به گزارش ایرنا سطح زیر کشت نخیلات استان بیش از ۴۰ هزار هکتار است که از این مساحت هشت هزار هکتار زیر کشت نهال و ۳۳ هزار هکتار عرصه های کاشت درخت بارور هستند؛ همچنین عمده ارقام خارک و رطب تولیدی استان شامل استعمران، برحی و بریم است که حدود ۳۰ درصد بازار داخل کشور را به خود اختصاص می‌دهند.
اما تولید خرما از نخلستان‌ها مانند دیگر محصولات کشاورزی وابستگی مستقیمی به حقابه دارد که در این سال‌ها فرآیند اختصاص آب کشاورزی ویژه نخیلات در استان با چالش‌ها و مشکلات متعددی همراه بوده است و از سال گذشته نخلداران استان با مشکل جدیدی به عنوان آب بها روبه رو شده اند.
افزایش چندین برابری آب بهای نخلستان‌ها موضوعی است که از سال ۱۳۹۹ فعالان حوزه خرما در استان را با نگرانی‌های جدی روبه‌رو کرده ، این درحالی است که تعرفه آب‌بهای نخلستان‌ها در سال ۱۳۹۸ برای هر هکتار ۵۳۰ هزار ریال برآورد شده بود تا اینکه در سال ۱۳۹۹ این تعرفه به ۶ میلیون ریال در هر هکتار افزایش یافت.
شنیده ها حاکی از این است که از زمان افزایش این تعرفه‌ها تاکنون (سال جاری) هیچ کدام از نخلداران با سازمان آب و برق خوزستان برای پرداخت هزینه حقابه قرارداد منعقد نکرده‌اند.
نخلداران انگیزه‌ای برای تولید خرما ندارند
معاون سازمان نظام صنفی کشاورزی خوزستان با بیان اینکه از زمان افزایش تعرفه آب‌بهای ویژه نخلستان‌ها،نخلداران دیگر انگیزه‌ای برای فعالیت تولیدی در بخش خرما ندارند گفت: هزینه‌های جاری کشاورزان در این بخش طی چند سال اخیر افزایش چندبرابری یافته است.
جاسم حزباوی افزود: در کنار همه هزینه‌های تولید، سازمان آب و برق خوزستان از سال گذشته با افزایش تعرفه آب‌بهای، مشکلات جدی را برای کشاورزان و نخلداران ایجاد کرده است.
وی ادامه‌داد: این سازمان در قبال دریافت آب‌بها خدمات مورد نیاز کشاورزان مانند ایجاد جاده بین مزارع و یا ساحل سازی را انجام نداده است؛ علاوه بر این نیز به واسطه جزر و مد، آب دریا در حال پیشروی به سمت نخلستان‌های شهرهای اهواز و کارون است.
رییس اتحادیه نخلداران شهرستان کارون اضافه‌کرد: هزینه آب‌بهای نخلستان‌ها در سال ۱۳۹۸ برای هر هکتار ۵۳۰ هزار ریال بود اما به یکباره این تعرفه به ۶ میلیون ریال در سال ۱۳۹۹ افزایش یافت و این قیمت تاامروز نیز تعدیل و اصلاح نشده است.
حزباوی با بیان اینکه نخلداران انگیزه‌ای برای تولید ندارد بیان‌داشت: شرایط اقتصادی به شدت نخلداران را تحت فشار قرار داده است و باید توجه داشت که در سال گذشته هر کیلوگرم خرما به قیمت ۷۳ هزار ریال بفروش می‌رسید، ولی فروش این محصول به قیمت ۱۲۰ هزار ریال برای هر کیلوگرم نیز در سال جاری جوابگوی هزینه های جاری تولید آن نخواهد بود.
معاون سازمان نظام صنفی کشاورزی خوزستان با تاکید بر اینکه کارگاه‌های بسته‌بندی خرما محصول را به صورت توافقی تا سقف ۱۲۰ هزار ریال از کشاورز خریداری می‌کنند گفت: این در حالی است که صادرکنندگان این محصول، ترجیح می‌دهند که خرمای مورد نیاز خود را از کشاورزانی خریداری کنند که قیمت فروش آنها کمتر است.
کیفیت کمی و کیفی حقابه نخیلات عامل کاهش عملکرد تولید خرما
رئیس کمیته خرمای اتاق بازرگانی اهواز با ابراز نگرانی از وضعیت کمی و کیفی حقابه کشاورزی در استان به ویژه در پایین دست خوزستان بیان‌داشت: بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که هر ۱۰ درجه EC آب کشاورزی به کاهش هفت درصدی عملکرد تولید در نخلستان‌ها منجر می‌شود.
