به گزارش ایرنا، نیروهای آمریکایی از ماه می خروج از افغانستان را آغاز کرده اند و قرار است تا روز ۱۱ ماه سپتامبر به استثنای ۶۵۰ تن همه نظامیان آمریکایی خاک این کشور را ترک کنند و پس از ۲۰ سال به ماموریت خود پایان بدهند. به دنبال خروج تدریجی نیروهای خارجی از افغانستان و حمایت نکردن آنها از ارتش افغانستان، طی دو ماه گذشته افراد گروه طالبان به صورت بی سابقه پیشروی کرده و بسیاری از مناطق را به کنترل خود درآورده اند. تحلیلگران معتقدند که با ادامه این شرایط و خروج غیرمسوولانه آمریکا از افغانستان، طالبان درصدد است تاخود را به عنوان تنها قدرت به افغانستان و منطقه تحمیل کند . بنابراین این موضوع اقتضا می کند که کشورهای منطقه برای دور کردن افغانستان و منطقه از تنش با هم همکاری کنند.
چرایی قدرت یابی طالبان در افغانستان
با خروج تدریجی نیروهای آمریکا و ناتو از افغانستان، نیروهای طالبان انگیزه گرفته اند و طی روزهای گذشته چند شهر را به کنترل خود در آورده است. این در شرایطی است که نیروهای دولتی افغانستان دارای انسجام و قدرت کافی برای مقابله با طالبان نیستند. «عبدالملک ثاقب» پژوهشگر مسائل افغانستان در این خصوص به روزنامه «العربی الجدید» چاپ لندن گفت: طالبان با وجود شکننده و اندک بودن ابزارهای خود توانسته است مساحت گسترده ای از افغانستان را تحت کنترل خود در آورد. پستی و بلندی های افغانستان و ساختار قبیله ای این کشور به این جریان کمک کرده است. همچنین وجود نیروهای خارجی هم در تقویت نفوذ طالبان نقش دارد. زیرا قبایل افغانی حساسیت ویژه ای نسبت به حضور نیروهای خارجی دارند و این موضوع در طول تاریخ مشهور بوده است به طوری که آنها در شکست دادن انگلیس و شوروی سابق در دهه های گذشته نقش داشتند.
نشریه «الجریده» کویت نوشت: طالبان در همه عرصه ها نسبت به سال ۲۰۱۸ قدرتمندتر شده است. گزارش ها نشان می دهد که بسیاری از فرماندهان ارشد آن از پاکستان به افغانستان وارد شده اند. نیروهای این جریان دارای سلاح های بسیاری هستند و توانسته اند شماری از انبارهای سلاح ارتش افغانستان را غارت کنند. موفقیت های اخیر این جریان در میدان های نبرد سبب تشویق ادامه نبرد از سوی این گروه می شود. رهبران این جریان معتقدند که با کسب دستاورد در میدان های نبرد می توانند در دیگر عرصه ها هم دستاوردهایی را کسب کنند.
«مصطفی امین» پژوهشگر جریان های بنیادگرا به تارنمای «البوابه» مصر گفت : عقب نشینی آمریکا از افغانستان تاثیرات ناگواری به دنبال خواهد داشت. این موضوع سبب افزایش نفوذ جریان طالبان در داخل افغانستان و دستگاه های دولتی این کشور می شود. دولت افغانستان ضعیف است و ارتش و نیروهای امنیتی این کشور برای به کنترل در آوردن امور مهارت کافی ندارند. این موضوع سبب شده است که طالبان بتواند برخی مناطق و پایگاه ها را در اختیار خود در آورد. عقب نشینی آمریکا جایگاه طالبان را در افغانستان تقویت خواهد کرد. زیرا حضور نیروهای آمریکا طی سال های گذشته طالبان را زیر فشار قرار داده بود و این موضوع سبب شده بود که طالبان از معادلات سیاسی افغانستان خارج شود و در برخی مناطق این کشور پراکنده شود. اکنون عقب نشینی آمریکا سبب می شود طالبان بار دیگر در مناطق جدیدی از افغانستان خودنمایی کند و به عرصه سیاسی این کشور وارد شود.
اندیشکده «الناطور» اردن در گزارشی به قلم «منیر ادیب» نوشت: آمریکا پس از مذاکره با جریان طالبان در دوحه که یک سال به طور انجامید تصمیم گرفت نیروهای خود را از افغانستان خارج سازد. با وجود اینکه آمریکا ۲ دهه پیش با هدف نابودی طالبان به افغانستان حمله کرده بود این کشور مجبور شده برای خروج از افغانستان به مذاکره با طالبان وارد شود. بیشتر گزارش های اطلاعاتی نشان می دهد به محض خروج نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان طالبان کنترل امور را بر عهده خواهد گرفت و این گروه ایدئولوژی دینی خود را بر کابول تحمیل خواهد کرد. افغانستان بار دیگر به پایتخت تروریسم تبدیل خواهد شد و پس از ۲۰ سال طالبان به قدرت خواهد رسید و القاعده و طالبان سراسر جهان را تهدید خواهند کرد. طالبان موفق شده است پیش از خروج نیروهای آمریکا برخی شهرها را اشغال کند. این گروه با این اقدام می خواهد این پیام را به جهانیان برساند که خروج آمریکا نشان دهنده شکست این کشور است و این گروه پیش از خروج آمریکا و بدون هیچ درگیری برخی مناطق راهبردی را در شمال افغانستان به کنترل خود در آورده است. آمریکا شکست خورده است و پس از دو دهه از این عرصه خارج می شود.
