راه‌اندازی سامانه رصد آسیب‌های اجتماعی

به گزارش روز یکشنبه ایرنا از سازمان بهزیستی کشور، فاطمه رضوان مدنی در نخستین جلسه شورای عملی و پژوهشی دبیرخانه رصد ملی آسیب‌های اجتماعی، مهمترین فعالیت های سازمان بهزیستی در رصد آسیب های اجتماعی را تشریح کرد و افزود: نتایج تحلیلی طرح پیمایش رصد آسیب های اجتماعی و تعیین کننده‌های آن تا پایان تابستان امسال آماده بهره برداری خواهد شد.

وی اضافه کرد: فعالیت رصد آسیب های اجتماعی و عوامل سبب شناختی در کشور این امکان را به برنامه‌ریزان اجتماعی می دهد که با توجه به وضعیت موجود و سیر تغییرات این عوامل، برنامه های اجتماعی موثرتری را برای پیشگیری از بروز و کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی طراحی و اجرا کنند.

وی با اشاره به موارد قانونی و اسناد بالادستی در موضوع رصد آسیب های اجتماعی گفت:بند ۴ جزء ب ماده ۵۷ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه ای کشور مصوب سال ۹۵ مجلس شورای اسلامی؛ دولت را موظف کرده است که به منظور پیشگیری از آسیب های اجتماعی، نسبت به ایجاد مرکز اطلاعات و مطالعات آسیب های اجتماعی به منظور پایش و پیمایش انواع آسیب های اجتماعی و شناسایی گروه ها و اقشار آسیب پذیر مورد هدف اقدام کند.

معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور افزود: همچنین بند ۴ جزء الف ماده ۸۰ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه نیز دولت را موظف کرده است بر اساس قوانین و مصوبات شورای اجتماعی و به منظور پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی نسبت به تدوین نظام جامع رصد آسیب های اجتماعی و معلولیت ها تا پایان سال اول اجرای قانون برنامه، طبق قوانین مربوطه اقدام کند. همچنین نظام نامه رصد آسیب های اجتماعی که مصوب شورای اجتماعی کشور است نیز موضوع سامانه رصد اجتماعی «سراج» را در زمره وظایف سازمان بهزیستی قرار داده است.

ثبت بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار داده در سامانه‌های بهزیستی 

رضوان مدنی با اشاره به فعالیت های سازمان بهزیستی در رصد آسیب های اجتماعی گفت:این فعالیت ها در دو بخش ساختاری(سامانه ها) و بخش محتوایی(مطالعات و پیمایش ها) طبقه بندی می شود.

وی افزود: در بخش اول سامانه اورژانس اجتماعی قابل توجه است که با خط تلفنی ۱۲۳ در اقصی نقاط ایران فعالیت دارد و از تمامی سطوح کشور قابل دسترسی است. در این سامانه افراد مجرب و تحصیلکرده پاسخگوی هموطنان هستند و در صورت نیاز بلافاصله حضور پیدا می کنند و مشکلات را برطرف می کنند.

 معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشورگفت: سامانه «تصمیم» با مشارکت قوه قضاییه در سال ۹۵ مصوب شد و قصد طلاق توافقی دارند می توانند به این سامانه مراجعه کنند و درخواست خود را ثبت نمایند. این سامانه ابتدا در ۲۴ مرکز استان و در حیطه فعالیت معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی فعال بوده که از سال ۹۹ به بعد به معاونت پیشگیری انتقال پیدا کرده است و در تمامی استانها و شهرستان های بالای ۵۰ هزار نفر در سراسر کشور فعال شده است.

وی افزود: کسانی که قصد طلاق توافقی دارند در این سامانه ثبت نام می کنند و پس از غربالگری با توجه به نوع اختلافی که دارند به مراکز مشاوره تخصصی ارجاع داده می شوند و چندین جلسه مشاوره برای آنها برگزار می شود. چنانچه امکان صلح و سازش وجود داشته باشد؛ دوباره به زندگی مشترک بر می گردند و در غیر این صورت برای طلاق به قوه قضاییه معرفی می شوند.

رضوان مدنی گفت:طی این سال ها به طور میانگین۱۴.۵ درصد از کسانی که قصد طلاق داشته اند به تفاهم مجدد رسیده و از طلاق آنها پیشگیری شده است. همچنین به غیر از طلاق توافقی، سایر دعاوی نیز به این سامانه ارجاع می شود که در سال گذشته ۵ استان و امسال ۱۷ استان به این سامانه افزوده شده اند.

معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور همچنین به سامانه صدای مشاور یا ۱۴۸۰ اشاره کرد و افزود:بیش از ۴۰۰ نفر از همکاران مشاور ما در سراسر کشور، از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ شب و به صورت رایگان، مشاوره های تخصصی ارائه می دهند.

