شناسایی ۱۶۰ شرکت دانش‌بنیان و خلاق در حوزه فناوری‌های نوین در سال ۹۹

مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری روز سه شنبه در گزارشی به بررسی عملکرد ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته این معاونت پرداخت.

در این گزارش آمده است: صنعت حمل‌ونقل بازیگران متعدد و متنوعی دارد که زیر یک سقف جمع کردن آنها یکی از اقدامات معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.

حمل‌ونقل را می‌توان رگ حیاتی دیگر صنایع نامید. صنعتی که از دل آسمان آغاز می‌شود و تا عمق دریاها و اقیانوس‌ها نفوذ کرده است. این صنعت جهانی و توسه آن منطبق با فناوری‌های روز دنیا یکی از دغدغه‌های همیشگی مدیران و سردمداران کشورها است.

این صنعت کاربردی در دنیا سال ها است که به واسطه استفاده از فناوری‌ها و نوآوری‌ها به سمت هوشمندی و کاراتر شدن حرکت کرده و خدمات رسانی با کیفیت، در اولویت قرار گرفته است. اینکه مسافران با استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی و فناورانه سفری ایمن‌تر، آسان‌تر و با کیفیت‌تری را تجربه کنند.

این ابزارها نیز تنها با توسعه دانش و استفاده از خلاقیت متخصصان و سرآمدان علمی کارایی خواهند داشت، موضوعی که به یکی از اولویت‌های ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بدل شده است. این ستاد با گستره وسیعی از حمل و نقل سر و کار دارد و توسعه فناوری‌های حمل و نقل هوایی، فضایی، دریایی، ریلی، خودرو و ژئوماتیک را عهده دار است و تلاش می‌کند با استفاده از توان متخصصان و سرآمدان علمی هر حوزه، فضا برای گسترش این عرصه ها را فراهم کند.

ایجاد زمینه توسعه هوانوردی عمومی

مهم‌ترین حوزه فعالیت این ستاد به بخش فناوری‌های فضایی و هوایی مربوط می‌شود اجرایی کردن طرح کلان ملی طراحی و ساخت بالگرد سبک پیستونی نیز مهم‌ترین اولویت تعیین شده در این حوزه است. استفاده از بالگرد پیستونی به منظور رفع نیازهای کاربران عمومی و نهادها اهمیت ویژه‌ای دارد.

به گفته منوچهر منطقی دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری، «بالگرد پیستونی به دلیل کوچک بودن، مصرف سوخت پایین و هزینه تمام شده بسیار کم نسبت به بالگردهای دارای موتور توربینی از جایگاه خاصی برای انجام ماموریت‌های امداد اورژانس و بازرسی تاسیسات حیاتی و غیره برخوردار است. استفاده از موتور رفت و برگشتی سبب سادگی تعمیرپذیری و کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری بالگردهای پیستونی شده است. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین اولویت‌های خود را توسعه این بالگردها قرار دادیم.»

ارتقای کیفیت آموزش خلبان‌ها

در سال‌های اخیر، با توجه به گسترش فعالیت‌های پروازی بالگرد در ایران و میانگین سن خلبانان قدیمی، ضرورت توجه به امر تربیت خلبان‌های بالگرد اجتناب‌ناپذیر است. لذا، نیاز به بالگردی که احتیاجات آموزشی را برآورده سازد در کشور احساس شد و بر این اساس الگوی بالگردهای آموزشی برای کاربری در آموزش‌های مقدماتی و پایه بر مبنای مطالبات عملیاتی نیروهای مسلح مورد تایید و تصویب نهایی قرار گرفت. این کار در برخی مراکز آموزشی در حال انجام است.

