آگاهی بخشی همگانی لازمه تشخیص و کنترل سردرد

تغییرات سبک زندگی،  مشکلات روزمره و عوامل اضطراب‌آفرین در دهه‌های اخیر، زمینه ساز افزایش سردردها در جهان و کشورمان بوده است و در استان ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفری اصفهان که جزو صنعتی ترین استان های کشور محسوب می شود، نشانه های سردرد به شکل وسیعی در میان بیماران به چشم می خورد.    

ساده‌ترین تعریف سردرد، احساس درد از ناحیه چشم تا پشت سر است و تاکنون ۹ گونه مختلف آن شناخته شده که سردردهای ناشی از میگرن کلاسیک، عصبی، عفونت پرده‌های مغز، فشار خون بالا، تومورهای مغزی، بیماری‌های چشم، بیماری‌های سینوس، عفونت‌های دندانی و آلرژیک ساز از آن جمله آنهاست.

بنا به گزارش معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان،  "سردرد" شایع‌ترین بیماری نورولوژیک است که بیشترین بار ناتوانی و اقتصادی را بر جامعه تحمیل می‌کند.

خبرگزاری جمهوری اسلامی استان اصفهان در همین ارتباط میزگردی مجازی با عنوان "آگاهی از سردرد مانع بروز ناتوانی" با حضور دکتر مرضیه رحیمی متخصص مغز و اعصاب و محقق اختلالات نورولوژیک و مدرس دانشگاه، دکتر جعفر مهوری عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و فلوشیپ صرع برگزار کرد.

پزشکان حاضر در این میزگرد تغییر سبک زندگی و ماشینی شدن زندگی مردم استان در سال‌های اخیر را زمینه ساز بروز بیماری‌های مغز و اعصاب و سردردهای ناشی از اضطراب و استرس می دانند و معتقدند که "اطلاع رسانی" و "آگاهی‌بخشی"  در مورد این نشانه بیماری" باید مورد توجه رسانه‌ها قرار بگیرد.

سردرد به تنهایی بیماری نیست

دکتر مرضیه رحیمی پزشک متخصص بیماری های مغز و اعصاب بیمارستان دکتر علی شریعتی اصفهان در این زمینه به ایرنا گفت: هرچند سردرد به تنهایی بیماری نیست ولی نشانه‌ای از یک بیماری بوده و همیشه هشداردهنده محسوب می‌شود و می‌تواند به دلایل مختلف از سرماخوردگی ساده و سینوزیت گرفته تا تومور مغزی ایجاد شود.

وی افزود : سردردها به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند که در سردردهای اولیه، مشکلی در سر و جمجمه وجود ندارد مانند: سردرد میگرنی و تنشی که ممکن است از دو ساعت تا ۷۲ ساعت ادامه یابد ولی در سردرد ثانویه، ایرادی در فضای جمجمه و گردن رُخ می دهد که اغلب ناشی از اختلالاتی با منشأ تومور، عفونت، بیماری‌های عروقی یا آسیب‌های جمجمه است.

وی سردردهای ثانویه را ناشی از افزایش فشار خون، نارسایی تنفسی، اختلال خواب و افسردگی دانست و گفت: سردرد سینوزیتی یا ناشی از دندان درد از دیگر انواع سردرد ثانویه بشمار می‌رود که بیشتر خوش‌خیم محسوب می‌شود در حالی که سردردهای ثانویه اغلب خطرناک هستند.  

وی شایع‌ترین علت سردرد را ناشی از بیماری‌های عصبی، آلودگی هوا، بی‌خوابی، میگرن، سینوزیت، تومور مغزی یا مننژیت دانست و افزود: سردردهای ثانویه می‌تواند ناشی از افزایش فشار خون، نارسایی تنفسی، اختلال خواب و افسردگی باشد.

وی ادامه داد: رایج‌ترین سردردها در کشور و استان اصفهان، نوع میگرنی و تنشی آن است که مشکلات اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و عوامل اضطراب آفرین موجود در زندگی روزمره افراد موجب افزایش قابل توجه آمار این گونه سردردهاست که جای تأمل دارد.

رحیمی خاطرنشان کرد: در اکثر جوامع حدود ۱۰ درصد از آقایان و حدود ۲۵ درصد از خانم‌ها به سردردهای میگرنی و تنشی مبتلا هستند ولی این میزان در کشور ما کمی بیشتر است و در سال های اخیر نیز افزایش یافته است.

