بهترین فرصت برای درک شب قدر

آیت الله عبدالله جوادی آملی درباره شب قدر گفت: در شب قدر، سخن از «لَیلَة القَدرِ خِیر مِنْ ألفِ شَهر» است که انسان یک شبه ره ۸۰ ساله می‌رود، این راه دشوار نیست. اگر دشوار بود ما را امر نمی‌کردند، دعوت نمی‌کردند. دشواری مال کسی است که کوله بار خود را بر دوش دارد. اگر بار خودبینی را به زمین بگذارد، سبک می‌شود. وقتی سبک شد، پروازش آسان است! این پرکشیدن با سنگین بال و سنگین بار بودن ممکن نیست.

این مفسر قرآن کریم افزود: اگر قرآن به سر می‌گذاریم، هدف تنها این نباشد که خدا گناهان ما را بیامرزد، ما را به جهنم نبرد، ما را به بهشت ببرد. اینها ریخت و پاش سفره شب قدر است. وقتی یک دوستی سفره‌ای پهن می‌کند، مائده الهی می‌چیند، مهمان‌های خود را به بهترین وجه پذیرایی می‌کند. وقتی مهمان‌ها برخاستند، سفره برچیده می‌شود، آن ریزه‌های سفره را می‌ریزند؛ مرغ‌ها آن ریزه‌های سفره را می‌چینند.

وی اضافه کرد: ریزه سفره شب قدر این است که کسی نسوزد، به جهنم نرود. اینها شب قدر نیست. شب قدر آن است که انسان طیّار گونه دست هزارها نفر را بگیرد و به بهشت ببرد. در دنیا رفتار او، گفتار او، سیرت او، سریرت او، سنّت او آموزنده باشد. هزارها نفر را زنده کند و در آخرت هم هزارها نفر را به همراه خود به بهشت ببرد. اگر ما بتوانیم در کنار سفره الهی و دولت قرآن بنشینیم، چرا در ته صفوف قرار بگیریم به دنبال آن ریزه‌های سفره تکان‌ها باشیم که از سفره تکانده شده چیزی به ما برسد؟!

جوادی آملی تاکید کرد: به ما گفتند هر کسی به اندازه قدر خود شب قدر را درک می‌کند و قدر هر کسی هم به اندازه قدر همت اوست. اگر ما به اندازه همت مان دولت قرآن را و دولت قدر را می‌توانیم ادراک کنیم، چرا همت نطلبیم ما قبل از اینکه از خدا مظروف بخواهیم، ظرف و ظرفیت هم طلب بکنیم. هرگز نمی‌توان گفت: چون ما ظرفیت‌مان اینقدر بود، خدا به ما اینقدر داد. این سخن نیمی از ثواب است، نه هر ثوابی و همه ثواب.

اتفاق آرای کارشناسان دینی بر این است که احتمال این که شب بیست و سوم شب قدر باشد بیش از شب های نوزدهم و بیست و یکم است که بر اساس برخی روایات به دست می آید.

حجت الاسلام محمدعلی رضایی اصفهانی استاد حوزه علمیه قم درباره زمان شب قدر گفت: طبق روایات از شب های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم به عنوان شب های قدر یاد شده ولی شب بیست و سوم به دلیل روایت عبدالله بن انیس انصاری جهنی ترجیح دارد. یک عرب بیابانگرد به نام جهنی که در خارج از مدینه به دامداری مشغول بود، خدمت پیامبر اکرم (ص) رسید و گفت که به دلیل مشکلات نمی تواند هر سه شب را احیاء بگیرد و پیامبر در گوش او مطلبی را بیان کردند. مردم بعدا دیدند که جهنی شب بیست و سوم به مدینه می آمد.

رضایی اصفهانی ادامه داد: از قرینه این روایت استفاده می شود که شب بیست و سوم شب اصلی باشد البته در بعضی روایات آمده که شب قدر دارای سه مرحله است. در شب اول برنامه ریزی می شود، در مرحله دوم بررسی و در شب سوم امضا می شود.

نویسنده تفسیر قرآن مهر از حضرت فاطمه زهرا (س) به عنوان باطن شب قدر یاد کرد و گفت: در حدود ۲۰ تفسیر اشاری و باطنی از سوی مفسران قرآن در این زمینه بیان شده است.

