وعده‌های واکسنی؛ آن‌هایی که وفا شد و آن‌هایی که نشد

در جدول زیر، تلاش شده فهرستی از وعده های واکسنی و میزان تحقق آنها ارائه و سپس توضیحاتی درباره هر یک از این موارد بیان شود. شیوه تدوین جدول این بوده که علاوه بر وعده، زمان طرح آن، به همراه گوینده و منبع در ستون های جداگانه آمده و این که محقق شده یا نه نیز در ستونی مجزا درج شده است.

زمان آغاز واکسیناسیون

بعد از مدت ها انتظار، اول بهمن ماه بود که سعید نمکی وزیر بهداشت زمان آغاز واکسیناسیون در کشور را اعلام کرد و گفت: امیدوارم قبل از ۲۲ بهمن و طبق مصوبه اولویت بندی شده، واکسیناسیون را در گروه ها شروع کنیم. اما تا زمانی که مطمئن ترین و بی خطرترین واکسن را نتوانیم به کشور وارد کنیم، این کار را انجام نمی دهیم. این واکسیناسیون با واکسن روسی و با تزریق روزانه به ۱۰۰۰ نفر آغاز شد و طبعا کادر درمان به ویژه پرسنل ICU در اولویت آن بودند و البته تزریق به کادر درمان شهرهای مختلف به تدریج انجام شد. 

تبدیل ایران به قطب تولید و سپس صادرکننده واکسن

وعده آغاز واکسیناسیون در زمان اعلام شده هر چند محقق شد، اما وعده وزیر بهداشت درباره تبدیل ایران به قطب تولید واکسن در بهار۱۴۰۰ تحقق نیافته است. البته تولیدکنندگان ایرانی واکسن پیشرفت‌های زیادی داشته اند. سعید نمکی ۸ اسفندماه گذشته، اعلام کرد که در بهار آینده (۱۴۰۰) ما یکی از بزرگ‌ترین قطب‌های واکسن جهان خواهیم شد. او حدود دو ماه بعد (۵ اردیبهشت ۱۴۰۰) سخنش را تکمیل کرد و با تاکید بر این که ایران در بهار ۱۴۰۰ یکی از تولیدکنندگان بزرگ واکسن در دنیا می‌شود، افزود: تردید نکنید که بعد از مدت کوتاهی صادرکننده نیز می‌شویم.

حالا که مدت کوتاهی از بهار گذشته، اگرچه میلیون ها دوز واکسن در داخل تولید شده، اما این وعده را نمی توان تحقق یافته دانست.

تولید و تحویل واکسن کوو ایران برکت به وزارت بهداشت

حجت الله نیکی ملکی، مدیر روابط عمومی ستاد اجرایی فرمان امام،۹ اردیبهشت ماه توییت کرد که ان شاءالله یک میلیون دوز واکسن در اردیبهشت و سه میلیون دوز واکسن در خرداد ماه تولید خواهد شد. او البته ۱۱ تیر در همین حساب شخصی اعلام کرد: « تا الان دو میلیون و پنجاه هزار دوز واکسن برکت تولید شده است از این هفته افزایش ظرفیت تولید محقق شد و هم اکنون یک میلیون و دویست هزار دوز در هفته تولید واکسن داریم.»؛ خبری که اگرچه نشانه پیشرفت است، اما طبق اعلام قبلی باید تا پایان خرداد ۴ میلیون دوز تولید شده بود و با آن فاصله است.

از سوی دیگر، ۲۷ اردیبهشت ماه، حامد حسینی، مدیر مطالعات بالینی واکسن کوو ایران برکت وعده داد که تا پایان اردیبهشت یک میلیون دوز واکسن کوو ایران برکت تحویل وزارت بهداشت می شود. با این حال ۱۲ تیر ماه، مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام اعلام کرد، دو میلیون و ۷۰۰ هزار دوز واکسن کرونا تولید کرده‌ایم که ۴۰۰ هزار دوز آن در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفته و دو میلیون باقیمانده نیز در حال گذراندن آزمایش‌هایی است و به محض این‌که این تست‌ها پشت سر گذاشته شود، این واکسن‌ها نیز به وزارت بهداشت تحویل داده می‌شود. در همان روز حیدر محمدی، مدیرکل داروی سازمان غذا ودارو هم تایید کرد که تا آن روز(۱۲ تیر) ۳۲۰ هزار دوز واکسن تحویل وزارت بهداشت شده است.

بهره برداری از دو واکسن ایرانی پاستور و برکت

۱۸ اردیبهشت امسال، رئیس جمهوری بنابر گزارش های ارائه شده، اعلام کرد واکسن کوو پاستور از اواخر اردیبهشت در دسترس قرار دارد و واکسن برکت نیز در خرداد ماه آماده بهره‌برداری خواهد بود. اگر آماده بهره برداری بودن را دریافت مجوز مصرف بدانیم، باید گفت مجوز اضطراری مصرف واکسن کوو ایران برکت، ۲۴ خرداد ۱۴۰۰ صادر شد. واکسن کوو پاستور یا همان پاستو کوک هم با اندکی تاخیر مجوز گرفت و دکتر جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو، در ۸ تیر ماه صدور این مجوز را اعلام کرد.

