گره کور مشکلات پیازکاران خراسان شمالی کجاست؟

به گزارش خبرنگار ایرنا، سازگار نبودن پیاز تولیدی استان به نام تجاری زرگان یا همان شیرین  با ذائقه مشتریان داخلی و خارجی از یک سو، دلبستگی کشاورزان به کشت این ارقام به دلیل عملکرد زیاد در تولید و پایین بودن میزان ریسک در برابر سرما و گرما ، بی توجهی کشاورزان پیاز کاران به الگوی کشت مصوب جهاد کشاورزی ، عدم دسترسی بذر سایر ارقام پیاز از جمله قرمز، نبود برنامه ریزی از سوی کشاورزان و حتی دست اندرکاران بخش کشاورزی برای بازاریابی این محصول در داخل و خارج و همزمانی برداشت پیاز استان با سایر استان های کشور دست به دست هم داد تا همساله بخش زیادی از دسترنج پیازکاران خراسان شمالی در انبارهای خانگی و سردخانه ها فاسد و دور ریخته شود.
عقب نشینی کشاورزان از تولید 
تجربه تلخ پیازکاران  استان خراسان شمالی در سال زراعی گذشته که به دلیل نبود مشتری و پایین بودن قیمت منجر به خراب شدن بیش از ۱۰ هزار تن از این محصول در انبارهای غیر استاندارد خانگی و سردخانه ها انجامید، باعث شد تا در فصل کشت پیاز در سال جاری ( اوایل فروردین تا اواسط اردیبهشت ) کشاورزان رغتبی به کشت این محصول نداشته باشند و طبق گزارش رسمی سطح زیر کشت آن نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۵۰ درصد کاسته شد و پیش بینی می شود که در سال زراعی حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار تن پیاز تولید شود.
یکی از پیازکاران استان خراسان شمالی دلیل روی آوری به کشت این محصول به خصوص رقم زرگان را با وجود کم مشتری بودنش در داخل و خارج کشور پایین بودن ریسک و عملکرد بالا در هر هکتار بیان کرد و گفت: اگرچه ارقام دیگری نیز از سوی جهاد کشاورزی استان به خصوص پیاز قرمز موسوم به تند که مورد علاقه کشورهایی چون هندوستان و پاکستان نیز است، پیشنهاد می شود،ولی نه تنها عملکرد این رقم  نسبت به زرگان در سطح پایین تر است که بذر مورد نیاز پیاز قرمز نیز در دسترسی کشاورزان قرار ندارد و باید از خارج وارد شود.
محمد علی ایزانلو در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: تاکنون مسوولان جهاد کشاورزی صرفا پیشنهاد تغییر ارقام پیاز را از زرگان به قرمز به کشاورزان ارایه دادند و این در حالیست که برای عملی شدن این پیشنهاد می بایست این سازمان با توزیع بذر پا پیش بگذارد تا حداقل در سال اول که پیازکاران بذر این رقم را ندارند، بتوانند آن را از جهاد کشاورزی دریافت کنند و برای سنوات آینده نسبت به کشت آن در سطح بیشتری اقدام کنند.
وی  خشکسالی حاکم بر استان در حداقل یک دهه اخیر  را دلیل اصلی عدم رعایت الگوی کشت از سوی کشاورزان دانست و اظهارداشت : پیاز زرگان نسبت به سایر ارقام دیگر این محصول به شرایط آب و هوایی به خصوص خشکسالی و سرمازدگی مقاوم تر باشد و کشاورزان برای کاهش ریسک به ناچار همین محصول را کشت می کنند.
پایین بودن هزینه تولید 
یکی دیگر از کشاورزان در گفت و گو با ایرنا علت کشت پیاز نسبت به سایر محصولات صیفی دانست و اظهارداشت: متاسفانه هزینه های تولید بسیار بالا ست  و بعضا کشاورزان چاره ای جزء کشت پیاز و سایر محصولات دم دستی ندارند.
رضا پاکزاد افزود: هزینه های خرید بذر ، سموم  و کود مورد نیاز، کارگر و بسته بندی کاشت پیاز نسبت به سایر محصولات کمتر است و  علاوه بر آن میزان ماندگاری آن نسبت به سایر محصولات صیفی همانند کوچه فرنگی نیز بالاتر است و همین کاهش ریسک عامل اصلی برای روی آوری به این محصول می شود.
