در ادامه یادداشت ۱۸ فروردین ۱۴۰۰ روزنامه شرق به قلم حمید کریم‌نیا دیپلمات سابق می خوانیم: کمتر از صد روز است که دولت «بایدن» بر سر کار است. در این مدت براساس پیش‌بینی‌هایی که خود در زمان انتخابات داشت در بازگشت به برجام تلاش مستمر خواهد کرد. در جلسه حضوری نمایندگان ۱+۴ در وین قرار بر این شده که با حضور غیرمستقیم نماینده آمریکا درباره مکانیسم رفع تحریم‌ها و چگونگی بازگشت آمریکا بحث و تبادل نظر شود. انجام این گفت‌وگوها فی‌نفسه یک گام به جلو بوده و به نظر می‌رسد که ایران و آمریکا با اظهارات خوش‌بینانه آقای دکتر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی مرحله مهم چگونگی حضور در برجام را پشت سر نهاده‌اند، زیرا قبل از آن تأکید هرکدام، رعایت اولیه توافق برجام از طرف مقابل بود. به عبارتی از نظر آمریکایی‌ها ایران ابتدا طبق توافق اولیه برجام به غنی‌سازی۳۷.۳درصدی بازگشته و سپس طی مراحلی آمریکا وارد برجام شود. درحالی‌که ایران خواهان بازگشت بدون شرط آمریکا به برجام و لغو کامل تحریم‌ها بود. اما اینک طرفین در طی مراحلی به این نتیجه رسیده‌اند که موانع مقدماتی باید برطرف شود و طی مذاکرات مقدماتی بر سر چگونگی دستیابی به این خواست‌ها بر سر میز مذاکره به نتیجه برسند و اینکه پیش‌شرط برای حضور جز گذر زمان نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. این به‌خودی‌خود مهم و علامت مثبتی است. اگرچه برخی از مسئولان وزارت خارجه اظهارات متناقضی اعلام کردند، اما نفس برگزاری جلسه و حضور غیرمستقیم نماینده آمریکا در وین به مثابه شروع مذاکرات تلقی می‌شود. اما این مذاکرات در چه شرایطی آغاز شده است؟
در وضعیت کنونی دولت بایدن دریافته که تمامی اقدامات دولت ترامپ در مورد تحریم‌ها و بازگشت بدون قیدوشرط به برجام به‌سادگی قابل دسترسی نخواهد بود و نکته مهم‌تر آنکه شاید شرایط هم از نظر مخالفان جمهوری‌خواه و متحدان جهانی‌شان به صلاح نباشد. اینکه بیش از هزارو ۵۰۰ نوع تحریم به سادگی برداشته شود نه ممکن و نه قابل‌قبول خواهد بود، به عبارتی درحالی‌که از نظر آمریکایی‌ها تحریم‌های شدید به نوعی ایران را در وضعیت بغرنجی قرار داده و به اعتقاد مخالفان بایدن نباید این فرصت به سادگی از دست برود! از طرفی جمهوری اسلامی ایران نیز همواره رفع کامل تحریم‌ها و عدم پذیرش هرگونه تغییر در دستورالعمل تازه مذاکرات برجام مبنی بر گنجاندن سیاست‌های موشکی را به عنوان شرط نخست بازگشت به برجام دانسته و اعتقاد دارد که جای هیچ تغییر نیست.
در این فضای ترسیم‌شده چگونه مذاکرات پیش می‌رود؟ در مرحله بعدی مذاکرات آینده چه محورهایی مورد بحث خواهد بود، بستگی به توافق اولیه همه طرف‌های برجام دارد. قبلا آمریکا، فرانسه، انگلیس و اتحادیه اروپا و حتی چین و روسیه ایران را دعوت به بازگشت به میز مذاکره کردند، از طرفی روسیه و چین از حق غنی‌سازی ایران حمایت کرده و خواهان بازگشت آمریکا به برجام بدون هرگونه پیش‌شرط بودند. درواقع، فصل مشترک همه کشورها، مخالفت با اتمی‌شدن ایران بوده و تلاش همه اعضا در مقابل ایران همین نکته بود که منجر به برجام شد. اما، علت دیگر تسهیل در بازگشت احتمالی آمریکا را شاید بتوان در سیاست نگاه به شرق جمهوری اسلامی ایران دانست. نتایج این رویکرد با سفر وزیر خارجه چین به تهران وارد مرحله تازه‌ای شد. به اعتقاد برخی کارشناسان شاید ایران قصد این را داشته باشد که به نحوی غرب را به‌طور جدی وادار به نرمش بیشتر در برابر ایران کند.
درحالی‌که آمریکا ضمن نگرانی از این رویکرد ایران به اغماض از شرط اولیه به این بازگشت تن داده و قصد آن دارد تا نظرات اصلی‌اش را در مرحله حضور در مذاکرات آتی به کمک سایر متحدان خود و ایده‌های تازه برای برجام مطرح کند. در دور تازه با توجه به اینکه دولت بایدن از وضعیت مخالفان جمهوری‌خواه در داخل و متحدان منطقه‌ای از جمله عربستان و اسرائیل که با این بازگشت به‌شدت نگران و مخالف‌اند، آگاهی دارد. اسرائیل در آستانه تشکیل کابینه‌ای ائتلافی تازه از بازگشت آمریکا به برجام همواره نگران و مخالف بوده و طبق پیش‌بینی‌ها کابینه جدید که قرار است به ریاست «یئیر لاپیه» تشکیل شود، بعد از نتانیاهو که یار اصلی ترامپ بود، روابط نزدیکی با دولت بایدن دارد. از این نظر دولت بایدن نظرات کابینه جدید اسرائیل را هم در مذاکرات آتی مد نظر خواهد داشت. در هر صورت به نظر می‌رسد که نرمش طرفین ناشی از اقدامات قبلی است که به این مرحله رسیده و اظهارات خوش‌بینانه رئیس سازمان انرژی اتمی حاکی از این تحولات دیپلماتیک باشد. اما هنوز خیلی زود است که در این رابطه خوش‌بین یا بدبین بود. باید منتظر وقایع بعدی در نشست‌های نمایندگان و دستاوردهای آنان بود.
نظر شما