تامین منابع آب شیرین در بسیاری از کشورها یکی از چالش‌های مهم محسوب می‌شود که به واسطه افزایش جمعیت و تغییرات آب و هوایی و گرم‌تر شدن زمین و در نتیجه بروز خشکسالی، مشکلات دیگری را هم ایجاد می‌کند. منابع آب مورد نیاز برای بشر را می‌توان در دو دسته خانگی و غیرخانگی دسته بندی کرد، اما آن‌چه بیش از مصارف صنعتی یا کشاورزی مورد توجه قرار می‌گیرد، منابع مورد نیاز برای مصرف خانگی است.
هرچند بسیاری از کارشناسان در زمینه کمبود آب به مسایلی مانند افزایش جمعیت زمین و حتی بهره برداری بی رویه از منابع محیط زیست برای تامین نیازهای اقتصادی اشاره می‌کنند و حتی منابع آب را یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین موضوعات در صحنه سیاسی کشورها می‌دانند، اما با وجود تمام این هشدارهای مهم، واقعیت این است که با برخی روش ها می‌توان در مسیر مصرف بهینه آب قدم برداشت و اندکی این نگرانی را به تعویق انداخت. مسیری که پیش از هرچیز به فرهنگ سازی و رسوخ در افکار شهروندان، صنعت‌گران و کشاورزان نیازمند است.
تقسیم حیات
سیاست مداران در کشورهای مختلف اعتقاد دارند که شیوه استفاده از منابع آب در جهان و مصرف بهینه و مشترک از منابع آب شیرین می‌تواند تعیین کننده شرایط صلح یا روابط سیاسی و اقتصادی بین کشورها در آینده نه چندان دور باشد. منابع آب شیرین در جهان محدود و آسیب پذیر است و در عین حال، توسعه نیز به منابع آب شیرین بستگی دارد. از طرف دیگر می‌توان منابع آب شیرین را یکی از عناصر مهم در حیات انسان در سال‌های پیش رو دانست که بدون شک روی روابط میان کشورها تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم خواهد داشت.
منابع آب شیرین را یکی از عناصر مهم در حیات انسان در سال‌های پیش رو است که بدون شک روی روابط میان کشورها تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم خواهد داشت.نکته دیگر این است که بحران آب در منطقه خاورمیانه، ابعاد سیاسی و امنیتی بیشتری دارد. منطقه‌ای که از دیرباز دچار درگیری‌ها و جدال های گوناگون بر سر منابع مختلف انرژی بوده، شاید در دهه های پیش رو بر سر منابع آب شیرین جدال کند. این در شرایطی است که بسیاری از سیاست مداران اصلا تصوری در زمینه کمبود منابع آب شیرین نداشته و مسایل محیط زیستی را در درجه آخر اهمیت قرار می‌دهند. در نتیجه این بی توجهی، اراده سیاسی محکمی برای حل مشکل کم آبی و حتی مصرف بهینه آن وجود ندارد، یا حداقل میزان توجه به این نکته آن‌قدر ملموس نیست که قابل بیان باشد.
بحران جهانی مایع حیات
محدودیت در منابع آب شیرین را باید یک بحران جهانی دانست که بسیاری از کشورها با آن دست به گریبان هستند. بر اساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۰۷، کاهش سالانه منابع آب شیرین در سال‌های ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۲ در جهان، ۳ هزار و ۸۰۷ میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب بوده که از این میزان، ۷۰ درصد مربوط به حوزه کشاورزی، ۲۰ درصد مربوط به صنایع و ۱۰ درصد مربوط به مصارف داخلی بود.
