تخم لاک‌پشت‌های دریایی را نخورید

لاک پشت‌های دریایی ایران گونه های در خطر انقراضی هستند که در فهرست اتحادیه جهانی حفاظت  از طبیعت ( IUCN ) قرار دارند، در آبهای خلیج فارس و دریای عمان ۵ گونه لاک پشت از جمله منقار عقابی،  پشت چرمی، زیتونی، سبز و سرخ وجود دارد که همه آنها در معرض خطر انقراض قرار دارند.

عوامل متعددی این گونه های ارزشمند را تهدید می کند که یکی از آنها که شاید یکی از خطرناک ترین آنها نیز باشد ، باور غلطی است که میان برخی از اهالی بومی منطقه وجود دارد مبنی بر اینکه تخم و حتی خود لاک پشت برای سلامتی و طول عمر مفید است که همین مساله موجب می شود که تخم این حیوانات در لانه ها در امان نماند و توسط این افراد جمع آوری شود، البته سازمان حفاظت محیط زیست در این زمینه قوانین سخت گیرانه ای دارد و تا حد زیادی جلوی این کار گرفته شده است.

حتی بنابر برخی گزارش ها افراد بومی تخم‌های لاک پشت ها را جمع آوری و آنها را به قیمت گزافی به کشورهای حاشیه خلیج فارس و دریای عمان می فروشند.

هر چند تعداد این افراد بسیار بسیار محدود است اما همان تعداد هم برای به خطر انداختن حیات لاک پشت ها کافی است بنابراین باید این  باور غلط تصحیح شود که نیاز به فرهنگ سازی دارد که سازمان محیط زیست در این زمینه نیز اقدامات خوبی از جمله برگزاری دوره های آموزشی، چاپ کتاب و بروشور کرده است.

فرایند لانه سازی لاک پشت های دریایی کار تقریبا دشواری است و چندین مرحله دارد، ابتدا لاک پشت ماده شب هنگام از دریا بیرون می آید و به سمت ساحل می رود تا بهترین نقطه برای تخم گذاری را پیدا کند در واقع مکانی تاریک و آرام، بعد از آن حیوان شروع به حفر یک چاله با کمک هر چهار دست و پایش می کند و لانه خود را در آن ایجاد می کند، وقتی لاک پشت متوجه شد که دیگر امکان حفر زمین وجود ندارد انقباضات بدنی اش آغاز می شود و در هر انقباض بین یک تا چهار تخم را با سرعت بالا در لانه جای می دهد، تخم ها لانه را پر می کنند و پس از این مرحله حیوان شروع به پوشاندن سطح لانه می کند تا اینکه کاملا سطح روی تخم ها پوشیده شود و در انتها نوبت به مرحله استتار می رسد؛ لاک پشت با حرکت آرام بدنش به جلو و عقب شن های خشک را روی سطح لانه می ریزد و تلاش می کند تا تخم هایش را از دید جانوران شکارچی دور نگه دارد، پس از پایان کار لاک پشت مجددا راهی دریا می شود و دیگر تخم ها و جوجه ها را به حال خود رها می کند. معمولا لاک پشت ها بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ عدد تخم می گذارند.

فصل تخم گذاری لاک پشت ها در خلیج فارس از اوایل اسفندماه آغاز و تا مرداد ماه ادامه دارد که این فرایند در دریای عمان از فروردین ماه تا اواخر شهریورماه انجام می شود که این فاصله زمان خوبی برای سوء استفاده از افراد سودجو با هدف جمع آوری تخم ها از لانه ها است اما به گفته مدیرکل زیست‌بوم دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست در تمام این مدت منطقه توسط نیروهای سازمان و حتی اهالی بومی داوطلب پایش می شود و اگر احساس شود تخم های لانه ای در خطر است آنرا بیرون آورده و هچری سایت هایی که برای این کار تهیه شده منتقل می کنند.

هچری سایت های مکانی حفاظت شده و محصور است که تخم لاک پشت ها را در آن نگهداری می کنند تا به جوجه تبدیل شوند.

داوود میرشکار دراین باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: تخم لاک پشت ها نقشی در سلامتی انسان ندارند اما متاسفانه برخی بر این باور غلط هستند و همین مساله حیات این گونه ها را تهدید می کند اما سازمان محیط زیست با عوامل فروش تخم لاک پشت ها در بازار برخورد می کند.

وی تاکید کرد: البته در مرحله اول سعی کردیم با آموزش جوامع محلی مانع برداشت غیر مجاز تخم لاک پشت ها از لانه ها شویم، در مرحله بعدی هم همکاران در یگان حفاظت محیط زیست در بازارهای محلی اقدام به جمع آوری تخم ها و برخورد قانونی با افراد متخلف می کنند.

