بازگشت خشکسالی به عراق 

به گزارش ایرنا، کاهش شدید بارندگی در فصل زراعی امسال به حدود نصف در مقایسه با سال قبل از آن، خطر خشکسالی را در تابستان امسال به شدت در عراق قوت بخشیده است.
جزیره های شنی متعددی در پهنه رودخانه دجله که از  وسط بغداد عبور می کند در طول روزهای گذشته بالا آمده اند که نشان از پایین آمدن سطح آب این رودخانه و از نظر ناظران، به معنی به صدا در آمدن ناقوس خطر خشکسالی است.
این درحالیست که مقامات وزارت منابع آب عراق دو سال قبل وقتی این کشور با آمار کم سابقه بارندگی مواجه شد، اعلام کردند که کشورشان تا دو سال و برخی گفتند تا پنج سال آینده از حیث ذخیره آبی تامین شده است.
بارندگی های کم سابقه در ۲۰۱۹ باعث شد تا وزارت منابع آب عراق اعلام کند، ذخیره آبی عراق به میزان ۳۷ میلیارد مترمکعب افزایش یافته امری که در ۲۵ سال گذشته بی سابقه اعلام شد.
عراق دارای سدها و دریاچه های طبیعی و مصنوعی و تالاب های آبی برای ذخیره آب است .مهمترین سدهای این کشور دوکان، دربندیخان، العظیم، موصل و کوت و کربلا محسوب می شود در مقابل دریاچه های رزازه، سامراء، حبانیه، ثرثار و تالاب های جنوب عراق مهمترین حوضچه های آبی عراق به شمار می رود.
کردستان عراق پیش از دولت مرکزی عراق نسبت به خطرات خشکسالی امسال هشدار داده است و  گفته می شود که استان دیاله بیشترین آسیب را از خشکسالی خواهد دید.
برخی کارشناسان زیست محیطی عراق پیش بینی کرده اند که خشکسالی عراق به مدت ۴ تا ۵ سال ادامه یابد اما وزارت منابع آبی عراق به دلیل نگرانی هایی که این پیشگویی ها در کشور ایجاد کرده، گفته است که طولانی ترین خشکسالی در یکصد سال گذشته بیش از دو سال به طول نینجامیده است.
در کنار اینها، افزایش مساحت بیابان ها، کاهش زمین های کشاورزی، مرگ و میر دام ها، پیشروی نمک از خلیج فارس به سمت اروند رود (استان بصره) و غیر قابل مصرف شدن آب شرب در جنوب عراق در نتیجه بالا رفتن درصد املاح به این نگرانی ها دامن زده است.
این در حالیست که برخی گزارش ها حاکی است که ترکیه در صدد ساخت یک سد جدید بر رودخانه دجله است که بیش از سد «الیسو» بر پایین آمدن سطح آب این رودخانه و تاحدودی رود فرات اثر خواهد گذاشت. 
«سد جزره» (جزیره ابن عمر) که در عراق به «سد قاتل دجله» معروف شده به عنوان بخشی از پروژه تکمیلی سد «الیسو» ترکیه، قرار است در شهر جزیره ابن عمر در نزدیکی مرز سوریه در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب الیسو با ظرفیت یک میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب با هدف تولید برق احداث شود.

جزیره ابن عمر ، شهری است در استان شرناق در جنوب شرقی ترکیه. این شهر در مرز ترکیه با سوریه و در نزدیکی نقطه تلاقی سه کشور ترکیه، سوریه و عراق واقع شده‌است و در شمال، جنوب و شرق در محاصره رود دجله قرار دارد و به همین دلیل به این نام مشهور است.
  آمارهای سازمان ملل
سازمان ملل شرایط عراق را در نتیجه تغییرات آب وهوایی نگران کننده توصیف کرده است.
طبق گزارش سازمان ملل این کشور با ۴۰ میلیون جمعیت که زمانی جزو کشورهای متکی بر اقتصاد کشاورزی بود، اینک سالانه ۱۰۰ هزار دونم (۲۵ هزار هکتار) از اراضی مستعد کشاورزی را از دست می دهد.