وی مقاومت پیاز در برابر آفات و دوام زیاد آن برای نگهداری حتی در انبارهای خانگی را دلیل دیگری برای روی آوری کشاورزان به کشت این محصول دانست و گفت : حمایت های جهاد کشاورزی از صیفی کاران صرفا در حد توصیه های اولیه این محصول را بکار و آن محصول را نکار خلاصه شد و هیچ اقدام حمایتی دیگری از جمله توزیع بذر، پرداخت تسهیلات ارزان قیمت و یا حتی پیشنهاد خرید تضمینی ندارند و کشاورزان نیز نمی توانند صرفا توصیه از راه دور جهاد کشاورزی را ملاک برای تغییر رویه تولید محصول خود قرار دهند.
این کشاورز خراسان شمالی می گوید : اگر جهاد کشاورزی به عنوان حامی کشاورزی در توصیه های خود صادق است، باید کارشناسان خود را سر زمین ها بفرستند و از نزدیک با کشاورزان صحبت کنند و برنامه های حمایتی خود را از ارقام محصولات کشاورزی اعلام کنند تا کشاورزان با اطمینان خاطر به کشت محصولات دیگری به جز پیاز روی آورند و یا حداقل سطح زیرکشت خود را مطابق با نیاز بازار تنظیم کنند.
 بی برنامه گی از زمین تا وزارتخانه 
 عضو انجمن خبرگان کشاورزی خراسان شمالی نبود برنامه ریزی و الگوی کشت مصوب  و قابل اجرا برای تولیدات محصولات کشاورزی به خصوص محصولاتی که سبد تولید استراتژیک قرار ندارند، را مشکل اصلی تولید محصولات کشاورزی و تکرار هر سال قصه پیاز و سیب زمینی در کشور دانست و اظهارداشت : درتمام این سال ها نیز متولیان بخش کشاورزی از دور دستی بر آتش داشتند و این کشاورزان بودند که در میدان اصلی قربانی برنامه گی این حوزه شدند و هر سال نیز از لحاظ اقتصادی وضعیتشان بدتر می شود.
وی تداوم این روند را برای کشاورزی استان خراسان شمالی ناگوار دانست و اضافه کرد : احتمال می رود که با این روند کشاورزان به ناچار اراضی خود را در اختیار خوش نشینان قرار دهند و راهی شهرها شوند، کما این که الان بیش از 90 درصد از روستاها از نیروی جوان خالی است و صرفا افراد مسن در حوزه کشاورزی کار می کنند که توجه زیادی به الگوی کشت نداشته و به همان روش سنتی خودشان کاشت و برداشت انجام می دهند.
کاووس شادلو افزود: به نظر می رسد برای پایان دادن به افزایش ضایعات محصولات کشاورزی و ضرر و زیان بیشتر به بهره برداران این بخش ، باید الگوی کشت مطابق با ظرفیت های داخلی و شرایط آب و هوایی در سطوح ملی به استان ها پیشنهاد شود و وزارت جهاد کشاورزی نیز مطابق با این الگوی کشت بتواند برای مصرف داخلی  و صادرات مازاد آن به کشورهای هدف برنامه ریزی داشته باشد.
وی اضافه کرد: در شرایط فعلی به دلیل بالا بودن عملکرد تولید پیاز زرگان ، تجربه بالای کشاورزان این منطقه در کشت این محصول ، پایین بودن ریسک در سرما و گرما ، استقبال پیازکاران استان نسبت به این محصول در مقایسه با سایر محصولات جایگزین از جمله کلزا بیشتر باشد.
شادلو در مورد پیشنهاد سازمان جهاد کشاورزی به پیازکاران برای تغییر ارقام محصول  پیاز از زرگان به قرمز اظهارداشت : اگرچه گفته می شود که کشورهای هندوستان و پاکستان و حتی برخی کشورهای عربی حاشیه دریای خزر مشتری این نوع پیاز هستند، ولی تاکنون برنامه ای که منجر به عقد قرارداد با کشاورزان برای تولید این محصول شود، انجام نشد و صرفا در حد پیشنهاد و وعده باقی ماند.

