«موزه ارتباطات ایران»؛ موزه‌ای که تعطیل نشد

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ایرنا، رویکرد مثبت موزه ملی ارتباطات برای کمک به تقویت و زنده نگه‌داشتن موزه‌ها به عنوان نهادی فرهنگ‌ساز و نقش‌آفرین در معرفی تاریخ و فرهنگ کشور به ویژه در دوران شیوع ویروس کرونا انکارناپذیر است، بر اساس همین رویکرد موزه ارتباطات از اسفند ماه سال ۹۸ به دنبال همه‌گیری ویروس کرونا در کشور و اهمیت حضور حداقلی مردم در خارج از خانه و تعطیلی موزه‌ها و اماکن تاریخی، ابتکار عمل را در دست گرفت و با فراهم کردن مجموعه‌ای از شرایط، امکان بازدید غیرحضوری علاقه‌مندان و دوست‌داران فرهنگ و تاریخ کشور را فراهم آورد. همکاری سازنده موزه ملی ارتباطات موجب شد همزمان با روز جهانی موزه‌ها در سال گذشته امکان ایجاد ارتباط جهانی با موزه‌های ایران فراهم شود.

راه‌اندازی مراکز پست-موزه-مدرسه در استان‌های مختلف، برگزاری جشنواره و نمایشگاه‌های تمبر و اقلام فیلاتلیک به صورت مجازی، برگزاری جشنواره‌های کاریکاتور پست و کرونا، سوخته‌نگاری تصاویر قدیمی پستی‌، پست و رسانه، برگزاری تورهای مجازی موزه‌گردی و همکاری با سایر موزه‌های کشور در راستای برپایی بازدیدهای مجازی‌، همکاری با کمیته ملی یونسکو در برگزاری جشن جهانی نوروز ۱۴۰۰ و انتشار تمبر به همین مناسبت، برگزاری گفت‌وگوهای انتقال تجربه با موضوع یکصد سال ارتباطات، برگزاری نمایشگاه‌های مشترک تمبر با کشورها، راه‌اندازی کتابخانه‌ای با بیش از هزار عنوان کتاب با موضوع ارتباطات‌، رسانه و روابط عمومی و... موید آن است که موزه ارتباطات شعار موزه‌ها زنده‌اند را محقق کرده و دو سال متوالی در میان سایر موزه‌های بزرگ کشور موفق به کسب رتبه برتر شده است.

موزه ارتباطات، موزه برتر در شاخص تلاش برای بقا

کمیته ملی موزه های ایران (ایکوم) امسال نیز همزمان با روز جهانی موزه‌ها (۲۸اردیبهشت / ۱۸ می) با شعار آینده موزه‌ها؛ بازیابی و تصور دوباره و آغاز هفته میراث فرهنگی آیین اختتامیه سیزدهمین دوره موزه برتر را بر مبنای ارزیابی عملکرد موزه‌ها در چهار گروه مختلف موزه‌های خصوصی، موزه‌های دولتی کوچک، متوسط و بزرگ برگزار و موزه‌های برتر را معرفی و از آنها تقدیر کرد.

در این دوره از آیین انتخاب موزه‌های برتر کشور که با توجه به همه‌گیری کرونا به صورت دوسالانه برگزار شد،‌ عملکرد موزه‌ها در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹ در ۱۴ شاخص: اعمال استانداردهای فیزیکی، توسعه مدیریت، گردآوری، نگهداری و حفاظت، مناسب‌ سازی برای معلولان،‌ تلاش برای بقا، بازدید، معرفی، روز جهانی، پژوهش، آموزش، کودک و نوجوان، خلاقیت و نوآوری و همچنین فعالیت در فضای مجازی و کمک به تجهیز موزه‌های کشور، مورد ارزیابی قرار گرفت.

در این مراسم که به صورت برخط (آنلاین) برگزار شد، بر اساس رای هیات داوران در بخش موزه‌های دولتی بزرگ با شاخص تلاش برای بقا، جایزه اول را به موزه ارتباطات ایران اعطا کرد.

موزه ارتباطات در شاخص خلاقیت و نوآوری موفق به کسب رتبه دوم و در بخش سوم به دلیل تلاش در توسعه فعالیت موزه‌ها در فضای مجازی و کمک به تجهیز آنها شایسته تقدیر شد.

پس از آنکه این موفقیت و برتری مورد توجه اتحادیه جهانی پست (Universal Postal Union) قرار گرفت با برخی از اساتید حوزه ارتباطات در مورد جایگاه موزه ملی ارتباطات و اهمیت کسب این موفقیت‌ها گفت‌وگو کردیم.

