آیا قفل تحریم‌ها در وین باز می‌شود؟

به گزارش روز شنبه ایرنا، در این نشست که در چارچوب کمیسیون مشترک برجام منعقد می‌شود، نتیجه کار گروه‌های کارشناسی سه‌گانه هسته‌ای، تحریمی و ترتیبات اجرایی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. قرار است که پس از این جلسه هیأت‌های مذاکره‌کننده برای مشورت به پایتخت‌ها بازگردند. گفتنی است در روزهای گذشته کارگروه‌ها و هیأت‌ها با برگزاری جلسات فشرده به بحث‌و بررسی در خصوص متون پرداخته‌اند.

سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه و رئیس هیات ایرانی در مذاکرات برجام پس از پایان آخرین نشست گفت ما هنوز چالش‌ها و جزئیات سختی در پیش رو داریم و برای آنها راه حلی نیافته ایم. وی با این حال اظهار داشت کارگروه ها در تلاش هستند و در مجموع روند پیش رو در مسیر درستی قرار دارد.

گفته می شود مانع اصلی در رسیدن به توافق، تحریم های بی ارتباط با موضوع هسته ای هستند که دونالد ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود اعمال کرده است. ترامپ تحریم های جدیدی را ذیل عنوانهای غیرهسته ای مانند نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم گنجاند که بعدها لغو آنها به سادگی ممکن نباشد. اینک ایران خواستار رفع کامل همه تحریم هاست. از ان طرف مقامات دولت جدید آمریکا معتقد هستند برخی از تحریم های وضع شده ربطی به موضوع هسته ای نداشته و لزومی به رفع کردن آنها وجود ندارد.

در این میان حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان از پیشرفت مذاکرات در وین ابراز خرسندی کرد و گفت «مذاکرات ۶۰ تا ۷۰ درصد پیشرفت داشته است» و در ادامه گفت آمریکا علی الظاهر در این مرحله جدی است و می گوید ما تحریم ها را بر می داریم.

با پیشرفت مذاکرات، جنب و جوش بیشتری در جبهه مخالفان برجام ایجاد شده است. از سویی نمایندگان جمهوری خواه کنگره به تکاپو افتادند تا با طرح لایحه ای تحریم های ترامپ را تقویت کنند و از طرفی دیگر گزارش شد که یک هیأت بلندپایه امنیتی از رژیم صهیونیستی به سرپرسیتی «یوسی کوهن» رئیس موساد و «مئیر بن شبت» مشاور امنیت ملی آن رژیم برای اعتراض به تصمیم آمریکا برای بازگشت به برجام راهی واشنگتن شده اند.

همچنین ایندیپندنت گزارش داد وزیر خارجه آمریکا، آنتونی بلینکن به همراه ویندی شرمن و جک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید با رئیس موساد دیدار کرده اند. گفته می شود در این دیدار دو ساعته مقامات صهیونیست «نگرانی عمیق» خود از پیشرفت در مذاکرات را اعلام کرده اند.

در همین حال شنیده می شود که نمایندگانی از آمریکا به سوی کشورهای عربی خلیج فارس و با هدف پاسخ دادن به نگرانی های آنان سفر خواهند کرد. به گزارش رویترز گروهی از فرستادگان ارشد آمریکایی در هفته آینده برای گفت‌وگو پیرامون موارد مهم مرتبط با امنیت ملی آمریکا و تلاشهای جاری در زمینه کاهش تنش ها درخاورمیانه به این منطقه سفر خواهند کرد. سرپرستی این گروه با «برت مک گروک» هماهنگ کننده شورای امنیت ملی کاخ سفید در امور خاورمیانه و «درک شولت» یک رایزن وزارت خارجه خواهد بود. به گزارش بلومبرگ این گروه از سعودی، امارات، مصر و اردن دیدار خواهند کرد.