موسی موسوی ادامه‌داد: در این بین نخلستان‌های استان با بحران‌هایی مانند پدیده "خشکیدگی برگ درخت خرما" و "آفت چوبخوار" مواجه هستند که دلیل عمده این مشکل که در نهایت به کاهش عملکرد تولید منجر می‌گردد به کیفیت کمی و کیفی حقابه نخیلات بازمی‌گردد.
وی تصریح کرد: آبیاری نخیلات یکی از الزامات مهم در راستای تداوم تولید محصول خرما در استان محسوب می‌شود؛ اما افزایش آب بهای نخیلات موضوعی است که کشاورزان این محصول را با چالش جدی روبه‌رو کرده است.
موسوی بیان‌داشت: در حالی که قیمت خرید هر کیلو خرما از کشاورز کمتر از ۵۰ درصد افزایش یافته است، سازمان آب و برق خوزستان تعرفه آب بهای ویژه این بخش از کشاورزی در استان خوزستان را ۱۰ برابر (۶ میلیون ریال در هر هکتار) افزایش داده است.
رییس کمیته خرما اتاق بازرگانی اهواز اضافه‌کرد: چنین افزایش تعرفه‌ای از نظر اقتصادی غیرقابل توجیه است و انتظار می‌رود که سازمان آب و برق خوزستان نسبت به تعدیل و اصلاح نحوه محاسبه این آب‌بها اقدام کند.
موسوی از پیش‌بینی خشکسالی در ۲ سال آینده به عنوان یک بحران جدی برای بخش کشاورزی یادکرد و گفت: این موضوع به خودی خود نخلستان‌های خوزستان را در ماه‌های آینده تهدید می‌کند.
وی با بیان اینکه خرما تنها فعالیت کشاورزی در شهرهایی مانند آبادان، خرمشهر و شادگان محسوب می‌شود گفت: در صورتی که برای رفع مشکلات این حوزه اقدام جدی صورت نگیرد، معیشت هزاران نفر کشاورز به خطر می‌افتد.
همه حوضه‌های آبی خوزستان دچار کم آبی هستند
رییس کمیته آب اتاق بازرگانی اهواز با اشاره به اینکه مشکلات کشاورزی در بخش آب جدی است گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که همه حوضه‌های آبی خوزستان دچار کم آبی هستند که در نهایت منجر به افزایش هدایت الکتریکی آب (EC) خواهد شد.
محمد الباجی بیان‌داشت: برهمین اساس لازم است که سازمان آب و برق خوزستان نسبت به اصلاح تعرفه آب بهای تعیین شده ویژه سال جاری اقدام کند.
وی گفت: پیشنهاد می‌شود تا هزینه حقابه شبکه‌های آبیاری کشاورزی بر اساس نوع این شبکه‌ها که به سه دسته سنتی، مدرن و نیمه مدرن تقسیم می‌شوند، مورد برآورد و محاسبه قرار دهد.
رییس کمیته آب اتاق بازرگانی اهواز اضافه‌کرد: در کشورهای پیشرفته، هزینه آب‌بهای کشاورزی بر اساس کیفیت تولید محصول به دست آمده از مزارع محاسبه می‌شود؛ علاوه بر این به نظر می‌رسد که باید هزینه آب‌بهای کشاورزان پایین دست نسبت به بالا دست متفاوت باشد.
الباجی بیان‌داشت: معمولا آب مورد نیاز کشاورزی در پایین دست با مشکلات و موانع بیشتری همراه خواهد بود و اضافه بر آن، موضوع EC حقابه کشاورزی را نیز با چالش جدی روبه‌رو کرده است.
صدور مجوز آب برای پایین دست خوزستان از برداشت در بالادست جلوگیری می‌کند
یک کارشناس امور زراعی استان خوزستان با اشاره به اینکه همواره بحث خرما و هزینه‌های ناشی از تولید برای کشاورزان خوزستان با پیچیدگی‌های بسیار زیادی همراه است گفت: این درحالی است باید وزارت نیرو در خصوص اینکه چرا در طرح ۵۵۰ هزار هکتاری هیچگونه حقابه‌ای را برای باغات درنظر نگرفته نیز پاسخگو باشد.