موزه ارتباطات؛ آینه تاریخ

حمید ضیایی‌پرور از اساتید حوزه ارتباطات با بیان اینکه ارتباطات تاریخ روشن و شفاهی را پیش روی ما قرار داده است، اظهار داشت: روند توسعه فناوری‌های ارتباطی به واسطه آثار موجود قابل بررسی است، به همین دلیل موزه ارتباطات خدمت بزرگی به جامعه ارتباطی کشور کرده که می‌تواند نقش مهمی در آگاهی‌بخشی و بهبود هویتی شهروندان نسبت به پیشینه خودشان و آگاهی از سیر پیشرفت ارتباطات داشته باشد.

ضیائی‌پرور با تشکر از حسن عمیدی رئیس موزه ارتباطات کشور در احیای این موزه تصریح کرد: در حال حاضر کشورها تلاش می‌کنند موزه تاسیس کنند تا بگویند ما قدمت بالایی داریم، زیرا زنده کردن تاریخ در موزه منجر به حس ابتکار عمل، نوآوری و ... می‌شود و موزه ارتباطات به عنوان آیینه تاریخ با اقدامات خود طی یکسال اخیر منجر به ایجاد غرور ملی شده است.

بازدید مجازی موزه‌ها؛ افزایش حس تعلق مردم به فرهنگ و تاریخ

حوریه دهقان‌شاد از اساتید حوزه ارتباطات گفت: برای توسعه فرهنگی در جامعه، موزه‌ها می‌توانند با کمک به درک ریشه‌ها و کشف هویت و دریافت استمرار تاریخی گام موثری بردارند، دستاوردهای موزه‌ها از سال‌های گذشته عشق و احترام به نیاکان و گذشته را به وجود می‌آورد و حرکت به سمت آینده را قدرتمندتر می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه موزه ارتباطات با نمایش نخستین‌های عرصه ارتباطات از جمله نخستین تمبرها در ایران، نمایش اولین دستگاه‌های تلگراف و رادیو و سایر ابزارهای ارتباطی علاوه بر جذابیت توانسته نمایشی از تاریخ رسانه‌ها داشته باشد، گفت: احیای هویت پست و نمادسازی از نوستالژی‌های پست و بازسازی اماکن تاریخی پست و ارتباطات، نیز گامی سازنده در ارتباطات موثر میان نسل جدید و تاریخ کشور ایجاد خواهد کرد.

دهقان‌شاد با تقدیر از دست‌اندرکاران این حوزه به جهت تلاش موفق در پویایی موزه ارتباطات افزود: با شیوع ویروس کرونا، موزه ارتباطات توانست شرایطی را فراهم کند تا مخاطبان بتوانند از موزه‌ها به صورت مجازی بازدید کنند؛ این موضوع با توجه به توسعه فضای مجازی باعث شد تا بستری برای آشتی مردم با موزه‌ها ایجاد و حس تعلق آنها به فرهنگ و تاریخ کشور بیشتر شود که قابل تحسین است.

موزه ارتباطات ایران؛ ارزشمند و هویت‌آفرین

داود زارعیان استاد حوزه ارتباطات با بیان اینکه موزه ارتباطات در مسیر تقویت تاریخ شفاهی ایران گام برداشته است، گفت: حفظ آثار اساتید ارتباطات و ادامه جلسات هم‌اندیشی در موزه ارتباطات می‌تواند گام بلندی در این بخش باشد.

استاد علوم ارتباطات با اشاره به اینکه موضوع ارتباطات در ایران از جهات مختلف حائز اهمیت است، گفت: ایران قدیمی‌ترین پست جهان را دارد و بسیاری از نوشته‌های تاریخی به قدمت پست ایران اشاره می‌کنند به همین دلیل موزه ارتباطات ایران بسیار ارزشمند و هویت‌آفرین است.

وی با بیان اینکه موزه ارتباطات می‌تواند فرهنگ ارتباطی ایران را ارتقا دهد با تقدیر از خدمات ارزشمند رئیس موزه ارتباطات و همکاران وی در یکسال اخیر مبنی بر ارتقای جایگاه این نهاد فرهنگی ارتباط آفرین خواستار استمرار فعالیت این موزه و ارتقا و بسط آن در استفاده و معرفی ابزارهای ارتباطی جدید شد.

موزه ارتباطات نوستالوژی‌ها را زنده کرد

حمید شکری از اساتید حوزه ارتباطات درباره برتری موزه ارتباطات و اقدامات ارزنده آن در یکسال اخیر و در اوج شیوع ویروس کرونا گفت: معرفی سیر تحول تکنولوژی های ارتباطی برای آیندگان مثل گذشته و حال حائز اهمیت است، موزه ارتباطات با اقداماتی خلاقانه پیوند میان حال، آینده و گذشته را ایجاد و حس ویژه و نوستالژی را در ما و مردم زنده کرده است.