در دور فعلی از مذاکرات در وین، عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه تیم مذاکره کننده ایران را هدایت می کند. وی دو روز پیش در نشستی با حضور نمایندگان سه کشور اروپایی شرکت کرد و علاوه بر این با قائم مقام همانگ کننده خدمات خارجی اتحادیه اروپا «انریکه مورا» و وزیر خارجه اتریش «الکساندر شالنبرگ» دیدار داشته است. به گفته عراقچی، گفت‌وگو ها روز جمعه ۳۰ آوریل، ۱۰ اردیبهشت نیز ادامه خواهد داشت.

نتایج مذاکرات در وین تا بدینجا به شکل گیری سه گروه کاری ختم شده است. گروهی برای شناسایی تحریم هایی که آمریکا باید بردارد، یک گروه کاری برای تعیین فعالیتهای اتمی ایران که باید متوقف شده یا معکوس شوند و گروه کاری سومی برای تدارک دیدن گامهای عملی در جهت برداشتن تحریم ها از سوی آمریکا. گروه سوم، روز چهارشنبه اولین نشست خود را برگزار کرد.

روز پنجشنبه ۹ اردیبهشت جواد ظریف اظهار داشت که نشانه های امیدوار کننده ای از مذاکرات در وین شنیده می شود و همچنین از گفت‌وگوهای منطقه ای خود با کشورهایی از جمله قطر، عمان، عراق و کویت نام برد. وی در حال حاضر در حال دیدار از کشورهای عربی منطقه است. ظریف با سپردن فرمان هدایت تیم مذاکره کننده به عباس عراقچی خود به سمت کشورهای عربی خلیج فارس حرکت کرد تا به گفته خودش روی موضوع «امید» برای آینده منطقه متمرکز شود.

در همین رابطه از قول مقام‌های ایرانی (از جمله سخنگوی وزارت خارجه) شنیده می شود که ایران تنها در صورتی که آمریکا تمام تحریم ها را بردارد و رفع تحریم ها مورد تایید ایران قرار بگیرد، نتایج مذاکرات وین را خواهد پذیرفت. گفته می شود که مقامات ایرانی خواستار آن شده اند که در صورت بازگشت آمریکا به برجام این کشور دیگر حق استفاده از مکانیزم ماشه (snapback) را نداشته باشد.

در گفت‌وگوی های جاری، چین و روسیه موافق برچیده شدن کامل همه تحریم ها بوده اند. نماینده دائم چین در وین در گفت‌وگویی با خبرنگار ایرنا در لندن تاکید کرد که چین بارها به صراحت گفته است که آمریکا باید تمام تحریم ها و حتی تحریم ها علیه طرف های ثالث را برطرف کند.

سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه روز سه شنبه بار دیگر تاکید کرد که در موضع ایران نسبت به رفع کامل تحریم ها تغییری ایجاد نشده و همه تحریم ها باید یکجا برداشته شوند و پس از آن مورد راستی آزمایی قرار گیرند. وی گفت طرح گام به گام و تدریجی در دستور کار ما نیست و آمریکا باید به تعهداتش عمل کند.

«محمود واعظی» رئیس دفتر رئیس جمهوری نیز روند مذاکرات در وین را مثبت ارزیابی کرد و گفت شاهد فضای مثبتی در وین هستیم و اگر روند به همین شکل پیش برود شاهد پیشرفت بیشتری در مذاکرات خواهیم بود. وی همچنین گفتگ تقویت روابط بین ایران و عربستان به نفع همه منطقه است و می تواند در مسیر غلبه بر بسیاری از تنشها و چالشهای غیر ضروری موثر باشد.

«ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز با اشاره به پیشرفت‌ها در مذاکرات وین اعلام کرد که همچنان چالش‌های بزرگی در راه باقی مانده است. وی تاکید کرد که آمریکا تنها تحریم های مرتبط با برجام را لغو خواهد کرد. پرایس گفت حتی اگر به برجام بازگردیم هم به اعمال تحریم هایی که برجام پوشش نداده از جمله تحریم های ناشی از توسعه موشکی، نقض حقوق بشر و حمایت از ترویسم ادامه خواهیم داد. وی این مطالب را در کنفرانس خبری روز دوشنبه ۶ اردیبهشت گفت.