ا
سنتی کاری مشکل کشاورزی 
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان شمالی معتقد است که کشاورزانی که تولید محصولات استراتژیک ( گندم، برنج، کلزا . ..)  را بر عهده ندارند،  باید روی به کاشت محصولاتی بیاورند که قراردادهای خرید پشت آن خوابیده باشد تا پس از برداشت دچار مشکل نشوند.
اشکان کاویانی سنتی بودن کشاورزی را مهمترین مشکل حوزه کشاورزی استان خراسان شمالی دانست و گفت : در شرایط فعلی بار اصلی کشاورزی استان بر دوش افراد  میانسال و کهنسال قرار دارد که عادت به کشت های خودجوش دارند و بدون توجهی به رعایت الگوی کشت و عرضه و تقاضا ندارند و  این فرایند کشاورزی را برای بهره برداران این حوزه غیر اقتصادی کرد و آینده کشاورزی استان با این روند تهدید می شود.
اظهار داشت: در شرایط فعلی کشاورزان برنامه ای برای کشت محصولات تولیدی خود ندارند و بدون این که قراردادی با خریداران داشته باشند، و یا اهداف صادراتی را دنبال کنند؛ به عنووان یک عادت هر ساله یک محصولی را کشت می کنند و پس از برداشت فروش پای محصول خود ندارند و به ناچار باید محصول خود را زیر قیمت به فروش برسانند و یا در انبار خراب شود.
وی دلیل عدم انعقاد قرارداد کشاورزان پیش از کشت را نداشتن استانداردهای لازم برای تولید دانست و اظهارداشت : برای عقد قرارداد فروش محصول به خصوص در حوزه صادراتی باید استانداردهای لازم همانند رنگ، میزان باقی مانده فلزات سنگین رعایت شود و به دلیل سنتی بودن کشت و کار کشاورزی در استان این استانداردهای قابل اجرا از سوی کشاورزان نیست.
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان خراسان شمالی نبود صنایع تبدیلی برای محصول پیاز را از دیگر مشکلات این محصول دانست و اظهارداشت : پیاز از محصولاتی است که تازه خوری آن بیشتر مطرح است و با توجه به این که در اکثر استان های کشور قابلیت کشت دارد و صنایع تبدیلی نیز برای آن متصور نیست، باید میزان تولیدات ما برابر با نیاز ملی و حتی بازار هدف صادراتی باشد و در غیر این صورت همساله مشکلاتی که سال گذشته پیازکاران این استان و بسیاری از استان های دیگر  ایجاد شد؛ تکرار می شود.
بالا بودن میزان آلودگی سموم و کاهش صادرات 
یکی دیگر از کارشناسان کشاورزی خراسان شمالی دلیل بروز مشکل عدم مشتری به خصوص در حوزه صادراتی را عدم انطباق تولیدات ما با استانداردهای رایج صادراتی دانست و گفت : در سال های گذشته کشورهایی چون عراق و افغانستان یکی از کشورهای هدف صادرات پیاز محسوب می شدند و ما با وجود افزایش تولید مشکلی برای فروش نداشتیم و قیمت ها نیز وفق مراد کشاورزان بود.
وی که خواست نامش ذکر نشود افزود : با سر و سامان گرفتن بازارهای هدف صادراتی و اجرای استاندارد سازی برای ورود کالاهای صادراتی به خصوص محصولات کشاورزی، دست ما از بازار این کشورها به دلیل تولید محصول غیر استاندارد با سطح آلودگی بالای سموم کشاورزی و سایر آلاینده های سنگین کوتاه شد و این روزها اکثر استان های کشور که محصولاتی چون پیاز تولید می کنند، نمی توانند محصول خود را صادر کنند و متضرر می شوند.
وی خاطرنشان کرد : در سال زراعی گذشته بالغ بر ۵۰ تا ۱۰۰ تن پیاز زرگان تولیدی استان خراسان شمالی با وجود هزینه های تحمیلی حمل و نقل از مرز عراق به دلایلی از جمله بالا بودن میزان آلودگی سموم برگشت داده شد و کشاورزان نه تنها محصولشان به فروش نرسید که هزینه کرایه حمل نیز به آنها تحمیل شد.
