اصل (۶) قانون اساسی، با رای مستقیم مردم برای یک دوره  ۵ ساله برگزار می شود که تنها برای یک دوره متوالی قابل تمدید است.  

رئیس جمهوری در فرانسه بر اساس اصل (۵) قانون اساسی این کشور مسئولیت اجرای قانون اساسی و عملکرد قانونی قوای عمومی را بر عهده داشته و استمرار [حیات] کشور را تضمین می نماید.

وفق اصل (۷) قانون اساسی فرانسه، رئیس جمهوری با کسب اکثریت مطلق آرای ماخوذه انتخاب می شود. اما در صورتی که چنین حدنصابی حاصل نشود، انتخابات به دور دوم کشیده شده و ۱۴ روز بعد، مجدداً از میان دو نامزدی که بیشترین آراء را در دور نخست به دست آورده باشند، رای گیری به عمل می آید.

شورای قانون اساسی؛ نهاد نظارت بر انتخابات فرانسه

شورای قانون اساسی فرانسه افزون بر تکالیفی نظیر بررسی مطابقت قوانین عادی با قانون اساسی (اصل ۶۱)، وظیفه نظارت بر قانونی بودن انتخابات و همه پرسی ها در فرانسه، تعیین تکلیف شکایات وارده راجع به انتخابات و نیز اعلام رسمی نتایج آن را نیز بر عهده دارد. بر اساس اصل (۵۸) قانون اساسی فرانسه، شورای قانون اساسی بر قانونی بودن انتخابات ریاست جمهوری نظارت کرده و نتایج رای گیری را اعلام می نماید.

میزان مشارکت مردم فرانسه در دوره های مختلف

میزان حضور و مشارکت مردم فرانسه در انتخابات ریاست جمهوری (دور اول و دوم) بر اساس اطلاعات منتشره در تارنمای رسمی فرانس- پولیتیک (france-plitique.fr) به شرح ذیل بوده است:

اسامی روسای جمهور در جمهوری پنجم

۱- شارل دو گل (Charles de Gaulle)؛ ۱۹۵۹ الی ۱۹۶۹ میلادی

۲- ژرژ پمپیدو (Georges Pompidou)؛ ۱۹۶۹ الی ۱۹۷۴ میلادی

۳- وَلِری ژیسکَر دِستَن (Valéry Giscard d'Estaing)؛ ۱۹۷۴ الی ۱۹۸۱ میلادی

۴- فرانسوا میتِران (François Mitterrand)؛ ۱۹۸۱ الی ۱۹۹۵ میلادی

۵-ژاک شیراک (Jacques Chirac)؛ ۱۹۹۵ الی ۲۰۰۷ میلادی

۶- نیکولا سارکوزی (Nicolas Sarkozy)؛ ۲۰۰۷ الی ۲۰۱۲ میلادی

۷- فرانسوا اولاند (François Hollande)؛ ۲۰۱۲ الی ۲۰۱۷ میلادی

۸- امانوئل مکرون (Emmanuel Macron)؛ ۲۰۱۷ میلادی تا کنون

انتخابات ریاست جمهوری بعدی فرانسه در سال ۲۰۲۲ میلادی خواهد بود. طبق نظرسنجی های موسسه افکارسنجی «ایفوپ» که در روزنامه «ژورنال دو دیمانش» منتشر شده، «امانوئل مکرون» و «مارین لوپن» در نخستین دور از رقابت‌ برای انتخابات سال ۲۰۲۲میلادی، در یک سطح و بالاتر از دیگر رقبا خواهند بود.

امانوئل مکرون که در سن ۳۹ سالگی به عنوان جوان‌ترین رئیس دولت فرانسه از زمان ناپلئون بناپارت تاکنون، در انتخابات ۲۰۱۷ و در دومین دور آن با غلبه بر مارین لو پن، با نتیجه قاطع برنده شد، طبق این نظرسنجی، بار دیگر و در انتخابات پیش رو، لو پن نامزد جبهه ملی را پیش روی خواهد داشت.