جولان طالبان در افغانستان و مساله رقابت آمریکا با بازیگران شرقی

افغانستان بار دیگر صحنه درگیری تمام عیار میان نیروهای وابسته با طالبان با دولت مرکزی شده است.

 گزارش ها از حملات سازمان‌یافته نیروهای طالبان به شهرهای مختلف این کشور حمایت دارد.

سقوط برخی شهرهای همسایه شرقی این نگرانی را در سطح منطقه‌ای و جهانی برانگیخته که دولت کابل ساقط شود و طالبان با سیاست‌هایی که سمت و سوی آن مشخص نیست قدرت را در دست گیرد.

با توجه به تجربه حکومتداری طالبان در دهه ۹۰ و همچنین تحرکات نظامی این گروه، گسترش افراط گرایی در افغانستان و به تبع آن آواره و روانه شدن بخشی از جمعیت این کشور به کشورهای منطقه بر نگرانی ها دامن زده است.

در همین خصوص، در گفت و گو با «جلال میرزایی» استاد علوم سیاسی و نماینده سابق مجلس پیامدهای درگیری ها در افغانستان بر اهداف و منافع منطقه ای واشنگتن و امنیت ملی کشور را جویا شده ایم؛

ایرنا: با توجه به همسایگی جمهوری اسلامی ایران با افغانستان با مرز ۸۱۵ کیلومتری، تحولات در این کشور چه تاثیری روی امنیت ملی ما خواهد گذاشت؟

میرزایی: افغانستان همسایه شرقی کشور است و خواسته و ناخواسته بنا به ملاحظات همسایگی، تحولات در این کشور بر منافع و امنیت ملی کشورمان تاثیر می گذارد.

در علم سیاست این موضوع مطرح است که امنیت در کشور همسایه روی ثبات و منافع کشور دیگر تاثیرگذار است. البته در خصوص مورد افغانستان در عمل لمس کرده ایم که چه میزان تحولات و درگیری های سیاسی و نظامی در این کشور منافع ملی و امنیتی کشورمان را متاثر ساخته است.

از زمانی که اتحاد جماهیر شوروی وارد افغانستان شد شاهد تاثیرپذیری کشورمان از تحولات در افعانستان هستیم. موج اول آوارگی و بی خانمانی در افغانستان از همان زمان شروع شد و تاکنون هم تبعات این موضوع را روی کشورمان احساس می کنیم.

در مرحله بعدی، خود درگیری های داخلی در افغانستان بعد از خروج شوری باعث گسیل موج جدید آوارگی به مقصد ایران شد و بر اثر گسترش ناامنی های داخلی شاهد حضور حدود سه میلیون اتباع مجاز و غیرمجاز افغانستانی در کشور هستیم.

ایرنا: تحولاتِ پس از سقوط طالبان تا چه حد توانست این فرایند را تحت تاثیر قرار دهد؟

میرزایی: واقعیت امر آن است که بعد از حضور ناتو و نیروهای آمریکایی در افغانستان بعد از سال ۲۰۰۱ شاهد ثبات نسبی در افغانستان هستیم و دولت مرکزی در کابل یک وضعیت تقریبا با ثبات پیدا کرده بود. همین شرایط امروز با خروج نیروهای آمریکایی و عدم توانایی لازم در دولت مرکزی افغانستان در برقراری صبح و ثبات سرزمینی بار دیگر تعادل به هم خورده و شاهد گسترش تصرفات و هجوم جریان طالبان در افغانستان هستیم.

ایرنا: در سال های اخیر شاهد مذاکراتی میان آمریکایی ها با طالبان در دوحه بودیم. به نظر شما آیا هماهنگی میان خروج نیروهای آمریکایی با تقویت حضور نظامی طالبان در افغانستان صورت گرفته است؟

میرزایی: در پاسخ به این پرسش، نخست باید گفت آمریکایی ها سال ها است که با طالبان به صورت مخفی و آشکار مذاکره می کنند. در واقع مقامات نظامی در آمریکا به نوعی به این واقعیت پی برده اند که طالبان بخشی از قدرت و واقعیت در سرزمین کوهستانی افغانستان است. برای همی طی سال های اخیر در شهر دوحه مذاکرات با رهبران طالبان هم داشته اند.

از سوی دیگر توجه به این نکته ضروری است که آمریکا بدون سبک و سنگین کردن تحولات منطقه، افغانستان را ترک نمی کند. این کشور رقابت جدی با چین و روسیه در این منطقه دارد و حاضر نیست منطقه را تقدیم رقیب چینی شان کنند. برای همین این سناریو قابل طرح است که یک هماهنگی هایی پشت پرده میان خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان با قدرت گیری طالبان انجام شده باشد.

البته این مساله در حد یک فرضیه است و باید به انتظار تحولات بعدی در آمریکا و متعاقبا واکنش آمریکایی ها به قدرت گیری طالبان نشست و اینکه آیا آمریکا با گسترش تصرفات طالبان کنار خواهد آمد یا اینکه با تقویت دولت مرکزی و انجام حمایت های لجستیکی به مقابله با طالبان خواهد پرداخت.

ایرنا: رویکرد جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با تحولات نظامی در افغانستان را چگونه ارزیابی می کنید؟

میرزایی: جمهوری اسلامی ایران موضع عدم مداخله و سکوت و انتظار اتخاذ کرده است. در واقع جمهوری اسلامی ایران در حال ارزیابی شرایط نظامی در افغانستان و وضعیت معادله قدرت دراین کشور است.

البته باید گفت که جمهوری اسلامی ایران هم طی سال های اخیر مذاکراتی با طالبان داشته و این نشان می دهد که ایران مشرف به معادله قدرت در افغانستان است. از سوی دیگر باید گفت که برای جمهوری اسلامی ایران، اولویت تشکیل دولتی با ثبات، مقتدر و توانمند در افغانستان است که بتواند سر و سامانی به امنیت سرزمینی و مرزی افغانستان دهد تا موج جدیدی از مهاجران شکل نگیرد.

موضوع مهم دیگر وضعیت خود طالبان است. در این خصوص باید گفت که طالبان امروز همان طالبان قدیمی نیست. اول اینکه تغییر نسلی به لحاظ رهبران داشته اند.

 امروز دیگر رهبر این گروه ملا عمر نیست. طیف جوان تری رهبری طالبان را برعهده دارند و این طیف جوان تر به جای تحصیل در مدارس سنتی پاکستان در پایتخت لوکسی مثل دوحه زندگی می کنند. برای همین متوجه بازی قدرت هستند. از این رو باید به انتظار تحولات آتی در افغانستان نشست و دید که چگونه طالبان در بازی جدید قدرت عمل خواهد کرد و آیا به سمتی عقلانیت و دور اندیشی حرکت خواهد کرد و یا اینکه به روال سابق عمل خواهد کرد.

آینده قدرت در افغانستان بستگی به نوع بازی طالبان دارد و اگر این گروه بتواند گفتمان جدید و رویکردی نرم و مسالمت آمیز از خودش نزد مردم افغانستان و جامعه جهانی ارائه دهد شاید بخش مهمی از قدرت در آینده افغانستان باشد.