بر اساس تحقیقات و پیش بینی‌های بانک جهانی و سازمان ملل متحد، دو سوم جمعیت جهان تا سال ۲۰۲۵ میلادی دچار کمبود آب خواهند شد. همچنین کارشناسان سازمان ملل گفته‌اند که سرانه آب در خاورمیانه تا سال ۲۰۲۵ به نصف کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه این موضوع، نسبت به بروز کشمکش‌های سیاسی و البته نظامی در اثر بروز بحران آب در این منطقه هشدار داده‌اند. تعداد کشورهایی که در خاورمیانه با بحران آب مواجه هستند از سه کشور بحرین، اردن و کویت در سال ۱۹۵۵ با اضافه شدن کشورهای الجزایر، قطر، عربستان سعودی، سومالی، تونس، امارات متحده عربی، یمن و فلسطین، به مجموع ۱۱ کشور در سال ۱۹۹۰ رسیده و گفته می‌شود کشورهایی مانند ایران، مصر، لیبی، مراکش، عمان، سوریه و اتیوپی هم در سال‌های آینده به این مجموعه اضافه می‌شوند.
این هشدارهای جهانی برای بحران مایع حیات، تا حدی می‌تواند جمعیت جهان را در این زمینه حساس کند تا با احساس مسوولیت بیشتری از منابع آب شیرین استفاده شود.
جدال برای یک قاشق چای خوری آب شیرین
نکته بحران آب در این است که بدانیم با وجود تمام منابع آب جهان، کمتر از سه درصد آن را آب شیرین تشکیل داده که بخش قابل توجهی از آن به صورت توده یخ یا پوشش دائمی برف‌ها در نواحی کوهستانی یا آب های زیرزمینی بسیار عمیق است. بنابراین حتی از این سه درصد هم فقط بخش کوچکی در دسترس و قابل استفاده برای مصرف انسان و سایر موجودات زنده است.
در واقع اگر تمام آب های موجود در جهان را در یک سطل ۲۰ لیتری در نظر بگیریم، میزان آب شیرین به اندازه یک فنجان و آب شیرین در دسترس، فقط به اندازه یک قاشق چای خوری است.
اگر تمام آب های موجود در جهان را در یک سطل ۲۰ لیتری در نظر بگیریم، میزان آب شیرین به اندازه یک فنجان و آب شیرین در دسترس، فقط به اندازه یک قاشق چای خوری است.
این مقدار آب شیرین به صورت یکسان در کره زمین توزیع نشده و به طور مثال ایران در کمربند خشک و نیمه خشک زمین واقع شده و حتی سهم ایران از این منابع آب شیرین بسیار کم است. این در حالی است که متوسط بارندگی در ایران، یک سوم متوسط میزان بارندگی جهان است. در گذشته این میزان حدود ۲۵۰ میلی‌متر در سال بوده که در سال‌های اخیر به حدود ۲۰۰ میلی‌متر در سال کاهش پیدا کرده است. حتی میانگین بارندگی در جهان بیش از سه برابر ایران است.
ایران یک درصد از جمعیت جهان و یک درصد از مساحت کره زمین را دارد، اما فقط ۰.۳۶ درصد از کل منابع آب تجدید شونده در اختیار این کشور است که این میزان نشان می‌دهد که در مرز بحران و تنش‌های جدی آب قرار داریم. کل میزان آب تجدید شونده در کشور ما حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب در سال برآورد می‌شود و متوسط آب تجدید شونده برای هر نفر در ایران کمتر از هزار و ۷۰۰ مترمکعب در سال است.
هوای آب را داشته باشیم
استفاده‌های مختلف از منابع آبی به طور کلی در سه بخش کشاورزی، صنعت و مصرف شهری و روستایی طبقه بندی شده و بیشترین میزان مصرف در بخش کشاورزی است. با این حال نمی‌توان از مصرف آب شیرین در بخش صنعت یا مصرف شهری و روستایی به سادگی گذشت. زیرا آب شرب در مصرف شهری یا روستایی باید کیفیت بالایی داشته باشد و این یعنی منابع مورد نیاز برای آب شرب بسیار محدودتر است و در واقع مراحل مختلفی را برای آماده شدن جهت استفاده، طی می‌کند. بنابراین می‌توان اهمیت مدیریت مصرف آب شرب خانگی را بسیار زیاد دانست.