ساز وکار کشورهای منطقه برای مقابله با پیامدهای قدرت یابی طالبان
کارشناسان عرب می گویند: افزایش قدرت نفوذ طالبان به خلاء امنیتی منجر خواهد شد و با توجه به اینکه نظام کنونی افغانستان در بسیاری از موارد بر حمایت مسلحانه آمریکا و نیروهای ناتو تکیه می کند با کنار رفتن این حمایت، طالبان در تلاش برای افزایش قدرت خود در افغانستان خواهد بود. در چنین شرایطی که آمریکا و غرب افغانستان را در وضعیت ناگوار و در آستانه یک جنگ داخلی رها می کنند لازم است که کشورهای همسایه و منطقه برای جلوگیری از اغاز یک جنگ داخلی در افغانستان تلاش کنند.
به نوشته روزنامه «البیان» امارات، «مکسیم یوسین» تحلیلگر مسائل سیاسی معتقد است: پایان سردرد آمریکا در افغانستان آغاز سردردی برای روسیه خواهد شد. عقب نشینی یگان های نظامی غربی از افغانستان خلاء امنیتی را به دنبال خواهد داشت و این مایه نگرانی روسیه است. برهم خوردن امنیت افغانستان مشکلاتی را برای کشورهای همسایه در آسیای میانه به همراه خواهد داشت. این موضوع ممکن است بر روی افزایش نفوذ نیروهای داعش و القاعده هم تاثیر خواهد بگذارد. در شرایطی که دولت در افغانستان تغییر کند این موضوع نه تنها تاجیکستان، ازبکستان و قرقیزستان را تحت تاثیر قرار خواهد داد، بلکه در جمهوری های مسلمان اتحادیه روسیه هم تاثیر گذار خواهد بود و افغانستان را به میدان آزمون تبدیل خواهد کرد.
«عبدالحمید توفیق» تحلیلگر روزنامه «العین» امارات هم دراین زمینه نوشت: عقب نشینی نظامی آمریکا از افغانستان سبب شده است که درباره مرحله پس از خروج آمریکا گمانه زنی های بسیاری شود. این کشور در طول تاریخ کانون درگیری و محل برخورد سیاست ها و منافع کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای بوده است. همچنین این کشور در برخی مراحل به میدان درگیری میان کشورها از طریق گروه های نیابتی تبدیل شده است و این کشورها تلاش کرده اند از این طریق بر تحولات منطقه و روابط بین الملل تاثیر گذارند. اکنون هم گمانه زنی ها درباره تحولات پس از خروج نیروهای آمریکا از افغانستان تنها مربوط به اوضاع داخلی این کشور نیست. زیرا جریان طالبان پشت سر حامیان ایدئولوژی و طرح های نظامی و فلسفه نظام حکومتی ویژه آنها پنهان شده است. به طوری که برخی گزارش ها نشان می دهد که عناصری از داعش و القاعده در برخی مناطق لحظه شماری می کنند تا امور را در کنترل خود در آورند. برخی کشورها هم به حکم جایگاه طبیعی، جغرافیایی، سیاسی و منافع راهبردی خود از تحولات افغانستان تاثیر می پذیرند. افغانستان از جنوب و شرق با پاکستان، از غرب با ایران و از شمال با ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان هم مرز است. روسیه کشورهای هم مرز افغانستان در شمال را کمربندی برای مرزهای جنوبی خود به شمار می آورد. همچنین افغانستان دارای مرز مشترکی با چین است. آمریکا برخی از کشورهایی که تلاش می کنند پس از عقب نشینی این کشور خلاء را پر کنند در صف دشمنان خود به شمار می آورد. با توجه به اینکه دولت «بایدن»، چین و روسیه را چالش بزرگی برای آمریکا می داند پس می توان گمانه زنی کرد که دولت آمریکا می خواهد این دو کشور را در باتلاق افغانستان وارد سازد. با وجود پیچیده بودن صحنه افغانستان این به مفهوم آن نیست که فرصت برای توافق و همگرایی میان قدرت های بین المللی که پس از خروج آمریکا از افغانستان در این کشور رقابت خواهند کرد، فراهم نیست. چین دارای خطوط ارتباطی با دولت کنونی افغانستان است و می تواند از طریق ابزارهای نرمِ سرمایه گذاری اقتصادی و تجاری، نفوذ خود را گسترش دهد. این طرح تنها در صورت ثبات امنیتی افغانستان اجرایی خواهد شد و پاکستان در این زمینه می تواند نقش آفرین باشد و به تقسیم منافع با پکن بپردازد. همچنین چین می تواند با روسیه،و کشورهای دیگر همکاری کند تا در نتیجه توافق های مشخص، منافع همه طرف ها تامین شود. این همکاری می توان جایگزینی برای تنش هایی باشد که عقب نشینی آمریکا از افغانستان ترسیم گر نشانه های آن است. می توان به جای تنش احتمالی برای منافع و نفوذ به همکاری بی سابقه ای روی آورد. به ویژه که این کشورها در محوری قرار دارند در بسیاری از مسائل دوجانبه و چندجانبه با آمریکا اختلاف دارند.
نظر شما