وی گفت: سامانه خط ملی اعتیاد با شماره ۰۹۶۲۸ نیز وجود دارد که تماس گیرندگان با این خط، اکثرا دختران، مادران و همسرانی اند که فرزند یا همسر آنان معتاد هستند و  در خصوص علایم مصرف مواد در افراد، نوع مواد، مراکز مجاز ترک اعتیاد و... و. اطلاعات تخصصی دریافت می کنند. این سامانه، روزانه از ساعت ۸ تا ۲۰ در سراسر کشور، فعال است همچنین به سامانه مشاوره در فضای مجازی نیز اشاره کرد و گفت:در این سامانه نیز مشاروه روانشناسی توسط همکاران روانشناس ما ارائه می شود.

وی گفت: در سال گذشته بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار داده در سامانه ها ثبت شده است.

تاسیس واحد دبیرخانه ملی رصد آسیب‌های اجتماعی

رضوان مدنی همچنین با اشاره به دیگر اقدامات انجام شده در بخش ساختاری نیز گفت: طراحی و پیاده سازی سامانه رصد آسیب های اجتماعی نیز از دیگر فعالیت های بهزیستی در این زمینه است و این سامانه در هفته بهزیستی امسال افتتاح می شود.

وی گفت:تاسیس واحد دبیرخانه ملی رصد آسیب های اجتماعی و تعیین کننده های آن در ستاد بهزیستی و ۳۱ دبیرخانه استانی و همچنین تشکیل شورای عملی و پژوهشی (که امروز در اولین جلسه این شورا حضور داریم) این دبیرخانه نیز از دیگر اقدامات ساختاری بوده است.

معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در خصوص بخش محتوایی فعالیت های سازمان بهزیستی در خصوص رصد آسیب های اجتماعی نیز گفت:از سال ۹۶ که وظایف سازمان بهزیستی در شورای اجتماعی کشور مشخص شده است؛ نشست های تخصصی با حضور متخصصین و اساتید دانشگاه ها در حوزه های مرتبط آسیب های اجتماعی تشکیل شد و عوامل خطر و محافظتی آسیب های اجتماعی معرفی شدند. همچنین کارگاه های آموزشی برای روش های جمع آوری و پردازش داده ها، مرور بر مبانی نظری آسیب های اجتماعی و تعیین کننده های آنها هم در ایران و هم در مطالعات مروری ساختارمند و سیستماتیک در ایران و جهان و نشست های گروهی متمرکز به منظور مطالعه و بررسی تخصصی در تعیین شاخص ها و طراحی ابزار مناسب برای جمع آوری داده ها و روش شناسی در عرصه های ملی و بین المللی نیز برگزار شد.

وی افزود:در سال۹۵ اولین پیمایش با عنوان پیمایش ملی رصد آسیب های اجتماعی و عوامل تعیین کننده آن با حجم نمونه یک هزار نفرانجام شد. همچنین پیمایش کشوری رصد آسیب های اجتماعی با حجم نمونه ۱۳۱ هزار نفر در سال ۹۷-۹۶ در ۹۳ شهر و ۲۸۱ روستا انجام شد و دومین پیمایش این رصد نیز در سال ۹۸ با حجم نمونه ۶۲ هزار و ۵۰۰ نفر و فقط در ۹۳ شهر(در روستاها انجام نشد) اجرا شد.

رضوان مدنی گفت: اجرای طرح آزمایشی پیمایش برآورد جمعیت پنهان در استان های خراسان رضوی، تهران و لرستان با حجم نمونه ۶ هزار و ۶۰۰ نفر در سال ۹۷ و اجرای طرح کشوری برآورد جمعیت پنهان در کل کشور در سال ۹۹ با حجم نمونه ۶۵ هزار و ۸۰۰ نفر را از دیگر برنامه های محتوایی عنوان کرد.

معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور همچنین به آغاز سومین طرح پیمایش رصد آسیب های اجتماعی و تعیین کننده های آن با حجم نمونه ۳۴ هزار و ۱۰۰ نفر به صورت کشوری و استانی در سال ۱۴۰۰ نیز اشاره کرد و گفت:نتایج تحلیلی این طرح تا پایان تابستان امسال آماده بهره برداری خواهد شد.

وی گفت:گزارش توصیفی_تحلیلی سامانه مشاوره تلفنی۱۴۸۰  از آغاز تشکیل سامانه و مراکز مشاوره حضوری از ابتدای فعالیت تا پایان اسفند ماه ۹۹ و فراتحلیل آسیب های اجتماعی و تدوین بسته های سیاستی بر این اساس نیز به صورت کشوری و استانی تهیه شده است.

