دوگانه انسجام ملی و همدلی جهانی در سایه‌سار جشن باستانی نوروز

نوروز سده هاست که بر همه جشن های جهان فخر می فروشد، جشن جهان و روز شادمانی زمین، آسمان و آفتاب که جوش شکفتن و شور زادن ذاتی آن است. سخن از نوروز را مکرر می شنویم، اگر چه در علم و ادب تکرار ملال انگیز است و عقل تکرار را بر نمی تابد اما احساس به تکرار علاقه مند است و طبیعت با تکرار نیرومند می شود. نوروز داستان زیبایی است که در آن طبیعت، احساس و جامعه هر سه دست اندرکارند. اینک صدای پای آن همنوا با صدای بال چکاوک که چکامه زندگی سر داده دوباره طنین انداز شده و بهار با سبزپیراهنی جلوه گری می کند. نوروز، خجسته آیین باستانی ایرانیان و بزرگ ترین جشن ملی آنان پیشینه ای بس کهن دارد. بی شک ایرانیان می توانند مدعی این امر باشند که نوروز، نه تنها از همه جشن های سال نو در میان ملل جهان قدیم تر، بلکه شاید یگانه عیدی باشد که آیین ها و مراسم آن دوران طولانی عمرش زوال ناپذیر و دست نخورده مانده است.

اهمیت جشن نوروز و برگزاری این آیین ملی سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به گفت و گو با «محمد میرفضلی» پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی بپردازد.

** نوروز، عامل تحکیم بنیان خانواده

محمد میرفضلی جشن نوروز را مهم ترین عامل در تحکیم خانواده دانست و گفت: عوامل فراوانی در تحکیم بنیان خانواده و سرزندگی آن موثر هستند که جشن عید نوروز یکی از آن عامل ها و از نمادهای فرهنگ ملی و منطقه ای و عامل افزایش همبستگی میان اقوام ایرانی و نیز تقویت پیوستگی فرهنگی با دیگر ملت های همسایه ایران به شمار می آید. مردم ایران با مشارکت در این جشن به پیروی از آداب و رسوم کهن، همدلی و هم اندیشی خود را به گونه ای نمادین به نمایش می گذارند و با این شیوه ضمن احیای سنت پسندیده صله رحم، سالی یکبار پیوند و پیمان خویش را با نیاکان میراث های کهن، روح جمعی و هموطنان خود تازه می کنند و به میراث های برجای مانده از گذشتگان جانی دوباره می بخشند.

** ثبت نوروز در سازمان ملل متحد

این استاد ادبیات و زبان فارسی، با بیان اینکه ثبت نوروز در سازمان ملل متحد یکی از بزرگترین افتخارات ایرانیان است که بر جای مانده، اظهار داشت: نوروز پدیده ای مبارک برای ایجاد انسجام و تحکیم بیشتر میان اعضای خانواده ها و فرصتی برای تجدید پیمان با معبود و بهانه ای برای صدور فرهنگ غنی ایرانی به همه جهان است. در این عصر که این عید با شکوه با ریشه ایرانی در سازمان ملل متحد به ثبت جهانی رسیده و به عنوان یکی از میراث های گرانبهای انسانی مورد توجه جهانیان قرار گرفته و با تثبیت بین المللی، به رسمیت شناخته شده است، باید بتوان آن را در میان کشورهایی که در یک حوزه تمدنی مشترک قرار دارند، تبیین کرد و گسترش داد و از این فرصت برای مقابله با تهاجم های بزرگ فرهنگی علیه کشور جلوگیری کرد. امروزه که وسایل ارتباط جمعی زندگی بشر را احاطه کرده است اگر از فرصت این عید و جشن به خوبی استفاده نکنیم و به این موضوع بی توجه باشیم، قبل از اینکه این فرهنگ اصیل شناخته شود، به سمت فرهنگ بیگانه خواهد رفت. از این رو حفظ و صیانت از جشن های ملی که بیشتر ریشه در مذهب و باورهای دینی دارند،  وظیفه ای خطیر است و تعمیق آموزه های معنوی و الگوهای رفتاری آن رسالتی بر دوش هر ایرانی متعهد دارد.

** بهره مندی از جلوه های معنوی نوروز

وی در ادامه بیان داشت: ما باید در این عصر از فرصت نوروز به عنوان عاملی در نزدیکی اقوام و ملیت های مختلف استفاده کنیم زیرا وجوه مشترک بسیار زیاد در این فرهنگ وجود دارد که توجه به آنها در تحکیم روابط میان اقوام مختلف موثر است. از جمله این وجوه مشترک بهره مندی از جلوه های معنوی نوروز در لحظه تحویل سال است، لحظات پرشوری که اعضای خانواده همزمان به زمزمه ذکر یا مقلب القلوب و الابصار یا مدبر الیل و النهار ... قرآن به دست گرفته، برای سلامت و برکت زندگی اعضای خانواده دعا می کنند. نشستن تمامی اعضای خانواده در کنار سفره هفت سین موجب محبت، آشتی، صفا و صمیمت در خانواده می شود.