حلیم کوتی اضافه‌کرد: علاوه بر این نیز لازم است در راستای تامین بخشی از حقابه مورد نیاز نخیلات استان، مجوز حقابه به پایین دست اختصاص یابد تا از این طریق امکان برداشت آب از بالادست امکان‌پذیر نباشد.
وی با بیان اینکه صدور مجوز حقابه سالانه ۲۰۰ هکتار از باغات در جنوب خوزستان ضروری است گفت: به‌دلیل نبود این مجوز، در حال حاضر نخیلات استان دچار آسیب و کم آبی هستند.
مشاور رییس سازمان جهادکشاورزی خوزستان با تاکید بر اینکه بحران خشکسالی، کم آبی برای نخلستان‌های استان را تشدید کرده است افزود: این بحران در شهریورماه امسال به اوج خود خواهد رسید؛ بنابراین لازم است حداقل برای همکاری با کشاورزان امکان تعدیل نرخ آب‌بها در دستور کار سازمان آب و برق قرار گیرد.
وی یادآورشد: پیش از انقلاب، به واسطه قانون رودخانه‌ها برداشت آب ویژه نخیلات مجاور رودخانه‌ها، تالاب‌ها و هور مشمول پرداخت حقابه نمی‌شد اما در حال حاضر آب مورد نیاز نخلستان‌ها به سختی تامین می‌گردد و از این بابت نیز هزینه‌های سنگینی به نخلداران تحمیل شده است.
کوتی همچنین خرما را یک محصول صادرات محور عنوان‌کرد و گفت: هر تن صادرات خرما بین هزار تا یک هزار و ۱۰۰ دلار برای کشور ارزآوری دارد و در صورتی که کشاورز نتواند خرما برداشت کند، صادرات این محصول به خارج از کشور دچار کاهش خواهد شد.
وی با بیان اینکه ۵۷ کارگاه بسته‌بندی در استان به عنوان خریداران عمده محصول خرمای خوزستان هستند گفت: به واسطه افزایش هزینه‌های تولید، این کارگاه‌ها طی چندسال اخیر خرید خرما را به سختی انجام داده‌اند؛ بنابراین انتظار می‌رود در جایی که دولت می‌تواند به کاهش هزینه‌ها کمک کند، این اقدام صورت گیرد تا روند تولید و صادرات این محصول استراتژی با اخلال مواجه نشود.
خشکسالی خسارات پنهانی در زمینه خرما ایجاد خواهد کرد
کارشناس باغبانی سازمان جهادکشاورزی خوزستان با بیان اینکه بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، امسال و سال آینده شرایط اقلیمی خاصی در کشور به وجود خواهد آمد گفت: بنابراین نخلستان‌ها به عنوان بخش مهمی از کشاورزی در استان خوزستان دچار مشکلات متعددی در زمینه حقابه می‌شوند.
آرزو نادری افزود: باید توجه داشت که بعد از یک دوره کوتاه بارندگی و شرایط مساعد آب و هوایی، بروز خشکسالی باعث سنگینی بار درخت نخل خواهد شد و این شرایط نیاز آبی گیاه را بالا می‌برد اما در حال حاضر آبی کافی برای مصرف نخل وجود ندارد.
وی بیان‌داشت: این مقطع زمانی (سنگینی بار درخت نخل) باعث کاهش کیفیت ۱۰۰ درصدی محصول درخت خواهد شد و همچنان وضعیت فعلی برای سال آینده هم قابل پیش بینی است؛ بنابراین شاهد خسارات پنهانی در زمینه تولید خرما در استان خواهیم بود.
افزایش هزینه تولید برای نخلداران کاهش برداشت را درپی دارد
کارشناس سرمایه گذاری سازمان جهادکشاورزی خوزستان با بیان اینکه تولید شریان اقتصادی هر کشور محسوب می‌گردد گفت: در حوزه ارز آوری، محصولات کشاورزی بخش قابل توجهی از صادرات کشور را به خود اختصاص داده اند؛ بنابراین می‌بایست با تعامل و همکاری که صورت می‌گیرد در کاهش هزینه‌های کشاورزان مشارکت کرد.
احمدرضا رجب‌پور با تاکید بر اینکه خرما یک محصول صادرات محور است گفت: تاکنون نخلداران به‌عنوان تولیدکننده دیده نشده‌اند و همین موضوع باعث شده توجه لازم به منافع اقتصادی آنها صورت نگیرد.
