هدایت تحصیلی و انتخاب رشته آگاهانه دانش‌آموزان

سید مصطفی آذرکیش روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا درباره فرآیند هدایت تحصیلی دانش آموزان اظهار داشت: فرآیند هدایت تحصیلی به استناد اسناد بالادستی به گونه‌ای است که با انجام آن باید دانش‌آموزان را در مراحل و دوره‌های تحصیلی به منظور پاسخگویی به نیازهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه آماده کرد.

وی افزود: در دوره متوسطه اول که دوره هویت یابی دانش آموزان است، آنها در قالب درس کار و فناوری و فرهنگ و هنر با مشاغل مختلف آشنا می‌شوند و این آشنایی به این منظور است که در هدایت تحصیلی و شغلی انتخاب آگاهانه ‌تری داشته باشند.

آذرکیش با بیان اینکه وزارت آموزش و پرورش به طور جدی در شورای هدایت تحصیلی، موضوع را به طور مستمر پیگیری می‌کند، ادامه داد: در هدایت تحصیلی موضوع یک فرآیند و نقطه تعادلی در دوره متوسطه دوم در میان است؛ در واقع میان علاقه، استعداد، نیاز جامعه و امکان اجرا تعادل ایجاد می‌شود.

مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش گفت: چهار مشخصه نام‌ برده در هدایت تحصیلی درنظر گرفته می‌شود. به طور مثال ممکن است که یک دانش آموز به رشته‌ای علاقمند باشد اما در آن استعداد نداشته باشد یا علاقه و استعداد دانش‌آموز وجود داشته باشد اما امکان اجرا یا نیاز جامعه نباشد.

آذرکیش عنوان کرد: چندین انتخاب در زندگی افراد اهمیت بسیاری دارد که هدایت تحصیلی یکی از این چند انتخاب است؛  چراکه به انتخاب شغل در آینده منجر شده و باید با آگاهی انجام شود.

به گفته وی، فرآیند هدایت تحصیلی توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و آینده شغلی مناسبی برای دانش‌آموز رقم می‌زند.

مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش افزود: وزارت‌خانه در دوره متوسطه اول برنامه‌های متفاوتی را در طول سال با جلسات توجیهی معرفی رشته‌ها برای مدیران برگزار می‌کند و در اردیبهشت ماه هر سال نیز هفته معرفی مشاغل برگزار می شود که نسبت به هدایت تحصیلی و انتخاب شغل برای دانش آموز و خانواده اقدام می‌شود.

آذرکیش یادآور شد: همچنین در قالب سرفصل‌های آموزش خانواده هم موضوع مربوط به هدایت تحصیلی و شغلی برای دانش آموزان پایه نهم به صورت جدی در دستور کار قرار گرفته است.

وی گفت: در قوانین وزارت آموزش و پرورش و نقشه جامع علمی کشور قید شده است که این دوره با تنوع و تعدد رشته‌ها به نیازهای جامعه در بخش‌های مختلف پاسخ دهد.

مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: در دوره متوسطه سه شاخه تحصیلی نظری، فنی حرفه‌ای با ۴۱ رشته تحصیلی و کاردانش با ۱۶۰ رشته مهارتی برای دانش آموزان در نظر گرفته شده که در چهار زمینه صنعت، خدمات، کشاورزی و هنر متنوع است.

آذرکیش درباره تعداد هنرستان‌ها توضیح داد: بیش از هفت هزار هنرستان در سراسر کشور بالغ بر ۹۷۲ هزار هنرجو را در خود جای داده است و این آمار نشان می‌دهد که در همه مناطق آموزشی کشور یک هنرستان داریم و پوشش صد درصد آموزش فنی و حرفه ای و کاردانش وجود دارد.

وی با بیان اینکه هدایت تحصیلی و شغلی در آموزش و پرورش با رویکرد تولید، اشتغال و کارآفرینی است، افزود: این فرآیند با اهداف شناسایی استعداد، توانایی، علاقه و ویژگی شخصیتی دانش آموزان برنامه‌ریزی شده که به انتخاب آگاهانه رشته تحصیلی و مسیر آینده شغلی و تحصیلی دانش آموزان منجر می شود.

مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: هدایت متوازن دانش آموزان به شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی بر اساس سیاست‌های توسعه‌ای کشور از دیگر اهداف این طرح عنوان شده است.

آذرکیش ادامه داد: از سوی دیگر جدول ۱۲ ماده ۶۶ برنامه ششم توسعه تکلیف کرده است که ۵۰ درصد دانش آموزان در دوره متوسطه باید در هنرستان ها آموزش مهارتی ببینند.

وی خاطرنشان کرد: البته این عدد در حال حاضر حدود ۳۶ درصد است و تا رسیدن به رقم برنامه ششم توسعه فاصله وجود دارد و باید با فرهنگ سازی، بسترسازی، ترمیم تجهیزات و نیروی انسانی و افزایش فضای فیزیکی این عدد را به ۵۰ درصد برسانیم.

مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: به رغم اینکه در سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا که امکان حضور خانواده‌ها وجود نداشت، نسبت به سال گذشته ۳۲ هزار نفر افزایش ثبت نام در هنرستان‌ها داشتیم.

آذرکیش گفت: نقش کلیدی هدایت تحصیلی و شغلی از دو جهت اهمیت دارد؛  اول اینکه پیشرفت کشور به نیروی انسانی کارآمد بستگی دارد و از سوی دیگر تدارک این نیروی انسانی در گرو شناسایی و هدایت تحصیلی آگاهانه است.