وی اظهارداشت : هم اکنون درحوزه کشاورزی دراین استان برای رفع آفات و بیماری ها برنامه ریزی مدونی وجود ندارد تا کشاورزان بتوانند برای آفات کشی این استانداردهای را رعایت کنند و این خود باعث می شود که کشاورزان میزان سمومی که برای از بین بردن آفات استفاده می کنند از حد استاندارد فراتر برود و نتوانند محصول خود را صادر کنند.
وی علاوه بر آن صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای هدف را مستلزم انعقاد قرارداد پیش از کاشت دانست و اظهارداشت ک در شرایط فعلی چنین رویکرد نه تنها در حوزه کشاورزی وجود ندارد که تجار و صادرکنندگان ما به دنبال چنین برنامه ای نیستند و هر چه دم دستشان آمد و سودی برایشان داشته باشد، صادر خواهند کرد.
این کارشناس کشاورزی در مورد کشت پیاز قرمز به جای رقم زرگان برای فروش آن به کشورهای هند و پاکستان گفت : اگرچه این کشورها در سال های گذشته به دلیل از بین رفتن محصولات پیازشان ناشی از سیل خریدار پیاز قرمز از ایران به خصوص استان خراسان شمالی شدند، ولی تاکنون انعقاد قراداد خرید با تجار و یا کشاورز نداشتند.
نبود بازار فروش  
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نبود بازار فروش را مشکل اصلی پیاز زرگان به دلیل مزه شیرین دانست و گفت : با وجود توصیه های سازمان جهاد کشاورزی مبنی بر تغییر رقم پیاز از زرگان به قرمز و یا بنفش کشاورزان به دلیل این که به این نوع کشت عادت کردند و بذر نیز در اختیار دارند، خودجوش بدون توجه به بازار فروش اقدام به کاشت این نوع محصول می کنند.
پژمان شهابی در گفت و گو با ایرنا افزود : این در حالیست که اگر کشاورزان پیاز قرمز و یا بنفش که مزه تندتری نسبت به نوع زرگان دارد را کشت کنند، استقبال تجار برای صادرات این محصول نیز وجود دارد و تا حدودی بازار متعادل می شود.

وی عدم وجود انبارهای مناسب نگهداری را دیگر مشکل پیازکاران دانست و اظهارداشت : کشاورزان پس از برداشت به دلیل پایین بودن قیمت محصول، اقدام به ذخیره سازی در انبارهای غیر استاندار می کنند که پس از مدتی این پیازها جوانه می زند و کمتر مشتری رغبت به خرید این نوع محصول دارد و نمونه این مشکل در سال زراعی گذشته ایجاد شد و به ناچار پیاز مازاد به دلیل نبود مشتری در اراضی کشاورزی دفن شد.
شهابی اظهارداشت : نبود مشتری برای پیاز استان خراسان شمالی در سال زراعی گذشته باعث شد تا در سال جاری سطح زیرکشت این محصول حدود ۵۰ درصد کاهش یابد و از سه هزار و ۶۰۰ تن سال قبل به یک هزار و ۸۰۰ تن برسد که میانگین برداشت آن نیز به احتمال به زیر ۱۰۰ هزار تن خواهد رسید.
تغییر ارقام محصول پیاز 
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تغییر ارقام پیاز از زرگان به قرمز را یکی از راهکارهای مهم برای رفع مشکل پیازکاران دانست و گفت : برخی از کشورهای منطقه از جمله هندوستان تمایل به خرید پیاز ارقام قرمز که  به پیاز تند معروف شده را دارند و باید کشاورزان بخشی از اراضی خود را به کشت این ارقام اختصاص دهند.
شهابی افزود : تاکنون کشاورزان برای کشت رقم پیاز قرمز به دلیل وارداتی بودن بذر این نوع پیاز ،تمایل زیادی نشان ندادند و جهاد کشاورزی نیز به دلیل عدم قرارگیری پیاز در زمره محصولات استراتژیک نمی تواند بذر مورد نیاز را از خارج تامین کند.