استاد حوزه ارتباطات، برتری موزه ارتباطات را امری رویدادآفرین و کاری فراتر از اطلاع‌رسانی دانست و تاکید کرد: جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها همه رویدادهایی هستند که در نظام فکری و ارتباطی جامع اثرگذار خواهند بود، این ارتباطات هر چه از نوع چهره‌به‌چهره و گفت‌وگو محور و تعامل‌محور باشد قطعا اثرگذاری بیشتری دارد، موزه ها و رویدادها از همین گونه ارتباطات تعاملی هستند و اگر بخواهیم در جامعه حرکت و جریان ایجاد کنیم یکی از این کارها ایجاد موزه‌ها و یادمان‌ها است.

وی خاطرنشان کرد: اقدامات موزه ارتباطات در جریان‌سازی و فرآیندسازی نظام ارتباطی یکپارچه در کشور تاثیر زیادی داشته است، که اثر تلاش و دستاوردهای مدیریت، کارکنان و کارشناسان این موزه در ایجاد و کسب جایگاه‌های برتر در میان موزه‌های کشور برای ما افتخارآفرین است.

شکری با بیان اینکه برتری موزه ارتباطات جایگاه ویژه‌ای را در جامعه از آن خود کرده است به حس نوستالژی موجود در این موزه به عنوان مزیت بزرگ آن اشاره کرد و گفت: ارتباطات با همه تاریخچه اجتماعی و علمی و با همه ابزارها از نخستین تلفن‌ها تا آخرین دستگاه‌های ارتباطی مانند تلفن‌های هوشمند، همواره در زندگی مردم جاری و ساری بوه است و با توجه به تاثیر قدرتمد در جامعه، این موزه با همه جذابیت‌ها و خاطره هایی که در خود دارد، همیشه زنده است.

موزه ملی ارتباطات، قلب تهران قدیم

موزه ارتباطات که در خیابان امام خمینی(ره)، همجوار با سردرباغ ملی واقع است، از دوازده بخش «تلگراف و تلفن، مخابرات، رادیو، تمبر، اسناد، هدایا، کوچه پست، لیمینت تمبر، وزیران ارتباطات، شهدای مخابرات، ورودی غربی و چاپار» تشکیل شده است.

این موزه که در بهمن ماه ۱۳۶۹ به نام موزه پست آغاز به کار کرده است، اکنون به عنوان موزه ارتباطات سی ساله شد؛ این موزه در یکی از قدیمی‌ترین عمارت‌های دولتی تأسیس شده که از دو طبقه در قسمت‌های غربی و شرقی و ٣ طبقه در قسمت مرکزی بنا متشکل از سالن‌ها و غرفه‌های متعدد تشکیل شده است.

در ٢٠ اسفند ماه ١٣٧٤ شمسی با موافقت سازمان امور اداری و استخدامی کشور، موزه پست به موزه وزارت پست و تلگراف و تلفن و در ١٢ مرداد ماه ١٣٧٨ شمسی، به موزه پست و مخابرات تغییر نام داد.
ساخت این بنای قدیمی در سال ١٣٠٧ شمسی‌، در زمان وزیران قدیم پست‌، صوراسرافیل و نظام‌ الدین حکمت‌، با صرف هزینه۵۳۶ هزار تومان و با مساحت حدود ۱۵هزار مترمربع  در خیابان سپه (امام خمینی (ره) کنونی) آغاز شد؛ این بنای آجری با طراحی نیکلای مارکف گرجستانی در سال ۱۳۱۳ به بهره‌برداری رسید.

این عمارت در زمینی به ابعاد٥٠ * ١٦٧ متر یعنی ۸هزار و ۳۵۰مترمربع زمین ساخته شده است و حدود ١٨ هزارمترمربع بنا دارد و اکنون ابعاد موزه فعلی که یک سوم کل بنا است ٤٢*٥٣ و حدود ۶هزارمترمربع وسعت دارد، قسمتی از این ساختمان، در کنار سردر باغ ملی‌، که قبلاً اداره گمرکات پست بوده‌، به موزه اختصاص داده شده است‌.

معماری بنا سبک ملی رضاخانی و التقاطی است؛ استفاده از سبک هخامنشی ستون‌نماها با سرستون دو کله ‌گاوی و سبک اسلامی صفوی طاق‌نماها با قوس‌های شاه عباسی به شیوه نو با در نظر گرفتن اسلوب کاروان‌سراهای چهار ایوانی و نیاز روز از مشخصه‌های التقاطی بودن سبک بناست؛ این بنا آجری است اما از سنگ در ستون و سرستون‌نماها، پایه و پلکان و از اره بنا و کمربندهای تزئینی دور بنا استفاده شده است.