خلاصه روند مذاکرات تا اینجا

ایران و گروه موسوم به ۱+۴ در نشست مجازی روز ۱۳ فروردین توافق کردند که رایزنی ها را به طور زنده در وین ادامه دهند. پس از آن هیأتی به ریاست عباس عراقچی روز دوشنبه ۱۶ فروردین وارد وین شد. این هیأت روز سه شنبه در اولین نشست حضوری با کمیسیون مشترک برجام شرکت کرد. عراقچی در این سفر تاکید کرد که مذاکرات فقط با اعضای فعلی برجام انجام خواهد شد.

همان دوشنبه «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت که کشورش انتظار گفت‌وگوی مستقیم با ایران را ندارد. وزارت خارجه کشورمان نیزروز ۱۷ فروردین اعلام کرد که هیچ نماینده ای از آمریکا در نشست کمیسیون مشترک یا نشستهای کارشناسی حضور نخواهد داشت و هیچگونه مذاکره مستقیم یا غیر مستقیم با آمریکا در دستور کار هیأت ایرانی نیست. بدین ترتیب نشست حضوری کمیسیون مشترک برجام روز ۱۷ فروردین در وین برگزار شد.

در همین حین و در روز ۱۹ فروردین عباس عراقچی با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی اتمی در وین دیدار کرد. در این دیدار گروسی گفت که تعامل بین ایران و آژانس ادامه خواهد داشت.

نشست بعدی روز ۲۰ فروردین برگزار شد و عراقچی باز هم تاکید کرد لغو همه تحریم های آمریکا که در دوره رئیس جمهوری قبلی وضع شده، گام ضروری برای احیای برجام است.

در میانه مذاکرات، روز ۲۲ فروردین بود که خبر از بروز حادثه ای در تاسیسات غنی سازی نطنز منتشر شد. روز ۲۳ فروردین اتحادیه اروپا ۸ فرد و ۳ نهاد ایرانی را به بهانه های حقوق بشری به لیست تحریم های خود افزود. با وجود این کارشکنی ها مذاکرات وین ادامه یافت. با این حال ایران در واکنش اعلام کرد که گفت‌وگوهای جامع با اتحادیه اروپا شامل مذاکرات حقوق بشری و تمامی همکاری های ناشی از این گفت‌وگوها را به حالت تعلیق درآورده و تحریم های متقابل را در دست بررسی دارد.

روز ۲۴ فروردین عراقچی بار دیگر در رأس هیأتی برای ادامه رایزنی ها وارد وین شد و این بار از تصمیم ایران برای غنی سازی ۶۰ درصدی خبر داد. در نشست روز ۲۶ فروردین عراقچی گفت ما به دنبال مذاکرات فرسایشی نیستیم و همچنین از واکنش ضعیف دولتهای اروپایی در برابر خرابکاری در نطنز انتقاد کرد.

روز ۲۸ فروردین بود که برای اولین بار رگه هایی از دیدی  مثبت در سخنان عراقچی مشاهده  شد. وی گفت به نظر می رسد تفاهم جدیدی در حال شکل گیری است و افزود مذاکرات به مرحله ای رسیده که طرفین می توانند روی یک متن مشترک کار کنند. سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه نیز ۳۰ فروردین به همین «مسیر درست» اشاره کرد و گفت پیشرفتهایی حاصل شده است.

در نشست کمیسیون مشترک در روز ۳۱ فروردین عراقچی گفت هیأت ایرانی هر زمان که روند گفت‌وگوها به سمت زیاده خواهی، وقت کشی و چانه زنی غیرمنطقی برود گفت‌وگوها را ترک خواهد کرد.

در مجموع موفقیت مذاکرات بستگی به اراده آمریکا در برداشتن کامل همه تحریم هاست. آمریکا با برداشتن برخی از تحریم ها مشکلی نداشته اما حاضر به رفع همه آنها نیست. ایران نیز به چیزی کمتر از رفع کامل و یکجای همه تحریم ها راضی نیست.