دکتر منصور رستگار فسایی در رویداد "هفت شب بر خوان سعدی " که از طریق فضای مجازی برگزار شد، پیرامون "نثر مجالس سعدی" اظهار کرد: سعدی در مجالس خود ساده گو است و کلام او به ویژگی سهل و ممتنع بودن ستوده می شود اما در عین سادگی استوار و محکم است. به بیان دیگر سخنان او در حین وعظ کاملا قابل فهم، زیبا، آهنگین و موثر است.
این ادیب عنوان کرد: مجالس بر مبنای قرآن مجید، احادیث نبوی و اندیشه های والای فکری انسانی برای هدایت مردم شکل می گرفته است.
وی با اعتقاد به اینکه سعدی عمل واعظ را یکی از عوامل موثر بیانات او در ذهن شنونده می دانست، گفت: سعدی در مجالس خود همیشه مستمع را در نظر می گرفته، چراکه به قول سعدی مجلس وعظ چون کلبه بزاز است. به اعتقاد سعدی عمل واعظ باید نیک باشد و صدای واعظ باید با اندیشه و رفتار اجتماعی او همگون باشد.
این نویسنده و پژوهشگر بیان کرد: سعدی در نثر مجالس همواره این نکته را در نظر دارد که شنونده باید از صمیم قلب به واعظ دلسپرده باشد. به اعتقاد سعدی اگر سخنان واعظ اثر کند به دلیل این است که زمین و بذر مناسب برای جان گرفتن و رشد درختی برومند فراهم است.
رستگار فسایی گفت: مجلس در لغت به معنای محل نشستن است اما از نظر ادبی نوعی خطابه به شمار می رود که این خطابه منظوری خاص و هدفی معین دارد و این هدف هدایت مستمعان به سمت کمال و راه درست است.
وی با اشاره به مجالس پنجگانه سعدی گفت: مجالس پنجگانه سعدی در بردارنده خطابه ها و سخنرانی های سعدی است که این ادیب بزرگ در جاهای مختلف ارائه کرده است. در واقع مجالس سعدی به معنای سخنرانی های سعدی است که این سخنرانی ها گاهی به وسیله مستمعان و مریدان او مکتوب و سپس توسط خود سعدی یا به وسیله سایر نویسندگان ویرایش و اصلاح می شد.
رستگار فسایی ادامه داد: مجلس گویی در دوره اسلامی به عنوان یکی از زیباترین انواع ادبی در متون کهن فارسی به شمار می رود که در آثار بسیاری از نویسندگان، شاعران، سخنوران و متکلمان وجود دارد.
وی اضافه کرد: مولوی و پدرش نیز از سخنوران بسیار برجسته ای بودند که سخنان آنها توسط مریدانشان به صورت مکتوب در آمده و به یادگار گذاشته شده است. از مولوی مجالس سبعه یا مجالس هفت گانه باقی مانده است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه مجالس باید مستمعان نزدیک و دلسپرده داشته باشند، گفت: گوینده یا واعظ در مجالس تلاش می کند که به درون دل شنونده خود نفوذ کند. بنابراین متکلمان در کلام خود از سجع، آهنگ و الفاظ قابل فهم برای مردم استفاده می کنند و این چنین است که نویسنده ای مانند سعدی چنان زیبا سخن می راند که گویی در حال نوشتن گلستان است.
وی ادامه داد: سعدی در مجالس خود سعی می کند که انتقاداتی از اخلاق و رفتار جامعه مطرح کند و بگوید که چگونه یک انسان فاضل و دانشمند می تواند از سخنان یک متکلم برخوردار باشد.
رستگار فسایی افزود: مجالس سعدی در حقیقت تفکری را دنبال می کند که این ادیب بزرگ در گلستان و بوستان دارد. در حقیقت شخصیتی ساخته شده، مهیا، متین و استوار در قامت سعدی مجلس گوی منبر رونده تجلی یافته است.
وی ادامه داد: سخنان سعدی به دل می نشیند همچنان که غزل و قصاید عرفانی این ادیب بزرگ تا عمق دل و جان آدمی نفوذ می کند.
رستگار فسایی ابراز کرد: بدین ترتیب سعدی نه تنها یکی از بزرگ ترین شاعران ایران است، بلکه از بنیانگذاران نثر ساده و مسجع و از نویسندگان بزرگ این مرز و بوم نیز محسوب می شود.
وی با تأکید بر اینکه سعدی آرایش های لفظی کلام را مصنوعی نمی کند، گفت: سخن مسجع مصنوع توسط شیخ اجل به طرزی بیان می شود که موسیقی گفتار سعدی، شنونده را با خود به متن و دل حقیقت نزدیک می کند.
رستگار فسایی تصریح کرد: سعدی در قرن هفتم روش نویسندگان مصنوع گوی قرن ششم را رها می کند و خود طریقه ای تازه به وجود می آورد و طرحی نو در می اندازد. مجالس پنج گانه سعدی به شیوه مجالس صوفیان و مذکران ترتیب یافته است و اساس آن بر ساده گی است.
وی با بیان اینکه سعدی مجلس گو را خطیب، متکلم و واعظ می نامد، اظهار داشت: با خواندن رساله های سعدی متوجه می شویم که این ادیب بزرگ شخصیتی ثابت، تغییر ناپذیر و متکلمی است که تمام وجودش عشق به هدایت، معرفت و عشق به حق است.
رستگار فسایی ادامه داد: مرحوم ملک الشعرای بهار معتقد بود که نثر سعدی به شش دلیل متمایز از نثر دیگر ادیبان است. می توان قاطعانه گفت که ترتیب، تناسب و تنوعی که در آثار سعدی وجود دارد، در هیچ اثر دیگری دیده نمی شود و ترجیح دادن ضروری بر غیر ضروری باعث شده که گلستان کتابی جهانی باشد.
وی بیان داشت: خواننده از خواندن آثار سعدی احساس خستگی نمی کند و با تمهیدات ذوقی و فکری به دنبال سعدی و سخن او حرکت می کند و به مقصد می رسد. همچنین سعدی مناسبات نثر و نظم را به خوبی رعایت می کند و به همین دلیل کلامش به اوج زیبایی می رسد.او افزود: رعایت آهنگ کلمات که گذشتگان تا حدی از آن غافل بودند و رعنوان داشت: هر واعظ و سخنوری که می خواهد در بیان خویش موفق باشد باید راه و شیوه سعدی را در پیش بگیرد. سعدی از مجلس گویانی است که آثار او به عنوان شاهکاری با ماهیت خطابی باقی مانده است.
نظر شما