موزه ارتباطات در قلب تهران قدیم و در مجموعه تاریخی باغ ملی قرار دارد، ورودی این موزه در میدان مشق واقع شده است، با گذر از سردر باغ ملی ورودی موزه در سمت راست قرار دارد، که البته حیاط مجموعه توجه هر بیننده ایی را به خود جلب می‌کند؛ این حیاط در گذشته محل ارسال بار و مرسولات پستی بوده و به همین دلیل مجموعه‌ای از مجسمه‌ها، ادوات و ابزارهای پستی دوره‌های مختلف را در آن قرار داده اند.

موزه‌ها عامل و محصول توسعه

موزه‌ها عامل و محصول توسعه هستند؛ به همین دلیل در ارزیابی شاخص‌های فرهنگی کمیت و کیفیت موزه‌ها در رده‌های نخست جدول قرار دارند؛ در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی علاوه بر تشکیل موزه‌های تخصصی در حوزه میراث فرهنگی، وزارتخانه‌ها و دستگاه‌هایی مانند نفت، ارتباطات، کشاورزی و شهرداری‌ها هم به عرصه موزه‌سازی وارد شدند از طرفی بسیاری از علاقه‌مندان هم موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی راه‌اندازی کردند.

با توجه به ظرفیت‌های متنوع و مختلف داخلی، ایران می‌تواند در عرصه‌های بسیاری در دنیا از جمله نفت و گاز، معدن، دانش و علوم، و همچنین امور دفاعی در جهان حضور پیدا کند، اما بی‌تردید در عرصه‌ میراث‌فرهنگی و هنرهای‌سنتی و صنایع‌دستی بازیگر اصلی و بدون رقیب در منطقه و جهان است؛ این شایستگی بجز آثار و مقاله های علمی، از شگفتی و تحسین بازدیدکنندگان خارجی موزه‌ها وقتی به ایران سفر می‌کنند و چه زمانی که اشیاء تاریخی مربوط به فرهنگ و تمدن ایران را در موزه‌های جهان می بینند، کاملا مشهود است.

همین علاقه و اشتیاق در یک قرن گذشته برای دیدن آثار تمدن ایرانی و حجم آثار تاریخی کشف شده در کاوش‌ها در کشور نشان می‌دهد که برای حفاظت و نگهداری و همچنین نمایش این آثار، علاوه بر مشارکت سازمان‌های دولتی برای احداث موزه‌های اختصاصی و منطقه‌ای،‌ بخش خصوصی هم می‌تواند برای سرمایه‌گذاری و توسعه موزه‌های مشارکتی و خصوصی وارد عرصه موزه‌سازی و مجموعه‌داری شود. 

سال ۹۸ را می‌توان سال طلایی احداث موزه‌های خصوصی برشمرد، در این سال ۳۴ موزه خصوصی مجوز گرفتند و فعالیت خود را آغاز کردند، و با احداث ۶ موزه تحت مدیریت وزارت میراث‌فرهنگی و ۱۹ موزه متعلق به سایر دستگاه‌های دولتی، در مجموع ۵۹ موزه در کشور احداث شد که در حوزه موزه‌سازی و موزه‌داری در همه سال‌ها از زمان احداث موزه‌ها در کشور محسوب می‌شود، روندی که در سال ۱۳۹۹ به دلیل فشار اقتصادی و کمبود اعتبارات و شیوع کرونا طرح‌های راه‌اندازی موزه‌ها در هر سه حوزه (دولتی، مشارکتی و خصوصی) با کندی مواجه شد، اما با همه این شرایط در سال ۹۹ بیش از ۴۰ موزه احداث و به بهره‌برداری رسید.

در حال حاضر هر هفته یک موزه در کشور افتتاح می‌شود

به گزارش ایرنا، از مجموع ۷۵۰ موزه ای که در یکصد سال صنعت موزه داری در کشور فعال هستند، ۲۹۲ موزه تحت مدیریت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و بیش از ۲۸۰ موزه تحت پوشش سایر دستگاه‌های دولتی قرار دارند و ۱۷۱ مجموعه خصوصی تحت عنوان موزه فعال است که به گفته علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی «در حال حاضر هر هفته شاهد افتتاح یک موزه هستیم و بخش خصوصی بیشترین سهم را در این تحول داشته است، به گونه‌ای که ما شاهد رشد ۴۰۰ درصدی در حوزه موزه‌های خصوصی هستیم و در حال حاضر ۱۷۱ موزه خصوصی در کشور فعال است.»