وی افزود: در روایات اهل بیت (ع) ذیل آیه سوم سوره دخان که می فرماید انا انزلناه فی لیله مبارکه، آمده است که شب قدر شب با برکتی است و حضرت زهرا (س) باطن شب قدر هستند. شب قدر دارای یک ظاهر و یک باطن است که ظاهر آن از مغرب تا طلوع فجر است و باطن آن فاطمه زهراست. چون همانگونه که فضیلت، عظمت و شرافت شب قدر بر مردم پوشیده است، عظمت و شرافت فاطمه زهرا (س) نیز بر مردم پوشیده است.

مرحوم شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان ضمن تقسیم بندی اعمال شب های قدر به اعمال مشترک هر سه شب و اعمال اختصاصی برای هر شب می نویسد: اعمال مشترک این سه شب شامل غسل، نماز دو رکعتی با هفت مرتبه توحید و هفتاد مرتبه استغفرالله و اتوب الیه، قرآن به سر گرفتن، زیارت امام حسین (ع)، خواندن نماز صد رکعتی و احیا داشتن این شب هاست.

اعمال مخصوص شب بیست و سوم عبارتند از غسل که یکی در اول شب و یک غسل هم در آخر شب سفارش شده است. همچنین تاکید بر شب زنده داری این شب شده است به گونه ای که امیرمومنان (ع) فرمود پیامبر خدا در دهه آخر ماه رمضان، بستر خود را جمع می کرد و کمرش را می بست و شب بیست و سوم، خانواده خود را بیدار می کرد و در آن شب، به صورت خفتگان، آب می پاشید.

همچنین در روایتی آمده است که فاطمه زهرا (س) نمی گذاشت که کسی از خانواده اش در شب بیست و سوم بخوابد و خواب آنان را با کم خوردن درمان می کرد و از روز برای آن شب، آماده می شد و می فرمود محروم، کسی است که از خیر آن بی بهره بماند.

سومین برنامه امشب تاکید بر زیارت امام حسین (ع) است و هر چند امکان زیارت سیدالشهدا (ع) به دلیل شیوع ویروس کرونا از مردم ایرنا سلب شده ولی امام رضا (ع) فرمود: کسی که در ماه رمضان، امام حسین (ع) را زیارت می کند؛ مواظب باشد که نزد قبر آن امام بودن را در شب شب بیست و سوم از دست ندهد؛ شبی که امید است شب قدر باشد.

خواندن سوره های عنکبوت، روم و دخان نیز در این شب سفارش شده و امام صادق (ع) خطاب به ابوبصیر فرمود: هر کسی سوره های عنکبوت و روم را در شب بیست و سوم ماه رمضان بخواند؛ به خدا قسم او از اهل بهشت است و هرگز در این سخن استثنا نمی کنم و نمی ترسم که خداوند، در این سوگند گناهی بر من بنویسد.

خواندن هزار بار سوره قدر یکی دیگر از سفارش های این شب است و امام صادق (ع) فرمود: اگر کسی در شب بیست و سوم ماه رمضان، هزار بار سوره قدر را بخواند؛ در حالی صبح خواهد کرد که یقین او، با اعتراف به آنچه مخصوص ماست استوار خواهد بود.

یکی دیگر از اعمال این شب دعا برای امام زمان (ع) است و از امامان معصوم (ع) نقل شده است که این دعا را در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان در حال سجده، ایستاده، نشسته و در همه حالات تکرار می‌کنی و نیز در همه اوقات این ماه و هر قدر که می‌توانی و هر موقع از دوران زندگی‌ات به یادت آمد می‌خوانی.

بعد از تمجید خدای و درود بر پیامبر(ص) می‌گویی اللّهم کن لولیک الحجة بن الحسن، فی هذه الساعة و فی کل ساعة، ولیا و حافظا، و قائدا و ناصرا و دلیلا و عینا حتی تسکنه ارضک طوعا و تمتعه فیها طویلا یعنی خدایا! در این ساعت و در هر ساعت، برای ولی خود ، حجت بن الحسن سرپرست و نگهبان و پیشوا و یاور و راهنما و چشم باش تا آن که او را در زمین خود، با اطاعت و رغبت مردم ساکن سازی و وی را در آن، به مدت طولانی بهره مند گردانی.