وی یادآور شد: همچنین برای اینکه افراد جامعه به سمت کمال فردی حرکت کنند، نیاز به کسب آرامش روانی و رضایت شغلی دارند که این موضوع نیز در گرو هدایت تحصیلی است.

مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش اظهار داشت: اکثر اسناد بالادستی در سیاست کلی اشتغال، سند تحول بنیادین و همچنین برنامه پنج ساله توسعه، آموزش و پرورش را مکلف کرده که آموزش مهارتی را توسعه دهد.

آذرکیش ادامه داد: هدایت تحصیلی چندین ملاک دارد که هر کدام به میزان مشخصی در این فرآیند سهم دارند، سوابق تحصیلی ۳۵ درصد، نتایج آزمون مشاوره ۳۰ درصد، نظر دانش آموز درصد ۱۰ درصد، نظر والدین ۵ درصد، نظر معلم ۱۰ درصد و نظر مشاور ۱۰ درصد در این فرآیند موثر است.

وی با تاکید بر اینکه نیاز است در فرآیند هدایت تحصیلی همه دستگاه‌های اجرایی مشارکت داشته باشند، گفت: پذیرش گسترده آموزش مهارتی توسط جامعه مستلزم ایفای نقش بخش‌های مختلف اقتصادی، دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی و در نهایت همکاری تنگاتنگ میان آنها است.

مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش افزود: دانش آموزان دوره متوسطه در شاخه نظری عموما وارد دانشگاه می‌شوند و ادامه تحصیل می دهند؛  در این راستا هنرستانی‌ها هم می‌توانند وارد دانشگاه شوند اما اولویت برای آنها امکان حضور در بازار کار است.

آذرکیش یادآور شد: به منظور ورود دانش آموزان به بازار کار، اهمیت مشارکت بنگاه‌های اقتصادی در فرآیند هدایت تحصیلی مشخص می‌شود، بخش خصوصی هم باید همکاری تنگاتنگی با آموزش و پرورش داشته باشد.

وی اظهار داشت: یکی از سیاست‌ها در دوره متوسطه دوم جهت‌دهی درخصوص آینده تحصیلی و شغلی دانش آموزان است، متناسب‌سازی آموزش‌های مهارتی با بازار کار و ارتقای مهارت هنرجویان اهمیت بسیاری دارد.

انتخاب رشته صحیح منتهی به شغل مناسب می‌شود 

مدیرکل دفتر آموزش های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش عنوان کرد: انتخاب رشته منتهی به انتخاب شغل می‌شود؛  بنابراین درآمد، شأن اجتماعی و روابط حاکم در محیط کار در این موضوع دخیل می‌شود.

آذرکیش ادامه داد: همچنین خودشکوفایی در نیازهای مختلف یک انسان از اهمیت بسیاری برخوردار است، یعنی پس از رفع نیازهای اولیه دانش آموزانی که بتوانند موثر واقع شوند، به خودشکوفایی می‌رسند که به آرامش و رضایت شغل کمک می‌کند.

وی افزود: با این حال آن چیزی که در قانون نظام جامع آموزش فنی حرفه‌ای و مهارتی به آن اشاره شده است، هشت بحث نیروی کار ساده، نیروی کار ماهر، کمک تکنسین، تکنسین، تکنیسین ارشد، کارشناس حرفه‌ای، کارشناس ارشد حرفه‌ای و دکتری حرفه‌ای را برای سطوح صلاحیت حرفه‌ای ملی انتخاب کرده است.

مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: سطوح صلاحیت حرفه‌ای ملی در هدایت تحصیلی بدان معناست که اگر دانش آموز وارد هنرستان شود، در سطوح مختلف صلاحیت حرفه‌ای ملی می تواند ارتقا یابد و از نیروی کار ساده تا دکتری حرفه‌ای پیش روند و در صورت تمایل نداشتن به ادامه تحصیل، در هر مرحله‌ای می‌تواند وارد بازار کار شود و منشأ درآمدی داشته باشد.

آذرکیش اظهار داشت: در حال حاضر کل جامعه به این نتیجه رسیده‌اند که آنچه باعث اشتغال می‌شود، مدرک نیست بلکه مهارت است. دانش آموزان با فراگیری مهارت، موفق‌تر هستند.

تامین نیاز بازارکار اساس کار هنرستان‌ها 

وی در ادامه درباره رشته‌های پرطرفدار و کم‌طرفدار هنرستان‌ها توضیح داد: در هنرستان‌ها، رشته پرطرفدار و کم طرفدار موضوعیت ندارد، موضوع نیاز بازار کار در این خصوص مطرح است.

مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش گفت: در واقع رشته‌ها در هنرستان بر اساس نیاز منطقه شکل می‌گیرد.  به طور مثال پرورش میگو در شمال و جنوب که دریا وجود دارد، از اقبال مناسبی برخوردار است اما رشته در شهر تهران موضوعیت چندانی ندارد.

آذرکیش نیاز منطقه و جامعه را در جذب دانش آموز در رشته‌های مختلف ضروری دانست و بیان کرد: تنوع رشته‌ها برای پاسخگویی به نیازهای مورد نیاز جامعه است، در منطقه‌ای دانش آموزان در یک رشته با تعداد بسیار و در منطقه دیگر با تعداد کمتر جذب می‌شوند.

وی تاکید کرد: ماهیت آموزش در هنرستان برگرفته از آموزش مشارکتی و ماهیت رشته‌ها تولیدی و خدمات محور است؛  بنابراین همیشه در حال سیاست گذاری هستند.