خلیج فارس؛ شناسنامه ۲۶۰۰ ساله تمدن چهارهزار ساله

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، دهم اردیبهشت ماه روزی است که پرتغالی ها از تنگه استراتژیک هرمز بیرون رانده شدند و در سالنمای ایران روز ملی خلیج فارس نام گرفته است.

خلیج فارس پیشینه کهنسالی دارد که بارها درباره آن صحبت شده است اما نخستین اسناد این دریای آبی ارزشمند، به چه روزگاری تعلق دارد؟ ایرج افشار سیستانی مورخ و ایران شناس می گوید: آثار باستانی برجای مانده از شهرهای کرانه خلیج فارس بیانگر وجود فرهنگی به قدمت هشت هزار سال در کرانه‌های این دریا دارد و نام خلیج فارس در دوران امپراتوری پارس شهرت جهانی یافته است. کهن‌ترین نام خلیج فارس، که در کتیبه‌های آشوری آمده است، نارمرتو (Nar-Merratu) به معنای دریای تلخ است که به شوری بسیار زیاد آب این دریا اشاره دارد. 

پیش از آنکه ایران سرزمین پارس باشد، این دریا خلیج فارس بود

دریایی که در جنوب ایران جای دارد، از نظر تاریخی، به دوران پیش از حضور آریایی‌ها در ایران تعلق دارد، عیلامیانی که از ۴ تا ۶ هزار سال پیش از میلاد مسیح در جنوب ایران، جای داشتند و تمدن های باستانی و کهن آن روزگار چون تمدن‌های میان دو رود و مصر در ارتباط بودند.

عیلامیان از طریق خلیج فارس که آن زمان دریای بزرگ نامیده می‌شد، با دیگر سرزمین ها در ارتباط بودند و نیروی دریایی قابل توجهی داشتند که یکی از نشانه‌های قدرت آنان در آن روزگار بود.

شناسنامه رسمی دریای پارس

در دوران هخامنشی، اولین اسناد رسمی از دریای پارس، به دست آمده است، چهار کتیبه در زمان ساخت اولیه‌ کانال سوئز به دست داریوش هخامنشی، در مسیر آب‌راه گذاشته شده است. 
کتیبه‌هایی که مربوط به حدود ۵۱۲ سال پیش از میلاد است و در موزه‌ قاهره نگهداری می‌شود. تصویری که در ادامه می‌بینید از کتیبه‌ شالوف در ۱۸۶۶ میلادی کشف شده، نوشته‌های آن به چهار خط میخی، بابِلی، عَیلامی و هیروگلیف است. این سنگ‌نوشته‌ها اولین اسناد رسمی با آوردن نام دریای پارس است که خبر از ارتباط بین کشورهای امپراتوری هخامنشیان از مسیر آب‌راه می‌دهد. اگر بخواهیم تاریخ تولد ثبت شده‌ نام خلیج فارس را در نظر بگیریم، می‌توانیم این کتیبه را معیار قرار دهیم.
خلیج فارس حدودا ۲۵۲۹ سال دارد.

داریوش شاه گوید: من پارسی ام و از پارس، مصر را فتح و امر کردم این کانال را بکنند و از «پی رو» (رودنیل) که در مصر جاری است تا دریایی از پارس به آن می روند. این کانال کنده شد و چنانکه امر کردم کشتی ها روانه شدند؛ چنانکه اراده من بود. (از متن کتیبه)

در دوره هخامنشیان، نقش دریای پارس  پررنگ می‌شود، یکی از اسناد مهم باقی مانده از دوران کهن، نام تنگه هرمز است که در دوره هخامنشی به نام اهورامزدا نامگذاری شد و جزیره هرمز نیز، یادگار آن نام قدیمی است. 

یک نقشه انگلیسی!

مهران رضایی پژوهشگر خلیج فارس می‌گوید: پرونده عمل ناپسند تغییر نام خلیج فارس در سال ۱۹۳۷م/ ۱۳۱۶ هـ ش، تشکیل شده و هم اینک در وزارت امور خارجه انگلیس موجود است. بر اساس این پرونده اولین کسی که آشکارا واژه «خلیج فارس» را جعل کرد و «خلیج عربی» را به جای آن بکاربرد، کارگزار استعمار پلید انگلیسی در خلیج فارس به نام «لرد بلگریو» است که در کتاب خود می نویسد :«خلیج فارس که تازیان اینک آن را خلیج عربی گویند...». وی تلاش کرد این واژه ساختگی را در بین کشورهای منطقه خلیج فارس به ویژه اعراب، رواج دهد.

با این حال واژگان پارس، دریای پارس و خلیج فارس در زبان های جهان به گونه‌هایی چون در عربی خلیج الفارسی، در انگلیسی پرشین گلف، در چینی بوشی وان، به اسپانیایی، پرتغالی و ایتالیایی گلفو پرسیکو و در یونانی پرسیکوس سینوس نامیده است. در آغاز دوران اسلامی، دانشمندان عرب، آب‌های جنوب ایران را به  بحر فارس می‌نامیدند. تمامی سازمان های جهانی از جمله سازمان ملل متحد از نخستین روزهای گشایش، همواره نام درست خلیج فارس را به کار برده اند.

نامی که هزاران سال باقی است

خلیج فارس یک نام کهن تاریخی است که از بدو تاریخ بر روی این خلیج گذاشته شده‌است و در طول هزاران سال خود را حفظ کرده است. کشورهایی که در حوزه خلیج فارس، شکل گرفته اند، تا کنون نتوانسته اند در روند مالکیت نام این سرزمین اثرگذار باشند، چنان که درباره قیمومیت جزایر نیز، تا کنون هیج کاری از پیش نبرده اند. حقیقتی که برای بزرگترین دشمنان ایران زمین هم قابل انکار نیست، نام خلیج فارس است که با وجود همه بدخواهان همواره زنده باقی مانده است.