دونم واحد اندازه گیری سطح زمین است که معمولا در امپراطوری سابق عثمانی استفاده می شد. در عراق هر دونم معادل 2500 متر مربع است .

براساس گزارش سازمان ملل، انتظار می رود تا ۲۰۳۰ در نتیجه کم توجهی به خطرات زیست محیطی تپه های شنی به داخل شهرها نفوذ کند.

 اعلام خطر در کردستان عراق
«قباد طالبانی» معاون نخست وزیر دولت محلی اقلیم کردستان  عراق در نشستی ویژه با حضور مسوولین کشاورزی و منابع آبی و مقامات محلی منطقه «رابرین»، «حلبچه» و «گرمیان» در استان های اربیل و سلیمانیه و دهوک راه های مقابله با خشکسالی را بررسی کرد.
در این جلسه در خصوص تخصیص بخشی از بودجه اقلیم به تامین آب شرب سالم و اهتمام به طرح های کشاورزی و صنعتی و ایجاد سدهای کوچک برای ذخیره آب و استفاده از آن در زمینه های کشاورزی توافق شد.
مسوولین بخش گرمیان نیز گفته اند که این منطقه بیشتر از دیگر مناطق اقلیم از خشکسالی امسال متاثر شده است.
«شادیه حسین عباس» مسوول اداره کشاورزی در منطقه گرمیان در این راستا گفته است که ۱۶۰ هزار دونم (۴۰ هزار هکتار) زمین کشاورزی به علاوه منابع دامی منطقه از خشکسالی متاثر خواهند شد.
اداره سد «دوکان» در استان سلیمانیه نیز گفته است که میزان آب سد به دلیل کاهش بارندگی ها ۵ متر پایین آمده است.
 مسوولین این سد گفته اند پایین آمدن آب سد، بر مناطق زیر دست از جمله شهرستان «قلعه دزه» و مناطق میانی و جنوبی عراق اثر خواهد گذاشت.
کارشناسان کشاورزی در اقلیم کردستان عراق نیز پیش بینی کرده اند که خشکسالی، فصل کشاورزی را از بین ببرد زیرا کاهش بارندگی ها و بحرانی شدن خطر خشکسالی احتمالا یک میلیون دونم (۲۵۰ هزار هکتار) از اراضی کشاورزی در کردستان عراق را تحت تاثیر خواهد گذاشت.
گزارش روزنامه پرشمارگان «الصباح جدید» عراق نیز حاکی است که میزان آب دو سد مهم اقلیم کردستان یعنی دوکان و دربندیخان به ترتیب ۱۴ و ۱۸ متر پایین آمده است.

دیاله در خطر خشکسالی شدید
یکی از نمایندگان استان دیاله در پارلمان پیش بینی کرده است که دیاله مهمترین استان عراقی باشد که از خطر خشکسالی بیشترین آسیب را خواهد دید.
«مضر الکروی» در اظهاراتی گفته است که همه شواهد و قرائن نشان می دهد که دیاله در آستانه یک خشکسالی شدید قرار دارد و شاید در تاریخ این استان بی سابقه باشد.
وی کاهش کم سابقه ذخیره آب در دریاچه «حمرین» و کاهش شدید سطح آب رود دیاله که از کردستان و سد دربندیخان تغذیه می شود و کم شدن سطح آب های مشترک مرزی را علت این نگرانی عنوان کرده است.
به گفته وی، ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار نفر جمعیت در مناطق «مقدادیه»، «بلدروز» و «کنعان» و شهرهای واقع در حوضچه حمرین از جمله «جلولاء» از این شرایط آسیب خواهند دید.
در همین راستا «نایف الشمری» نماینده استان نینوا در پارلمان عراق نیز  نسبت به تاثیرات خشکسالی بر سطح زیر کشت محصولات راهبردی مانند گندم و جو هشدار داده است.
وی گفته است: تمامی زمین های کشاورزی زیر کشت گندم و جو در غرب استان شامل مناطق «تلعفر»، «البعاج»، «الحضر» و «سنجار» در نتیجه کاهش بارندگی ها در معرض خشکسالی کامل قرار گرفته است و خسارت های زیادی را به کشاورزان وارد خواهد کرد.

