یک فصل بازار نیست و کشاورز محصول خود را برای متحمل نشدن هزینه‌های برداشت در زمین شخم می‌زند؛ فصل دیگر نرخ نهاده‌ها و اجاره زمین و آب بها سر به فلک می‌کشد و دگر بار سیل و سرما محصول را از بین می‌برد.
این بار اما فرق می‌کند؛ باران کم بارید، باران‌های سال‌های قبل هم ذخیره نشد و همین امر باعث شد معضل بی‌آبی نیز علاوه بر بی‌بازاری، خسارت بلایای طبیعی و گرانی نهاده‌ها بر کشاورزی دزفول سایه افکند؛ تا جایی که کشاورزان از کشت محروم شده‌اند؛ کشت و کاری که شغل آنها است و ارتباط مستقیم با معیشتشان دارد.
ممنوعیت کشت جدید در شبکه‌های آبیاری دز و کرخه را مدیرعامل شرکت بهره برداری از شبکه‌های آبیاری شمال خوزستان اوایل اردیبهشت ماه امسال اعلام کرد تا عرق سردی بر پیشانی کشاورزان زحمتکش دزفول جاری شود.
گلایه کشاورزان از ممنوعیت کشت
به گفته یکی از کشاورزان دزفولی اکنون به بهانه ممنوعیت کشت تابستانه، آب محصولات کشت بهاره شامل چغندرقند، ذرت و صیفی جات نیز تامین نمی‌شوند که این امر ضربه سنگینی به کشاورز و اقتصاد این حوزه وارد می‌کند.
رضا زادشیر در این باره می‌گوید: کشاورزان در گرمای طاقت فرسای تابستان به علت امرار معاش اقدام به کشت می‌کنند ولی مسوولان به دلیل تنش آبی کشت تابستانه را برای این قشر تولیدکننده ممنوع کرده‌اند.
او ارائه چنین راهبردی برای حل مشکل کم آبی را پاک کردن صورت مسئله می‌داند و بر لزوم اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از چنین وضعیتی تاکید دارد.
باتوجه به اینکه کشت در تابستان گرم خوزستان بدون آب امکانپذیر نیست و از طرفی درآمد کشاورز نیز وابسته به تولید محصول است نمی‌توان آنها را از کشت محروم کرد؛ محمدرضا زارع یکی از کشاورزان منطقه صفی آباد دزفول در این باره می‌گوید: همانطور که نمی‌توان یک کارمند را یک سال از حقوق و مزایا محروم کرد، سفره کشاورز را نیز نمی‌توان با ممنوعیت کشت خالی کرد.
همه این مسائل بیانگر این است که دود بحران کم آبی به طور مستقیم به چشم کشاورزان بخت برگشته می‌رود این در حالی است که به گفته کشاورزان، مسوولان باید به اکوسیستم مسیر رودخانه هم توجه کنند زیرا بحران ایجاد شده به مدیریت آب سدها از طرف وزارت نیرو و توجه نکردن به پیش بینی‌های هواشناسی برمی‌گردد.
کاهش نزولات جوی دلیل عمده ممنوعیت کشت
محسن سعادت‌فر مدیرعامل شرکت بهره برداری از شبکه‌های آبیاری شمال خوزستان علت ممنوعیت کشت را کاهش نزولات جوی در سال آبی جاری و کاهش حجم منابع آبی ذخیره شده دانسته و اعلام کرده فقط آب کشت‌های سبز که قبلا در زمستان و بهار کشت شده‌اند و کشت‌های دائم از جمله باغات و گل‌های غیرفصلی تامین می‌شود.
مسوولان سازمان آب و برق خوزستان نیز از کشاورزان خواسته‌اند از کشت محصول جدید خودداری کنند تا دچار خسارت‌های بعدی نشوند چراکه آب کم است و در صورت کشت، آبی برای آبیاری نخواهند داشت.
سال گذشته ۱۰۰ درصد مخزن سد دز پر بود ولی امسال طبق بررسی‌های انجام شده فقط ۴۰ درصد آن پر است لذا با توجه به کمبود ۶۰ درصدی مخزن سد، کشت‌های پرمصرف مانند شلتوک و ذرت با محدودیت کشت مواجه شده‌اند.
رئیس اداره هواشناسی صفی آباد دزفول درباره وضعیت بارندگی‌ها می‌گوید: سال ۹۶ میزان بارندگی ۲۶۴.۲ میلیمتر، سال ۹۷، ۶۱۹.۸ میلیمتر، سال ۹۸ افزون بر ۳۱۴.۷ میلیمتر و در سال ۹۹، ۲۱۴.۴ میلیمتر بارندگی در دزفول ثبت شده است.
علی کرمی با بیان اینکه منطقه ما کم آب است و تبخیر زیادتر از نرم جهانی در این منطقه اتفاق می‌افتد، می‌افزاید: مشکلات زیادی نیز در آبخیزداری و استفاده بهینه از آب کشاورزی پایدار داریم.
یکی از سوالات مهم در این زمینه این است که آیا نمی‌توان با پیش بینی به موقع در مورد خشکسالی یا ترسالی مدیریت بهتری بر منابع آبی داشت که در این زمینه رئیس اداره هواشناسی صفی آباد دزفول توضیح می‌دهد پیش بینی ماهیانه تا سه ماه قابل اعتماد است و برای مثال برای پیش بینی قابل اعتماد بارندگی پاییز امسال بهتر است تا مردادماه صبر کنیم.