از دیگر آداب معنوی عید نوروز رفتن به زیارت اهل قبور در آغازین روزهای سال نو و نیز برگزاری مراسم تحویل سال و برگزاری مراسم تحویل سال نو در اماکن مقدسه است. روزهایی که فارغ از هر دگرگون سیاسی، اجتماعی و اعتقادی نوید بخش انسجام، اتحاد، شادکامی و سعادت اعضای جامعه بوده و گذشت سال های متمادی نه تنها از شکوه این سنت نوروزی نکاسته، بلکه بیانگر این واقعیت است که بزرگداشت نوروز و گرامی داشتن سنت های آن با احساس و اندیشه ایرانی پیوندی ناگسستنی یافته است.

 ** جشن نوروز، عامل پیوند نسل های یک ملت

میرفضلی جشن نوروز را فرصتی برای پیوند میان نسل ها دانست و گفت: نوروز سده هاست که بر همه جشن های جهان فخر می فروشد زیرا این روز قرارداد مصنوعی اجتماعی یا یک جشن تحمیلی و سیاسی نیست. جشن جهان است و روز شادمانی زمین، آسمان، آفتاب و جشن شکفتن ها و شور زادن ها و سرشار از هیجان هر آغاز، نوروز تجدید خاطره ای بزرگ خویشاوندی انسان با طبیعت است. نوروز تنها فرصتی برای آسایش و تفریح نیست، بلکه نیاز ضروری جامعه است. هیچ ملتی با یک نسل شکل نمی گیرد، ملت، مجموعه پیوسته نسل های متوالی است که گذشت زمان پیوند آن ها را قطع می کند و میان ما و گذشتگانمان، که روح جامعه و ملت ما را ساخته اند، جدایی می افکند و تنها سنت های ماندگار و استوار چون نوروز هستند که ما را با گذشته هایمان آشنا می سازند و در چهره مقدس این سنت هاست که ما حضور آنان را در زمان خویش کنار خانواده و خود احساس می کنیم.

** جایگاه نوروز در وحدت میان کشورها

میرفضلی در پاسخ به این پرسش که نوروز از چه جایگاهی در میان دیگر کشورها برخوردار است، گفت: جشن نوروز، آیینی مشترک میان کشورهایی است که فرهنگی مشابه ایران دارند. نوروز سبب وحدت و تحکیم هویت ملی می‌شود و کشورها آن را به عنوان میراث معنوی خود می شناسند. علاقه مندی کشورهای دیگر برای برگزاری جشن نوروز نشان دهنده اهمیت و جایگاه فرهنگ تاریخی در جهان است. همچنین تداوم سنت‌هایی مانند صله رحم، خانه تکانی، پوشیدن لباس‌های نو، عیدی دادن و مسایل دیگر بسیار مهم است.

شناخت این فرهنگ حاصل هزاره‌های تاریخی برای ملت ایران است که به وسیله خود آنها تداوم می‌یابد. بنابراین تمام مردم به سهم خود باید در راستای حفظ و تداوم مراسم نوروز میان اقوام تلاش کنند تا خدشه‌ای به آن وارد نشود. این عید بهترین بهانه برای دیدار و در کنار هم بودن است. حال نباید گذاشت تا فضای مجازی جایگزین روابط اجتماعی چهره به چهره شود. جوانان باید متوجه اهمیت برگزاری این جشن باستانی باشند تا با آیین نیاکان خود آشنا شوند و آن را تداوم ببخشند. نوروز به‌ عنوان یک میراث فرهنگی اکنون به ثبت‌ جهانی رسیده است و ایران وظیفه دارد تا راه های نگهداری و اشاعه این گنجینه گرانبها را به دیگران نشان دهد.

** نوروز با طعم کرونا

میرفضلی در پایان با اشاره به شیوع کرونا، برگزاری آیین ملی نوروز را تنها مختص به خانواده دانست و اظهار داشت: با همه گیری کرونا که حدود یکسالی می شود، کشور ما و دیگر کشورهای جهان را درگیر کرده است، باید از دورهمی ها جلوگیری کرد تا زنجیره این ویروس منحوس قطع شود. متاسفانه امسال دومین سالی است که جشن سنتی سال نو یا نوروز با همه گیری ویروس کرونا همراه شده است. مسوولان کشور با اتخاذ تدابیری در زمان جشن نوروز و توصیه های جدی در مورد خودداری از مسافرت و سفرهای بین شهری، بر پرهیز از حضور در مکان های شلوغ تاکید کردند، بنابراین بهتر است، برای مبتلا نشدن عزیزان‌مان به کرونا در خانه بمانیم و به توصیه های بهداشتی خوب عمل کنیم تا نه تنها اتفاق تلخی رخ ندهد، بلکه سلامتی خود و خانواده و همچنین شهروندان دیگر را تضمین کنیم و با این حرکت، کرونای منحوس را از شهر و دیارمان رانده و در فصل نوین زندگی مان، برگ جدیدی را با سلامتی و به دور از کرونا آغاز ‌کنیم.