میرشکار به اقدامات معاونت دریایی سازمان محیط زیست در راستای حفاظت از لاک پشت های دریایی گفت: تا چندی پیش ۵۲ نقطه را برای زیستگاه تخم گذاری لاک پشت ها در خلیج فارس و دریای عمان شناسایی کرده بودیم اما با مطالعاتی که اخیرا انجام دادیم این تعداد افزایش یافت که اطلاعات دقیق بعد از تمام پروژه اطلاع رسانی می شود.

وی به چالش هایی که برای لاک پشت های دریایی در عرصه های طبیعی وجود دارد اشاره کرد و افزود: برخورد لاک پشت ها با شناورها در چراگاه های دریایی، صید و صیادی، گرفتار شدن در تورهای صیادی، آلودگی های دریایی در سواحل به ویژه در زمان تخم گذاری، زباله های دریایی، تورهای صیادی به جا مانده در ساحل، دست اندازی به لانه های لاک پشت ها بعد از تخم گذاری و برداشت تخم ها، تغذیه جانورانی مانند شغال از تخم ها، خورده شدن جوجه لاک پشت ها بعد از خارج شدن از تخم و روانه شدن به سمت دریا توسط جوندگانی مانند موش برخی از این تهدیدات است.

مدیرکل زیست‌بوم دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: تغییرات اقلیم که موجب از بین رفتن زیستگاه تغذیه ای لاک پشت ها می شود همچنین در جنسیت جوجه لاک پشت ها اختلال ایجاد می کند، یعنی باید جنس نر و ماده جوجه ها متوازن باشد اما وقتی هوا خیلی گرم می شود جوجه ها بیشتر ماده می شوند و دیگر نر کم می شود و همین مساله توازن طبیعی این حیوانات را به هم می زند که این هم یکی دیگر از چالش های پیش روی این حیوانات است.

وی افزود: آبگرفتگی لانه های تخم گذاری شده، نورهای مصنوعی در سواحل با استقرار صنایع بدون در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی ، برهم زدن و تغییر ماهیت سواحل یعنی مثلا قبلا یک ساحلی شنی بود و لاک پشت در آنجا تخم گذاری می کرد اما با ساخت و ساز ماهیت ساحل تغییر کرده و دیگر شنی نیست بنابراین دیگر مکان مناسبی برای تخم گذاری نیست که اینها نیز برخی دیگر از عوامل تهدید لاک پشت ها است.

میرشکار به اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست برای حفاظت از لاک پشت ها به ویژه در زمان تخم گذاری گفت: دو سال پیش برنامه اقدام ملی حفاظت از لاک پشت های دریایی تدوین شده است که اکنون معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، اداره کل محیط  زیست استان های بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، مناطق آزاد چابهار، کیش، قشم و دانشگاه های این استان ها و با مشارکت تمامی ذیفنعان، ذیل دبیرخانه حفاظت از لاک پشت های دریایی برای حفاطت از این گونه ارزشمند دریایی اقدام می کنند.

وی افزود: از دیگر اقدامات صورت گرفته پایش زیستگاه های تخم گذاری لاک پشت های دریایی، حفاظت از این زیستگاه‌ها، پاکسازی سواحل از زباله های دریایی قبل از شروع فصل تخم گذاری، پایش زیستگاه ها بعد از تخم گذاری، شمارش تخم ها، تگ گذاری یا همان علامت گذاری لاک پشت ها، ایجاد هچری سایت ها در برخی از این سواحل که به نوعی دست اندازی شده یا به علت تغییر اقلیم لانه ها تخریب شده اند و تخم ها به این سایت ها منتقل می شوند، است ؛ این کار به بقای تخم ها و افزایش نرخ جوجه آوری کمک می کند.

مدیرکل زیست‌بوم دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: نمونه برداری از لاک پشت های مادر برای تعیین وضعیت سلامت، بیومتری لاک پشت هایی که برای تخم گذاری به سواحل آمده اند، مشارکت جوامع محلی در پایش زیستگاه ها، برگزاری دوره های آموزشی برای ذینفعان در راستای حفاظت از این گونه ارزشمند از جمله دانش آموزان، صیادان و کارشناسان  تدوین کتاب ها و بروشورهای آموزشی از دیگر اقداماتی است که به صورت یکپارچه ذیل دبیرخانه حفاظت از لاک پشت های دریایی انجام می شود.

از: کیمیا عبدالله پور