نگرانی از پیشروی نمک در بصره
در جنوب عراق از هم اکنون نگرانی ها از پیشروی نمک در دهانه اروند و شور شدن آب آشامیدنی اهالی منطقه رو به تزاید گذاشته است.
«ولید الشریفی» فرماندار شهرستان بندر فاو در جنوب بصره از افزایش میزان نمک در آب شرب شهروندان به میزان ۲۸۰۰ «تی دی اس» ابراز نگرانی کرده است. 

تی دی اس میزان شفافیت آب را مشخص می کند.واحد سنجشTDS  میلی گرم در لیتر یا PPM می باشد. مقدار مطلوب آن برای آب شرب 30ppm تا  90PPM می باشد.

TDS بالای 500ppm مطابق با نظر اکثر پزشکان فعال در زمینه کیفیت آب اشامیدنی باعث بروز بیماری های زیادی می شود .
همزمان با اینها، پیشروی زبانه نمک در شط العرب باعث شده است که وزارت منابع آب عراق برای جلوگیری از این پیشروی ها، اقدام به آزاد کردن بخش زیادتری از آب های ذخیره شده کند.

وزارت منابع آب آسوده خاطر است
در حالی که تمامی گزارش ها نشان می دهد عراق در آستانه فصل خشکسالی تازه ای قرار گرفته و یکی از کارشناسان عراق پیش بینی کرده این خشکسالی تا ۴ یا ۵ سال ادامه یابد، وزارت منابع عراق تمامی نگرانی ها در خصوص خشکسالی را مبالغه آمیز خوانده است.
«عونی ذیاب» مشاور وزارت منابع آب عراق گفته است که ذخیره آبی عراق فعلا خوب است و ذخیره آبی خوبی در کشور وجود دارد و پیش بینی های خشکسالی پنج ساله، صحت ندارد.
وی اضافه کرده است که تمامی بررسی های صورت گرفته از ۱۹۳۰ تاکنون (یکصد سال گذشته) نشان می دهد که خشکسالی ها یک سال یا حداکثر دو سال به طول انجامیده است.
وی در عین حال پیش بینی کرده است که از حیث کم آبی یا نبود سیلاب ها در نتیجه بارندگی های شدید، این وضعیت بیش از دوسال به طول انجامد.
به گفته وی، تمامی سدها و منابع آبی از جمله سد موصل و حدیثه در شمال و شمال غربی عراق هنوز پر هستند و اوضاع آبی به نسبت خوب و هنوز همه چیز تحت کنترل است.
وزارت منابع آبی عراق متعاقبا در خصوص گزارش های منتشر شده درباره کاهش آب رودخانه های دجله و فرات اعلام کرد که کاهش سطح رودخانه های دجله و فرات در این فصل امری طبیعی است.
بر اساس بیانیه ای که در این رابطه منتشر شد ، این کاهش هرساله در نتیجه ورود فصل کشاورزی از سرما به گرما اتفاق می افتد و کشور برای فصل کشاورزی تابستانه آماده می شود.
باوجود این گزارش های مثبت وزارت منابع آب عراق، اما تجارب گذشته باعث شده است که بسیاری نسبت به این اطمینان بخشی اعتماد نکرده و همچنان نسبت به خطرات خشکسالی و تبعات آن که ممکن است منجر به اختلاف و درگیری بین استان های بالادست و پایین دست یا رقابت بین کشاورزان بر سر تعرض به سهمیه های آبی همدیگر شود، ابراز نگرانی کنند.
 در همین راستا عده ای نیز از تبعات این پدیده بر تحولات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی عراق ابراز نگرانی کرده اند به ویژه که در آستانه انتخابات پارلمانی زودهنگام که قرار است در ۱۸ مهرماه آینده برگزار شود، همه چیز در عراق برای رقابت انتخابی به بدترین شکل ممکن مورد سوء استفاده قرار می گیرد.