دارنده بورد تخصصی مغز و اعصاب گفت: سردردهای قدیمی هرچند آزاردهنده است اما اغلب خطرناک نبوده اما سردردهای جدید ممکن است نشانه یک بیماری جدی و زنگ خطر باشد.

این مدرس دانشگاه، سردردهایی که بیمار در گذشته به مقدار کمی داشته و با گذشت زمان افزایش یافته است را "سردرد با سیر پیش رونده" توصیف کرد که احتیاج به بررسی دقیق دارد.

دکتر رحیمی تاکید کرد: هرچند بخش زیادی از سردردها، عصبی است و تنها ۲ درصد از آنها به دلیل تومور مغزی یا ضایعه مغزی رُخ می دهد اما در باره سردردهای خیلی شدید و ناگهانی که منجر به بیدار شدن فرد از خواب می‌شود و به طور معمول با استفراغ همراه است، بیمار  باید به اورژانس مراجعه کند.

وی شایع‌ترین علت سردرد را ناشی از بیماری‌های عصبی، آلودگی هوا، بی‌خوابی، میگرن، سینوزیت، تومور مغزی و یا مننژیت دانست و افزود: سردردهای ثانویه می‌تواند ناشی از افزایش فشار خون، نارسایی تنفسی، اختلال خواب و افسردگی باشد.

رحیمی ادامه داد: گشاد شدن و التهاب و عفونت عروق داخل و خارج جمجمه، انقباض مُمتد عضلات کاسه سر و گردن و تغییر فشار داخل جمجمه از عوامل بروز سردرد محسوب می شود.

به گفته این پزشک متخصص، عیوب انکساری چشم نیز سبب پیدایش سردردهای مکرر در ناحیه پیشانی بخصوص هنگام مطالعه یا تماشای تلویزیون می‌شود.

رحیمی افزود: سردرد با منشأ تومور مغزی، متناوب بوده و با حرکت سر، عطسه و سرفه تشدید می‌شود و بیشار در اوایل صبح بیشتر مشاهده می‌شود و این عارضه با اختلالات خواب همراه است بطوریکه گاهی بیمار به علت سردرد از خواب بیدار می‌شود.

وی تاکید کرد: اسکن مغز برای شناسایی دیگر عوامل سردرد از جمله تومور مغزی یا خونریزی مغزی ضروری است ولی سردردهای خوشه ای، میگرنی، تنشی و سینوسی را می توان با کمی دقت از محل وقوع سردرد طبق شکل تشخیص داد و البته سردردهای ناشی از عصبانیت، فشار خون و استرس نیز نواحی مشخصی دارند.

این پزشک اصفهانی تاکید کرد که باید سردرد در کودکان زیر پنج سال و افراد بالای ۵۰ سال جدی گرفته شود.  

درمان سردرد

دکتر جعفر مهوری عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در این زمینه گفت: تغییر سبک زندگی، نوشیدن آب زیاد، ورزش، تغذیه مناسب و مصرف ویتامین‌ها بخصوص ویتامین D در پیشگیری و کاهش سردرد مؤثر است.

وی افزود: اسهال و بی اشتهایی که از عوامل کاهش آب بدن است می تواند موجب بروز سردرد شود، به همین منظور دریافت مایعات کافی به بدن و تنظیم سطح سدیم و پتاسیم از اهمیت ویژه برخوردار است.

وی یکی از مشکلات اساسی در درمان سردرد را بحث "خود درمانی" دانست و تاکید کرد: بسیاری از افراد بدون مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب شروع به مصرف مسکن می‌کنند در حالی که بهبود سردرد با مسکن به معنی درمان آن نیست و در مواردی مانند سردردهای ناشی از تومور، با مصرف مسکن ظاهراً درد از بین می رود ولی مشکل همچنان باقی است.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با تاکید براینکه اکثر داروهای سردرد حاوی مواد مخدر هستند، گفت: این داروها در آغاز مصرف باعث التیام درد بیمار می‌شود ولی مصرف بیش از حد آنها، سردرد را به سمت دردهای روزانه وابسته به مُسکن هدایت می کند.

وی مصرف بیشتر از ۱۵ عدد قرص مسکن در ماه را مصرف بیش از حد دانست و بر پرهیز از مصرف خودسرانه مسکن ها تاکید کرد.