کم توجهی به آبیاری قطره‌ای و تحت فشار برای کاهش مصرف آب
برنامه ریزی بلندمدت و کشاورزی پایدار از موارد مورد تاکید کرمی است؛ او به این نکته مهم اشاره می‌کند که با وجود کم آبی‌های فراوان، هنوز آبیاری به صورت غرقابی انجام می‌شود و برای تولید ۷۰۰ گرم گندم افزون بر یکهزار لیتر آب مصرف می‌شود.
رئیس اداره هواشناسی صفی آباد دزفول می‌افزاید: برای کشاورزی باید آبیاری تحت فشار استفاده شود و هر محصولی اجازه کشت نداشته باشد تا بتوانیم مصرف بهینه‌ای داشته باشیم.
البته در سال‌های اخیر استفاده درست از آب و نوع کشت نیز در مزارع مطرح شده ولی توجه زیادی به آبیاری تحت فشار، باران مصنوعی و آبیاری قطره‌ای و کاهش مصرف آب با کشت‌های جایگزین نشده است.
کشاورزان دزفول در شرایط این چنینی از مسوولان انتظار دارند در قبال ممنوعیت کشت از نظر مالی به آنها کمک شود که می‌توان بخشودگی بهره وام‌های گذشته و اعطای تسهیلات بی‌بهره به آنها را در این قالب گنجاند.
رئیس نظام صنفی کشاورزان دزفول نیز درخصوص مشکلات پیش آمده برای کشت این فصل می‌گوید: مخزن سد دز در حال حاضر حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب است و طبق گفته مسوولان ۶۰۰ میلیون مترمکعب آن پر است؛ با این وجود کشت تابستانه فقط باید در سطح ۳۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی دزفول، شوش و اندیمشک انجام شود حال آنکه افزون بر ۹۰ هزار هکتار زمین زراعی در این شهرستان‌ها وجود دارد.
عبدالرحیم شمس آبادی با پیش بینی وضعیت بغرنجی برای کشاورزان درصورت ممنوعیت کشت تابستانه می‌افزاید: امرار معاش کشاورزان از طریق کشت و تولید محصولات کشاورزی است لذا برای کاهش خسارت‌های ناشی از ممنوعیت کشت باید معاوض کشت و یا زمین به کشاورزان داده شود.
آب به خوبی مدیریت نشد
او معتقد است سوء مدیریت در کم آبی و معضلات ایجاد شده برای کشاورزان تاثیر داشته زیرا در سیل سال ۹۸ به علت مدیریت نادرست آب، کشاورزان دچار خسارت‌های زیادی شدند در حالی که می‌شد آب را تا ۲ سال آینده برای کشاورزان تامین کرد.
آب آشامیدنی، مرکبات، شیلات، صنعت، نیشکر و سپس کشاورزی به گفته رئیس نظام صنفی کشاورزی دزفول اولویت‌های تعیین شده برای مصرف آب در شرایط کم آبی هستند که با این شرایط، فاجعه‌ای در حال رخ دادن در بخش کشاورزی است.
به گفته او سالانه حدود ۲۱ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی دزفول به کشت چغندرقند اختصاص می‌یابد که اگر این میزان امسال نیز کشت شود اجازه کشت سایر محصولات به علت بی‌آبی داده نمی‌شود ضمن اینکه اکنون پیاز، بادمجان و سیب زمینی دزفول خریدار ندارند و با توجه به شخم زدن زمین با محصول، وضعیت حاد روانی بر کشاورزان حاکم شده است.
بخش عمده‌ای از اراضی دزفول باغات مرکبات هستند که ممنوعیت کشت تابستان بر باغداران این شهرستان هم فشار آورده و آبیاری باغات مرکبات نیز با مشکل مواجه شده است.
پیگیری جهاد کشاورزی برای رفع مشکلات کشاورزان دزفول
معاون فنی مدیریت جهاد کشاورزی دزفول نیز برگزاری نشست‌های مختلف با نماینده کشاورزان و شبکه آبیاری و بیان مطالبات مشکلات کشاورزان را یادآور می‌شود و می‌گوید مجموعه جهاد کشاورزی دزفول پیگیر رفع مشکلات کشاورزان است.
علی کرمی از کشاورزان می‌خواهد بدون قرارداد اقدام به کشت محصول تابستانه نکنند تا دچار خسارت بیشتر نشوند.
فرماندار و بخشداران شهرستان دزفول هم به کشاورزان توصیه کرده‌اند ضمن خودداری از اجاره زمین، بدون هماهنگی کشت تابستانه نکنند تا دچار ضرر و زیان نشوند این درحالی است که معاش کشاورزان به کشت گره خورده و درصورت منع کشت با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد.
مشکلات بخش‌های مختلف در تنش و بحران کم آبی بیان شد ولی مهمترین سوال این است که اگر قرار باشد هنگام کم آبی تولید متوقف شود پس ضرورت مهندسی آب و مدیریت منابع آبی چیست؟
انتظار می‌رود مسوولان وزارت نیرو که در راس این موضوع هستند نیز توجه بیشتری به دغدغه‌های کشاورزان دزفول به عنوان تولیدکنندگان بی‌دفاع داخلی داشته باشند و با هماهنگی و پیش بینی‌های هواشناسی اجازه هدر رفت آب هنگام سیل و سال‌های پرباران را ندهند تا اقتصاد کشور بیش از این دچار سردرگمی و ضرر نشود.
نظر شما