به گفته این مقام مسئول چاپ و انتشار اطلس آسیب های اجتماعی کشور در سال های ۹۷و ۹۸ و همچنین به صورت ملی و استانی در سال ۹۹ نیز آغاز شده است وتا سال ۱۴۰۰ همچنان ادامه دارد.

رصد معلولیت‌ها

معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور  به فعالیت های رصد معلولیت ها توسط سازمان بهزیستی نیز اشاره کرد و گفت:این فعالیت از ابتدای سال ۹۷ آغاز شد و اطلاعات اولیه از وضعیت موجود از افراد دارای معلولیت سازمان بهزیستی و همچنین از معلولان سطح کشور که در بهزیستی هم پرونده ندارند تهیه شد.

وی گفت:بررسی منابع اطلاعاتی از شیوع و بروز معلولیت در کشورهای مختلف علی الخصوص منابع سازمان بهداشت جهانی با تشکیل کمیته ای متشکل از صاحب نظران حوزه های پیشگیری، توانبخشی، اساتید دانشگاه، متخصصین آمار و... و با هدف تدوین پرسشنامه های تخصصی به منظور جمع آوری داده ها، طبقه بندی بین المللی عملکرد، ناتوانی و سلامت سازمان بهداشت جهانی و استفاده از چک لیست های ارزیابی مورد استفاده در طرح که منطبق با چک لیست های بالینی معتبر، بررسی گروه های هدف شامل معلولیت حسی(بینایی و شنوایی) جسمی-حرکتی با منشا نورولوژی، جسمی-حرکتی با منشاارتوپدی، صوت و گفتار، اختلالات ذهنی-هوشی و اختلالات تکامل رشد از اقدامات مرتبط با این موضوع هستند.

رضوان مدنی به طرح بررسی جمعیت شناختی معلولیت، پراکندگی، موقعیت جغرافیایی و وجود عوامل فرهنگی و قومیتی در استان های خراسان رضوی، گلستان و خوزستان در سال ۹۷ نیز اشاره کرد و گفت:در سال های ۹۸ و ۹۹ این طرح در ۶ بوشهر، خراسان جنوبی، اردبیل، مازندران، سمنان و کردستان نیز گسترش یافت. همچنین در سال ۱۴۰۰  این طرح در گروه سنی ۶ تا ۶۰ سال و با افزوده شدن  ۱۰ استان آذربایجان شرقی، اصفهان، ایلام، زنجان، قزوین، یزد، قم، مرکزی، کرمانشاه و البرز ادامه دارد.

فعالیت های شورای علمی پژوهشی دبیرخانه رصد آسیب‌های اجتماعی 

معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در خصوص طراحی برنامه های پیشگیرانه و مداخله ای در آسیب های اجتماعی نیز گفت:برای طراحی این برنامه ها ابتدا شناسایی وضعیت آسیب های اجتماعی و عوامل تعیین کننده آنها اعم از عوامل خطر یا محافظ و بعد هم برنامه های پیشگیری، ارتقا، توانبخشی و بازپروری و مراقبت حداکثری مورد نیاز هستند.

رضوان مدنی همچنین فرایند به کارگیری نتایج حاصل از رصد آسیب های اجتماعی را شناسایی آسیب های اجتماعی شایع در کشور بر اساس نتایج حاصل از نظام رصد، تعیین وضعیت آسیب های اجتماعی استان ها از حیث شیوع و فراوانی، شناسایی تعیین کننده های آسیب های اجتماعی بر اساس نتایج حاصل از نظام رصد، مرور منابع موجود برای شناسایی مداخلات موثر برای هدف قرار دادن تعیین کننده ها تشکیل گروه متمرکز برای ارزیابی مداخلات استخراج شده و انتخاب مداخلات کارآمد عنوان کرد.

وی همچنین وظایف اعضای شورای علمی پژوهشی رصد آسیب های اجتماعی شامل :ارائه نظرات مشورتی در خصوص سیاست گذاری های کلان کشور در حوزه پیشگیری از آسیب های اجتماعی، ارائه نظرات مشورتی و پیشنهادی در مورد رصد آسیب های اجتماعی و شناسایی عوامل محافظ و خطر، ارائه نظرات تخصصی و مشورتی در خصوص تدوین اطلس آسیب های اجتماعی(به منظور آگاهی از سیمای آسیب های اجتماعی در کشور)، نظر دهی تخصصی و مشورتی در خصوص روش شناسی مطلوب در رصد آسیب های اجتماعی و همچنین همکاری با دبیرخانه رصد آسیب های اجتماعی در اجرای پیمایش ها و مطالعات ملی آسیب‌های اجتماعی را  به عنوان انتظارات از اعضای این شورا مطرح کرد.