منطقی درباره این آموزش‌ها گفت: «برای آموزش خلبان‌های هواپیما نیز فعالیت زیادی در جریان است و بر همین اساس به سراغ شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق رفتیم تا در این حوزه وارد عمل شوند و هواپیماهای سبک آموزشی تولید کنند.» در همین راستا هواپیمای فوق سبک Pica۲ساخت شرکت هوافضایی درنا یکی از این اقدامات بود. هم‌اکنون در استان‌های مختلف کشور بیش از ۲۰ مرکز آموزشی خصوصی و شعبات مختلف مرکز آموزش فنون و خدمات هوایی مشغول به فعالیت هستند که از هواپیمای فوق سبک و سایر مدل های دیگر استفاده می کنند.

طرح کلان ملی دسترسی به فناوری‌های هواپیمای ۱۵۰ نفره با تلاش این ستاد در شورای عتف با همین عنوان تصویب شد. اعضای تیم پروژه نیز با توجه به همه دستاوردهای کشور در زمینه طراحی هواپیما، ۴  قطب‌ دانشگاهی از جمله دانشگاه صنعتی امیرکبیر، صنعتی اصفهان، شیراز، علم و صنعت و مراکز طراحی شرکت هسا تعیین شدند. در دسترسی به فناوری‌های هواپیمای ۱۵۰ نفره، از سناریوی توسعه فناوری‌های طراحی و ساخت هواپیماهای جت استفاده شده است که تاثیرات مثبت و اثر بخش آن در طراحی، ساخت، کسب گواهی و تولید هواپیمای جت ۶۸ تا ۷۲ نفره بروز می‌کند.

تلاش دیگری که در این ستاد به نتیجه رسیده است طراحی و هسته ساخت موتور توربینی در کلاس ۱۵ مگاوات که در ستاد پیگیری می‌شود. تولید هسته مشترک موتور توربینی با توجه به نیازمندی ناوگان هوایی کشور و صنایع مرتبط با حوزه نفت و گاز، در زمره اولویت‌های صنایع کشور قرار دارد. آن طور که دبیر این ستاد بیان می‌کند: «این طرح به منظور رفع مشکلات و نیازمندی‌های عملیاتی، تامین موتورهای هوایی، تامین توربین‌های گاز صنعتی، بومی‌سازی موتور و توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز تعریف شده است تا در نهایت با استفاده و بهره‌برداری از محصول تولید شده نیازهای صنعت کشور برطرف شود.»

طراحی و ساخت نمونه اولیه بالگرد نیمه سنگین

طراحی و ساخت نمونه اولیه بالگرد نیمه سنگین نیز طرح کلان دیگری است که به جدیت در ستاد دنبال می‌شود این بالگرد در کلاس وزنی نیمه سنگین است و فضایی برای ۲ خدمه، ۱۳ سرنشین، ۴ بلید و ۲ موتور در آن در نظر گرفته شده است. همچنین طرح‌های کلان ملی فناوری طراحی، ساخت و آزمایش ۲ نمونه مهندسی هواپیمای دو موتوره پیستونی کوچک ۶ نفره، مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی نیز انجام شده و به نتایج خوبی نیز در پی داشته است.

پروژه طراحی و ساخت یک نمونه پروازی از بالگرد متداول با هشت سرنشین، منطبق با استانداردهای بین‌المللی هواپیمایی کشوری نیز با همکاری شرکت پنها آغاز شده است. ارتقای طراحی هواپیمای فراز که تحت عنوان هواپیمای ارتقا یافته ایران ۱۴۰ شناخته می‌شود، نیز یکی از طرح‌های این ستاد است. طرح کلان طراحی و ساخت هواپیمای ۶ نفره (فجر۳۳)، طراحی و ساخت یک پرنده عمود پرواز بنزینی مداومت بالا (داکت فن) ساینا، طراحی و ساخت قطعات اصلی موتور ملی هوایی پیستونی، طرح کلان ملی بومی‌سازی موتور J۹۰، طرح کلان ملی تبدیل هواپیمای توپولف ۱۵۴ به هواپیمای آتش‌نشان و دیگر طرح‌ها نیز در ستاد پیگیری می‌شود و در مراحل خوبی قرار دارد.