مهم‌ترین نکته در زمینه مصرف بهینه آب در خانه، تغییر رفتار و البته نصب تجهیزات کاهنده مصرف است. روش‌هایی که می‌تواند به طور قابل ملاحظه‌ای منجر به مدیریت مصرف آب شرب شود. اقداماتی مانند تعمیر لوله‌ها و شیرهای آب که چکه می‌کند، نگهداری از آب خنک در یخچال و عدم باز گذاشتن شیر آب برای رسیدن آب خنک، عدم باز گذاشتن شیر آب هنگام مسواک زدن، عدم باز بودن آب در تمام طول استحمام، دقت به مصرف آب هنگام ظرف شویی، استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف آب در دست شویی و حمام و بسیاری دیگر از این روش‌ها را می‌توان برای مصرف بهینه آب مد نظر قرار دارد.
پر مصرف‌ها حواس شان را جمع کنند
با این حال بحث مصرف هشدار آمیز آب شیرین در حوزه خانگی را نباید با این چیزها سنجید و باید سراغ مشترکان پر مصرف رفت که برای پر کردن استخرهای خانگی یا تفریحات آبی در فصل گرم سال فعال‌تر می‌شوند.
محمد رضا بختیاری مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفته بود: به دلیل سالی کم بارش و مصرف خارج از الگوی ۵۰ درصد تهرانی‌ها، وضعیت استان تهران نارنجی است و تا این لحظه وارد وضعیت قرمز نشدیم و اگر میزان مصرف افزایش پیدا کند، در اولین اقدام، آب مشترکان پرمصرف را قطع خواهیم کرد.
وی ادامه داد: ۵۰ درصد مردم تهران کمتر از حد نرمال که ۱۴ مترمکعب است، مصرف آب دارند و ۳۰ درصد تهرانی‌ها کمی بیشتر از الگوی مصرف از آب استفاده کرده و ۲۰ درصد نیز جزو مشترکان پرمصرف محسوب می‌شوند.
علی رضا ایمانلو مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان شرقی نیز درباره مصرف آب در این استان اظهار کرد: مردم استان آذربایجان شرقی در طول شبانه روز، ۷۰ لیتر مازاد بر الگوی مصرف آب دارند و اگر ۱۰ تا ۱۵ درصد صرفه جویی در مصرف آب داشته باشیم، مشکلی در تابستان پیش رو نخواهیم داشت و آب نیز قطع نمی‌شود.
نکته جالب دیگر این‌که در سایر استان‌ها نیز تقریبا همین موضوع وجود دارد و به طور مثال، محمد طاهری مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان سمنان نیز از مردم این استان خواسته تا با صرفه جویی ۲۰ درصدی در مصرف، این استان را از تنش آبی تابستان امسال عبور بدهند. البته در این زمینه نباید از مشکلات زیرساختی به سادگی گذشت و همه چیز را به گردن مشترکان پر مصرف آب انداخت. طاهری گفت: هدر رفت آب به دلیل فرسودگی انشعابات و همچنین انشعابات غیرمجاز از جمله مواردی است که در صورت بهبود و اصلاح در روستاهای دچار بحران آب می‌تواند مشکل کمبود آب آشامیدنی را بهبود ببخشد.
بر اساس مصوبه هیات وزیران، الگوی مصرف، معادل حداکثر ۱۵۰ لیتر آب روزانه به ازای هر نفر است. بر اساس استانداردهای بین المللی، نیاز پایه بهداشتی و آب شرب هر فرد نیز معادل ۵۰ لیتر آب در شبانه روز است.
البته بر اساس اعلام مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، از روز ۳۰ خرداد ۱۴۰۰ نامه هشدار قطع آب برای مشترکان پرمصرف و بدمصرف تهرانی صادر شده است. قرار بر این شده که به زودی در مناطق پرمصرف، کاهش فشار آب نیز اعمال شود.
به نظر می‌رسد با وجود این‌که فعلا برنامه های برای سهمیه بندی آب اعلام نشده، عدم توجه به مصرف بهینه آب توسط برخی مشترکان پر مصرف خانگی می‌تواند شرایط را برای سایر مشترکان نیز دشوار کند.
نظر شما