دست رد جهادکشاورزی بر سینه صیفی کاران 
مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان خراسان شمالی سازمان متبوعش را صرفا مسوول تولید محصولات کشاورزی دانست و گفت : برای بازار فروش باید دستگاههای دیگری ( صمت) وارد میدان شوند و ما به دلیل این که بذر پیاز قرمز را در اختیار نداریم؛ نمی توانیم پیازکاران را ترغیب به این نوع محصول داشته باشیم.
شهابی افزود : جهاد کشاورزی صرفا وظیفه تامین بذر محصولات استراتژیک چون گندم، کلزا، چغندر، پنبه و دانه های روغنی را بر عهده دارد و از این محصولات حمایت می کند و مسوولیتی برای کشت محصولات صیفی متوجه این سازمان نیست.

وی بالا بودن میزان آلودگی سموم بر سطح برخی از محصولات صیفی از جمله پیاز را به طور ضمنی مورد تایید قرار دارد و گفت : کشاورزان ما گاها بدون مشورت کارشناسان سمپاشی بر روی محصولات خود به خصوص صیفی جات را انجام می دهند و این در حالیست که باید مشورت هایی با کارشناسان داشته باشند.
شهابی استانداردهای سخت گیرانه برای صادرات محصولات کشاورزی را مورد تایید قرار داد و گفت:کشاورزان ما باید این استانداردها را رعایت کنند،تا محصولات آنها در بازارهای خارجی نیز خریدار داشته باشد.
وی  برگشت محصول پیاز از عراق را به بهانه بالا بودن میزان آلودگی به سموم را رد کرد.
شنای پیازکاران بر خلاف جهت بازار
معاون بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت،معدن و تجارت استان خراسان شمالی می گوید : در شرایط فعلی محصولی پیاز زرگان که بیش از 90 درصد از محصول زیرکشت پیازکاران استان را تشکیل می دهد در بازار داخلی و خارجی  به دلیل مزه شیرینش تقاضای زیادی  ندارد و تا حد زیادی بازار این نوع پیاز به دلیل این که در تمام استان های کشور قابلیت کشت دارد، اشباع شد.
مهرداد داوودزاده گفت : علاوه بر آن ما در حوزه صادراتی که عمده خریداران  پیاز ما کشور عراق و هندوستان هستند،  نیز تمایلی به خرید نوع زرگان ندارند و بیشتر به دنبال خرید پیاز قرمز با مزه تند هستند که پیازکاران ما با وجود توصیه ها تجار و صادرکنندگان و حتی جهاد کشاورزی به دلیل گرانی قیمت بذر و کاهش عملکرد در سطح تمایلی به کشت این ارقام ندارند و قطعا در هنگام فروش دچار مشکل می شوند.
وی همزمانی برداشت محصول پیاز زرگان استان خراسان شمالی با ارقام زرد و سفید در برخی استان های کشور را  قوز بالا قوز مشکلات پیازکاران استان دانست و اظهارداشت : به نظر می رسد باید زمانبندی کشت پیاز با توصیه جهاد کشاورزی به گونه ای تنظیم شود که همزمان با برداشت محصول سایر استان ها نباشد ، تا شاید اندکی از بار مشکلات پیازکاران کاسته شود.
داوودزاده خاطرنشان کرد : به هر حال کشاورزان ما باید به سمت تقاضا محوری حرکت کنند و روی به تولید محصولاتی بیاورند که بازار تقاضا برای آن در داخل و خارج وجود داشته باشد و صرف کاشت محصول دم دستی بدون توجه به بازار تقاضا مشکلاتی را در زمان برداشت به دنبال خواهد داشت که متاسفانه کمتر مورد توجه کشاورزان قرار می گیرد.

این استان ۳۴۴ هزار هکتار اراضی زیر کشت باغی و زراعی دارد که از این سطح حدود ۳۰۰ هزار هکتار اراضی زراعی است و این استان 1.1 درصد از سهم ارزش افزوده تولید کشاورزای کشور را داراست 
استان خراسان شمالی 863 هزار نفر جمعیت دارد که 44 درصد از این جمعیت در روستاها سکونت دارند و  ۸۲ هزار نفر از ساکنان روستایی را بهره برداران حوزه کشاورزی تشکیل می دهند.