هوشمندسازی حمل‌ونقل

این ستاد در طی این سال ها تلاش زیادی برای هوشمندسازی حمل‌ونقل در کشور کرده است. اقداماتی که در همکاری با دیگر دستگاه‌ها به ثمر نشسته و ابزارهای توسعه یافتگی این حوزه‌های فناورانه را در اختیار متولیان امر قرار داده است. هوشمندسازی حمل‌ونقل به معنای استفاده از فناوری‌های نوین ارتباطات و اطلاعات و توسعه زیرساخت‌های فناورانه در این صنعت است یعنی ابزارها را به کار بگیریم تا ترددهای درون و برون شهری و بین‌المللی کیفیت و امنیت بیشتری داشته باشند.

به گفته منطقی، «شناسایی زیست‌بوم حمل و نقل هوشمند مهم ترین کاری بود که در این زمینه آغاز کردیم. با توجه به ماهیت بین رشته ­ای حوزه حمل و نقل هوشمند و مرتبط بودن سازمان­ها و شرکت­ های متعدد به این بخش، در ابتدا نیاز بود بازیگران و زیست بوم این حوزه را شناسایی کنیم. به این ترتیب، ۹ سازمان دولتی با ۴۱ زیر بخش و ۲۰۰ شرکت دانش بنیان، گروه، انجمن و بخش خصوصی و نیمه خصوصی شناسایی شدند. در تلاشیم برای پیشبرد اهداف این حوزه از توان همه این بخش‌ها استفاده کنیم.»

اقدام دیگر این ستاد در این زمینه پیدا کردن زیست بوم این حوزه است. بر همین اساس نیز سال گذشته، ۸۰ شرکت دانش بنیان جدید شناسایی شد و در کل تعداد آنها به ۲۲۰ عدد رسید. ۸۰ شرکت‌ غیر دانش بنیان اما خلاق هم شناسایی شد.

توسعه صنعت دریایی با توان دانشگاهی

با توجه به این که ایران کشوری محصور در میان دریاها است صنعت دریایی یکی از راهبردی‌ترین و مهم‌ترین صنایعی است که توسعه یافتگی آن، نقشی مهم در رونق اقتصادی کشور دارد. صنعتی که می‌تواند برای ساحل نشینان و مردم بومی مناطق دریایی کشور درآمدزایی کند. همچنین این شیوه حمل‌ونقل مسیری مطمین برای صادرات محصولات نیز به شمار می‌رود. به همین دلیل ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با استفاده از توان دانشی و تخصصی موجود در بخش دولتی و خصوصی در تلاش است تا پل ارتباطی باشد میان این دو بخش و مسیر را برای به روز شدن فناوری‌های کاربردی در این صنعت باز کند.

در این زمینه مهم‌ترین اقدام ستاد هوشمندسازی حوزه دریایی بود که به گفته دبیر این ستاد، «این کار با تشکیل کارگروه هوشمندسازی اجرایی شده است تا اقدامات در این حوزه با استفاده از توان متخصصان در مسیری درست و منطبق با نیازهای کشور پیش برود. هدف از تشکیل این کارگروه، بررسی وضعیت هوشمندسازی حوزه دریایی در کشور است.»

در این حوزه چند طرح با سازمان بنادر و کشتی رانی تعریف شده است. یکی از مباحث مهم در حوزه دریا توسعه موتورهای دریایی برای پوشش انواع شناورهای سنگین و سبک است که در کشور ساخته می شود. یکی از پروژه های دیگر تامین قطعات یدکی کشتی ها با استفاده از شبکه تامین خودروهای سنگین و محصولات ریلی است. هوشمندسازی تاسیسات دریایی از دیگر اقدامات ما در ستاد است.