واکسیناسیون ۱۳ میلیون پرخطر

۲۶ اردیبهشت ماه، که ۳ ماه از آغاز واکسیناسیون گذشته بود، وزیر بهداشت ابراز امیدواری کرد گروه هدف اول را که افراد بالای ۶۰ سال و بیماران خاص و صعب العلاج و عامل اصلی بستری و مرگ و میر هستند تا اواخر خرداد و اوایل تیر واکسینه می کنیم. او تعداد این افراد را ۱۳ تا ۱۴ میلیون نفر برآورد کرد. حالا آن گونه که ۱۸ تیر ماه وزارت بهداشت اعلام کرده، در ۱۸ تیر، ۶.۶ میلیون هموطن واکسن دریافت کرده اند و واکسیناسیون بالای ۶۵ ساله ها در حال انجام است.

آغاز تزریق واکسن ایرانی کرونا، خرداد یا تیر؟

۱۰ خرداد سال جاری، سعید نمکی گفت: «تزریق عمومی واکسن ایرانی کرونا تا پایان فصل بهار انجام می‌شود، این کار را تا هفته آینده آغاز می‌کنیم و در ابتدا به شکل داوطلبانه و توسط همکاران ما انجام می‌شود.» سه هفته بعد، ۲۹ خرداد ماه، دکتر رئیسی معاون وزارت بهداشت و سخنگوی ستاد کرونا از «واکسیناسیون عمومی با واکسن برکت از تیر ماه» خبر داد و اعلام کرد: در تیرماه، حجم انبوهی از این واکسن به دست ما خواهد رسید که واکسیناسیون عمومی را با آن انجام خواهیم داد. حالا ۱۹ تیر ماه است و هنوز تزریق واکسن ایرانی آغاز نشده است؛ گرچه مراحل پایانی فاز سوم بالینی آن در چند استان درحال انجام است.

بدقولی واکسن‌ فروشان خارجی، دلیل خلف وعده ها؟

به نظر می رسد بخش مهمی از عدم تحقق وعده های مسوولان بهداشت و درمان در واکسینه کردن هموطنان مقابل کرونا، بدقولی واکسن‌ فروشان خارجی باشد. چرا که به رغم قول و قرارها برای ارسال ده‌ها میلیون دوز واکسن کوواکس، روسی، چینی و هندی، مجموع واکسن وارداتی از انواع این مبادی به ایران تا کنون، تنها ۷ میلیون و ۸۴۷ هزار و ۸۰۰ دوز واکسن بوده است.

به گفته جمشید انصاری، رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور، سهمی که از کوواکس گرفتیم چیزی حدود ۲۱ میلیون، قراردادهای اسپوتنیک وی روسیه ۶۰ میلیون و چین بیش از ۱۰ میلیون دوز بوده و دوزهایی نیز از قبل تحویل گرفته شده است.

روایت نمکی از بدقولی خارجی‌ها

وزیر بهداشت ۲۴ فروردین ماه از قرادادهایی با چانه زنی‌های زیاد گفت که در قالب کوواکس برای تامین ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن، منعقد شد و افزود: علیرغم همه فشارهایی که بود توانستیم پیش قسط و باقی مانده آن را منتقل کنیم و قرار بود که قبل از عید، حداقل به ما سه میلیون و ۲۰۰ هزار دوز واکسن از طریق کوواکس بدهند. اما کوواکس علیرغم همه پیگیری ها، محموله اول ما را از سه میلیون و ۲۰۰ هزار دوز به یک میلیون و ۸۰۰ هزار و بعد به یک میلیون و ۲۰۰ هزار دوز، رساند و نهایتا قرار بود که تا ۱۵ اسفند سال گذشته، یک میلیون و ۲۰۰ هزار دوز واکسن در محموله اول به ایران ارسال کند که متاسفانه بازهم این روند طول کشید تا اینکه بعد از عید، توانستیم ۷۰۰ هزار دوز واکسن از کوواکس تحویل بگیریم.

نمکی یادآور شد: با چینی‌ها مذاکره و اعلام کردیم که حاضریم قرارداد خرید ۲۰ میلیون دوز واکسن را ببندیم که آن‌ها گفتند دو میلیون دوز و ما هم قبول کردیم، اما قبل از عید ۲۰۰ هزار دوز به کشور وارد شد و ۴۰۰ هزار دوز هم امروز و فردا حمل می‌شود و به کشور می‌رسد. با هندی‌ها از چند میلیون دوز به دو میلیون دوز و بعد به ۵۰۰ هزار دوز رسیدیم که پول ۵۰۰ هزار دوز واکسن را گرفتند و ۱۲۵ هزار دوز را حمل کردند و ۳۷۵ هزار دوز واکسن نیز در سردخانه گمرک بود که قرار بود به ایران حمل شود، اما دادستان هند نامه نوشت که هیچ واکسنی از هند نباید به هیچ کجای دنیا ارسال شود.

به نوشته ایسنا، تاکنون تنها دو میلیون و ۱۰۰ هزار دوز واکسن آسترازنکای کوواکس محقق شده و هنوز از مابقی آن خبری نیست. همچنین تنها بیش از چهار میلیون قول ۱۰ میلیونی چین تحویل شده و روسیه نیز تاکنون تنها  ۹۲۰ هزار دوز واکسن به کشورمان ارسال کرده است.