وی اقدام سازمان آب و برق خوزستان برای افزایش تعرفه آب‌بها را یک چالش جدی در بخش تولید محصول خرما دانست و گفت: افزایش هزینه‌های تولید برای کشاورز تبعات اقتصادی متعددی را در پی دارد که باید از آن جلوگیری کرد.
کارشناس سرمایه گذاری سازمان جهادکشاورزی خوزستان یادآورشد: از سازمان آب و برق خوزستان خواسته می‌شود تا با همکاری جهادکشاورزی در راستای تهیه طرحی جامع در زمینه بازیافت آب از پساب و فاضلاب مشارکت کند تا از این طریق بخشی از نیاز کشاورزی مانند نخلستان‌ها تامین گردد.
سازمان آب و برق خوزستان آب بهاء نخلستان ها را اصلاح می‌کند
مدیر خدمات مشترکین و تعرفه سازمان آب و برق خوزستان با بیان اینکه به واسطه پیش‌بینی‌های صورت گرفته امسال و سال آینده، کشور با پدیده خشکسالی روبه‌رو است گفت: این بحران در خوزستان نسبت به دیگر استانهای کشور شرایط خاص‌تری خواهد داشت؛ به این دلیل که بخش قابل توجهی از منابع آبی استان(ذخیره در پشت سدها) طی سال‌های ۹۸ و ۹۹ صرف کشت محصول شلتوک شد.
کامبیز حیدری با بیان اینکه بعد از سیلاب فروردین سال ۹۸، تصمیم‌گیران استان برای جبران بخشی از مشکلات معیشتی مردم اجازه کشت نامحدود شلتوک را صادر کردند گفت: در آن مقطع زمانی، سازمان آب و برق خوزستان، تبعات ناشی از این اقدام را به صورت رسمی هشدار داده بود.
وی بیشترین وسعت کشت شلتوک در استان خوزستان را تا پیش از سال 98 سالانه ۶۰ هزار هکتار عنوان‌کرد و گفت: متاسفانه با استفاده منابع آبی پشت سدها، کشت شلتوک در سال ۹۹ به ۲۰۰ هزار هکتار رسید که این حجم از کشت در تاریخ استان بی‌سابقه است.
مدیر خدمات مشترکین و تعرفه سازمان آب و برق خوزستان یادآورشد: بنابراین اگر نخلستان‌های استان دچار کم‌آبی هستند، دلایلی دارد که برخی از آنها ناشی از تصمیمات مدیریتی کلان است.
وی با بیان اینکه کاهش تولید خرما در استان به‌دلیل کاهش کمی و کیفی حقابه کشاورزی را نه می توان رد و نه تایید کرد گفت: برابر بررسی‌های صورت گرفته، کاهش تولید این محصول عوامل متعددی دیگری نیز دارد که بخشی از آن بخاطر افزایش هزینه دستمزد نیروی انسانی، کود شیمیایی و ... است.
حیدری تصریح‌کرد: تعرفه آب‌بهای کشاورزی دارای فرمولی است که قانون آن را تعیین کرده و سازمان آب و برق خوزستان به واسطه قوانین و مقررات، نسبت به اعمال و بروز رسانی تعرفه های تازه اقدام کرده است.
مدیریت خدمات مشترکین و تعرفه سازمان آب و برق خوزستان یادآورشد: در این رابطه سازمان آب و برق آمادگی دارد تا در صورت اصلاح آمار میانگین برداشت خرما از سوی سازمان جهادکشاورزی، نسبت تعدیل تعرفه آب‌بها در بخش نخیلات اقدام کند.
وی با بیان اینکه برابر قانون درصدی از تولید محصول کشاورزی به عنوان آب بها تعیین می‌شود گفت: مبنای محاسبه تعرفه آب بهای ویژه نخلستان‌های استان در سال گذشته، قیمت فروش ۷۳۰ هزار ریالی محصول خرما بود که با ۱۵ درصد کاهش قیمت (تخفیف سازمان به کشاورزان)، هر کیلو خرمای درجه ۲ استان معادل ۶۲۰ هزار ریال ملاک محاسبه تعرفه آب بهای ویژه نخیلات استان قرار گرفت.