بلوغ فناوری در حوزه ریلی را با اتکا به توان متخصصان

اما یکی دیگر از حوزه‌های فعالیت این ستاد مربوط به صنعت حمل و نقل ریلی است. یکی از ایمن‌ترین و پرکاربردترین شیوه‌های جابه‌جایی در کشور که متقاضیان زیادی نیز دارد. بر همین اساس هم اقدامات ستاد در این حوزه نمود بیشتری در کشور داشت و نتایج آن در زندگی روزمره مردم نمایان تر بود. صنعتی که شکوفایی خود را مدیون توان متخصصانی است که با تلاش خود، زمینه بلوغ و توسعه این حوزه فناورانه را فراهم کردند.

دبیر  این ستاد یادآور شد: «در این حوزه با اتکا به توان بومی موجود در کشور، اقدامات گسترده و شایان توجهی صورت گرفته است. شاید یکی از حوزه‌هایی که در چند سال اخیر در صنعت حمل و نقل، توسعه خوبی را تجربه کرد حوزه حمل و نقل ریلی باشد. اقدامات در این زمینه با همکاری نهادهای موثر شکل گرفت و ادامه دارد. یکی از پروژه های کلیدی در این حوزه طراحی و ساخت یک رام قطار مترو ۷ واگن برای خطوط تهران با شکل گیری زیست بوم ریلی، همکاری ۲۰ شرکت عمدتا دانش بنیان است.»

در این طرح بومی سازی واگن های مترو از  ۲۸ درصد به ۸۵ درصد افزایش می یابد و میزان ارزبری این محصول حداقل ۷۰ درصد کاهش خواهد یافت. این پروژه در حوزه فناوری های پیشرفته تعریف شده است و با انجام آن در زمان کوتاه و در عرض ۲ سال محقق شده است. میزان اشتغالزایی برای تولید انبوه ۱۰۵ واگن در سال بیش از یک هزار نفر برآورد شده است.

البته اقدامات دیگری مثل کمک به دانش بنیان شدن سه شرکت در زمینه ریلی، مشارکت در رونمایی از مرکز جهادی پیشرفته راه آهن، حمایت و مشارکت فعال در شکل گیری مرکز نوآوری راه آهن و مرکز نوآوری مترو نیز از دیگر تلاش‌های این ستاد در صنعت ریلی است. در این زمینه تلاش شده تا اقدامات به سمت اجرایی شدن و داشتن اهرم اجرایی حرکت کند بر همین اساس نیز تفاهم‌نامه های همکاری با نهادهای متولی امضا شده است. مثل انعقاد تفاهم نامه همکاری با اصلی ترین ذینفعان حوزه ریلی از جمله مترو تهران، راه آهن جمهوری با دانشگاه آزاد، شهرداری و دانشگاه علم و صنعت و انجام پروژه های مختلف در زمینه توسعه حمل و نقل ریلی.

انعقاد تفاهم نامه همکاری برای شکل دهی مرکز تست و استاندارد سازی محصولات ریلی با متروی تهران و دانشگاه علم و صنعت، امضای تفاهم نامه همکاری با متروی مشهد و آغاز فعالیت های مختلف در زمینه استانداردسازی و بومی سازی قطعات نیز از جمله این همکاری‌ها است.

تولید محصولات کاربردی مکان محور در کشور

فناوری‌های ژئوماتیک در دنیا جایگاه خود را پیدا کرده است و صنعتگران زیادی در این عرصه فعالیت می‌کنند؛ اما این حوزه فناورانه که به تازگی بیشتر با نام آن آشنا شده‌ایم و کاربردهای آن را بهتر درک کرده‌ایم، در ایران مسیری نوآورانه را طی کرده و اخبار امیدوارکننده‌ای از تولید محصولات کاربردی در این زمینه به گوشمان می‌خورد.