این پزشک اصفهانی افزود: افرادی که سابقه سردرد ندارند، با وقوع سردرد جدید باید به پزشک نورولوژیست مراجعه کنند و چنانچه علامت‌های دیگری مانند استفراغ، عدم تعادل، دوبینی و تاری دید هم به وجود آید این نشان از وقوع اتفاق مهمی در مغز است که حتماً باید زیر نظر پزشک درمان شود.

وی ادامه داد: افراد مبتلابه سردرد در دوران بارداری،  اشخاصی که سابقه تومور دارند،  بیماران دارای سیستم ایمنی ضعیف و افرادی که تحت شیمی درمانی هستند، باید بسرعت به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند.

مهوری در مورد درمان سردرد با تزریق بوتاکس گفت: در حال حاضر تنها درباره درمان سردردهای میگرنی مُزمن می‌توان از بوتاکس که مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکاست، استفاده کرد.

وی با بیان اینکه بوتاکس برای درمان سردرد میگرنی مُزمن به‌صورت علمی در سراسر دنیا و همچنین در ایران تزریق می‌شود، افزود: بیمارانی که شرایط استفاده از این روش درمانی را داشته باشند می‌توانند زیر نظر پزشکان متخصص مغز و اعصاب باتجربه در زمینه تزریق بوتاکس، از این روش درمانی استفاده کنند.  

این پزشک اصفهانی تاکید کرد: سردرد شدید ناگهانی، سردرد پیش‌رونده و در حال افزایش، سردردی که همراه با مشکلات دیگری همچون ضعف دست‌ و پا، خواب‌رفتگی دست و پا و اختلال تعادل یا تاری دید باشد، باید جدی گرفته شود و ممکن است علت مهمی داشته باشد که در صورت بی توجهی، می‌تواند خطرناک باشد.  

کووید و سردرد

عضو هیات علمی دانشگاه علوم اصفهان تاکید کرد در یک سال و نیم گذشته اضطراب و ترس از کرونا یکی از علل ایجاد سردرد در میان مردم بوده است که با تلاش برای آرامش، اعتماد به کادر درمان و ارتباطات معنوی می توان بر آن غلبه کرد و البته  در برخی موارد نیاز به مصرف داروی آرامبخش با تجویز پزشک متخصص مغز و اعصاب است.

مهوری تاکید کرد: براساس مقالات و مطالعات جدید، سردرد بیشتر در زنان، جوانان و کسانی که سابقه قبلی سردرد دارند و به کرونا مبتلا شده اند، بروز می‌کند.

وی افزود: سردرد در روزهای اول ابتلا به کووید، مشابه ایجاد سردرد به علت آنفلوانزا یا سایر ویروس ها است در این روزها علائم گوارشی مانند اسهال و بی اشتهایی که منجر به کاهش آب بدن می شود می تواند احتمال بروز سردرد را بیشتر می کند.

استاد نورولوژی بیمارستان آیت الله کاشانی اصفهان تاکید کرد: سردرد در روزهای اول بیماری کووید-19 معمولا در بیمارانی که به کرونا خفیفتری مبتلا شده اند، دیده می شود و معمولا داشتن سردرد در روزهای اول بیماری نشانه خوبی است که حاکی از خفیف تر بودن کووید مبتلا است.

وی تصریح کرد: داروهای پیشگیری و التیام میگرن معمولا تداخلی با درمان و داروهای تجویزی برای بیماران کرونایی ندارند و امکان ادامه آن ها در دوران ابتلا به کووید وجود دارد، و فقط در مواردی که  شدت بیماری، شرایط خاص اجازه مصرف آنها را ندهد البته باید توجه داشت قطع ناگهانی داروهای پیشگیری کننده خود باعث برگشت سردرد قدیمی است.

دکتر مهوری با تاکید بر این نکته که گاهی سردرد قبل از بروز دیگر علائم ابتلا به کووید آغاز می شود و در مواردی تنها علامت کرونا است و به همین علت توصیه می شود اگر  فردی که در ارتباط با بیمار مبتلا به کرونا بوده، سردرد جدید یا شدیدی پیدا کرد، احتمال ابتلا به بیماری را در نظر داشته باشد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم اصفهان تاکید کرد: بیشترین احتمال سردرد در صورت ابتلا به کرونا، مربوط به گروهی از بیماران است که سابقه سردرد میگرنی دارند.

وی تاکید کرد: تحقیقات جدید نشان می‌دهد که واکسن‌های کرونا از جمله آسترازنکا و اسپوتنیک V می‌تواند موجب سردرد تا چند ساعت پس از تزریق دوز اول یا دوم شوند ولی این سردرد ادامه دار نیست.