حیدری یادآورشد: آب بهای محصولات کشاورزی، به استناد ماده واحده قانون تثبیت آب‌بهای زراعی و آیین نامه نحوه اجرای آن و با توجه به شیوه نامه محاسبه آب بهای کشاورزی، بر اساس میانگین سه تا پنج ساله عملکرد محصولات کشاورزی منتشر شده از سوی سازمان جهادکشاورزی خوزستان و قیمت محصولات تضمینی مصوب شورای اقتصاد و سایر محصولات بر اساس قیمت سر مزرعه محاسبه می شود.
مدیر خدمات مشترکین و تعرفه سازمان آب و برق خوزستان خاطرنشان‌کرد: از سازمان جهادکشاورزی خوزستان خواسته می‌شود تا در راستای اصلاح قیمت آب‌بها، میانگین عملکرد پنج ساله نخلستان‌های استان را مجددا بازنگری و به سازمان آب و برق خوزستان اعلام کند تا برابر قوانین تعدیل‌های لازم اعمال شود.
نخلداران فاقد حاشیه سود کافی در زمینه فروش خرما هستند
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی اهواز با بیان اینکه به واسطه تورم ایجاد شده، هزینه‌های تولید محصولات کشاورزی به ویژه در زمینه خرما افزایش چشمگیری پیدا کرده است گفت: برآوردها از هزینه تولید هرکیلو از خرمای استعمران برابر با ۱۱۸ هزار ریال حکایت دارد که در عین حال، سقف فروش این محصول ۱۲۰ هزار ریال تعیین شده است.
سید سلطان حسینی امین ادامه داد: از همه دستگاه‌های اجرایی خواسته می‌شود تا در راستای حمایت از تولید این محصول و همچنین حفظ منافع اقتصادی کشاورزان در کاهش هزینه‌های جاری در این بخش همکاری کنند.
وی درخت نخل را یک سرمایه بین نسلی عنوان‌کرد و گفت: تامین آب مورد نیاز نخیلات بخصوص در شرایط خشکسالی یک راهبرد اساسی است که باید از سوی همه دستگاه‌های مربوطه مورد توجه قرار گیرد.
نائب رئیس اول اتاق بازرگانی اهواز یادآورشد: باید توجه داشت که کاهش هزینه تولید می‌تواند به توسعه صادرات و افزایش ارزآوری برای کشور منجر شود.
حسینی امین با بیان اینکه با توجه به EC بالای حقابه در پایین دست نمی‌توان امید داشت که عملکرد تولید خرما در هر هکتار از هفت تن فراتر برود گفت: با این وجود به نظر می‌رسد که در سال جاری باید شرایطی را فراهم کرد تا امکان زنده ماندن درختان نخل بخصوص درختان جوان همچنان وجود داشته باشد.
وی یادآورشد: در حال حاضر به واسطه شوری آب، شاهد ورود نمک قابل توجهی به نخلستان‌های استان هستیم؛ از سوی دیگر خشکسالی این شرایط بحرانی برای نخیلات را تشدید خواهد کرد؛ لذا ایجاد زهکش ویژه نخلستان‌ها ضروری است ولی در حال حاضر مهمترین موضوع تعدیل قیمت آب بهای این محصول است.
فرآیند تولید خرما در خوزستان نیازمند شرایط مساعد
همچنین فعالان حوزه خرما معتقد هستند که به همان اندازه که تولید گندم برای کشور و استان خوزستان اهمیت دارد؛ محصولاتی مانند خرما نیز باید مورد توجه قرار گیرند و از تولیدکنندگان آنها حمایت شود؛ از جمله مهمترین این حمایت ها تعدیل قیمت آب بها است.
خرما در خوزستان از گونه های مهم و متنوعی مانند برحی، کبکاب، گنطار، استعمران، زاهدی، دیری، عویدی، خاصی و حلاوی برخوردار است اما توسعه سایر ارقام تجاری باید در دستور کار دستگاه های مربوطه از جمله سازمان جهادکشاورزی خوزستان قرار گیرد. درحال حاضر این محصول به صورت خام فروشی عرضه می‌شود و به‌همین دلیل لازم است تا در بخش فرآوری، تکمیلی و تبدیلی خرما در استان سرمایه گذاری جدی صورت گیرد تا از این طریق شاهد اشتغال‌زایی بهتر و بالا بردن ارزش افزوده این محصول در خوزستان باشیم.
بیشتر نخیلات خوزستان در حاشیه اروندرود ، کارون ، بهمنشیر ، شادگان ، بهبهان ، اهواز ، دشت‌آزادگان و هویزه متمرکز هستند.
گزارش: مهدی ممبنی
نظر شما