توسعه فناوری‌های مکان محور یا ژئوماتیک در دنیا به یک اصل بدل شده است و کاربردهای آن روز به روز بیشتر می‌شود. ستاد نیز برای توسعه این فناوری در کشور اقدام به تشکیل گروهی با همین نام کرده است که از جمله دستاوردهای آن می توان به توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری ژئوماتیک در کشور، تهیه و انتشار کتاب توسعه زیست بوم فناوری‌های ژئوماتیک با محوریت معرفی شرکت های دانش بنیان، تهیه پیش نویس قانون جامع این حوزه، راه اندازی شبکه آزمایشگاهی ژئوماتیک در شبکه آزمایشگاهی فناوری­ های راهبردی، راه اندازی شتابدهنده تخصصی ژئوماتیک سپهر و راه اندازی مرکز نوآوری ژئوماتیک گیتا اشاره کرد.

در این زمینه محصولات کاربردی خوبی نیز به تولید رسید. مثل سامانه هوشمند مکان محور نگهبانی و گشت هوایی و زمینی (سهنگ)، سامانه مدلسازی اطلاعات ساختمان، سامانه هوشمند پایش ماهواره­ای (سهم)، سامانه پایش خودکار سلامت محصولات کشاورزی مبتنی بر فناوری­های ژئوماتیک (ست پلت)، سامانه فضاپایه کشاورزی دقیق (کشتیار) و سامانه ژئواینفورماتیک هواشناسی برای سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر که همه این محصولات روند تجاری شدن خود را طی کرده‌اند.

توسعه خودروهای برقی

از دیگر حوزه‌های فناورانه ای که ستاد در آن اقدامات موثری داشته، توسعه فناوری‌های پیشرفته صنعت خودرو است. ارتقای عملکرد خودروی هییرید الکتریکی رانا برقی با بکارگیری پنل های خورشیدی کمکی با دانشگاه علم و صنعت ایران یکی از آن تلاش‌ها است. یا حمایت از بومی سازی سیستم عامل مالتی مدیا خودرویی دیگر اقدامی است که در این زمینه صورت گرفته است.

منطقی درباره فعالیت‌های این بخش می‌گوید: «استاندارسازی محصولات و سامانه های ایمنی موتورسیکلت و خودروهای برقی با بخش خودروی برقی پژوهشگاه نیرو، تهیه اطلس و مشخصات آزمایشگاه های داخلی فعال در حوزه خودروهای برقی‌توسط بخش خودرو و قوای محرکه پژوهشگاه نیرو و تدوین استاندارد ملی برای پیشرانه های خودروهای برقی ‌توسط بخش خودرو و قوای محرکه پژوهشگاه نیرو از جمله دستاوردهای ستاد در این حوزه است.»

این بخش از ستاد یکی از مهم‌ترین اولویت‌های کاری خود را به حوزه برقی‌سازی خودروها معطوف کرده است و برای تحقق آن همکاری‌های مشترکی با نهادهای ذیربط و شرکت‌های دانش‌بنیان تعریف کرده است.

همکاری‌هایی چون تدوین شبکه آزمون های مرتبط با خودرو و قوای محرکه با شرکت بازرسی و کیفیت استاندارد ایران،  بازبینی و به روز رسانی نقشه راه ملی توسعه فناوری باتری های لیتیومی با دانشگاه امیرکبیر، حمایت از راه اندازی مرکز نوآوری گیربکس خودرو با شرکت نیرومحرکه، همکاری برای توسعه فناوری های مرتبط با ساخت خودروی تارا برقی با شرکت جتکو و همکاری برای تولید و توسعه قوای محرکه اتوبوس برقی با دانشگاه تهران.

تفاهم نامه‌هایی برای «توسعه زیرساخت خودرو و وسایل نقلیه برقی و ایستگاه های شارژ»، «توسعه و تدوین استانداردهای مرتبط با وسایل نقلیه برقی و زیرساخت»، «توسعه فناوری های مرتبط با هوشمندسازی و اتصال پذیری خودروها» و «توسعه فناوری های مرتبط با خودروهای متصل» نیز سال ۹۹ به ثمر نشست.