ایجاد نظام فساد ستیز با عمل گرایی رییس جمهوری منتخب

«نظام کارآمد و فساد ستیز» از جمله کلیدواژه هایی است که حجت الاسلام ابراهیم رییسی، رییس جمهوری منتخب برای دولت سیزدهم به کار می برد و اعتقاد دارد که به جناح ها و گروه ها هم توجه ای ندارد بلکه انقلابی بودن، کارآمدی و فساد ستیزی برای او مهم است. برای نمونه رییس دولت سیزدهم در برنامه «بدون تعارف» در پنجم تیرماه ۱۴۰۰ گفته است؛ «عمیقا به شایسته سالاری معتقدم و اینکه طرف در کدام جناح و سلیقه هست مورد توجه ما نخواهد بود و کارآمدی و فسادستیزی و روحیه انقلابی و مردمی بودن شرایط کار با ما هستند». تاکید رییسی بر چنین واژه هایی باعث می شود تا سوالات متعددی شکل بگیرد؛ اینکه چگونه می تواند این نظام کارآمد و فسادستیز  را ایجاد کرد و در این راه با چه چالش هایی مواجه است؟ وبرخی دیگر از این پرسش ها  باعث شد تا پژوهشگر ایرنا، گفت و گویی با «امان‌الله قرایی مقدم» جامعه‌شناس و استاد دانشگاه انجام دهد که در ادامه مشروح آن را می خوانیم:

تجربه قوه قضاییه به رییسی در ایجاد نظام کارآمد کمک می‌کند

قرایی مقدم در مورد نظام کارآمد و فسادستیز که رییس دولت سیزدهم از آن صحبت کرده بود، گفت: تجربه رییسی رییس‌ جمهوری منتخب از سال ۹۷ که به ریاست قوه قضاییه رسید و اقدامات موثری که در این زمینه انجام داد، قابل توجه است؛ یعنی اگر وی روش هایی که در قوه قضاییه به کار برد در اینجا نیز استفاده کند، امیدواریم بتواند نظام کارآمد و فسادستیز ایجاد کند. پس با همان جدیت و فعالیت هایی که رییسی در آنجا به کار برد و توانست قوه قضاییه را تا حدودی از آلایش ها پاک کند و روح قانون و قانونمداری در بیشتر سازمان ها و نهاد ها ساری و جاری کند و بسیاری از همان اقدامات را در زمینه رفع سو استفاده از کارخانه ها، زمین ها، املاک و ... پیش بگیرد، می تواند در قوه مجریه هم موفق باشد.

این جامعه شناس در ادامه افزود: تجربه آقای رییسی نشان می دهد که در کارهایش جدی است و می تواند در پاک سازی و روابط مداری حاکم بر نظام قوه مجریه موثر باشد و می بایست دست بسیاری از قدرت سالاران، روابط مداران و افرادی که پست ها و مشاغلی در اختیار دارند که از کارآرایی لازم برخوردار نیستند، را از قدرت کوتاه کند. پس من اطمینان دارم که رییس جمهوری منتخب می تواند برای ایجاد نظام کارآمد و فساد ستیز موفق عمل کند.

هماهنگی قوا در ایجاد نظام فساد ستیز مفید است

این استاد دانشگاه در مورد هماهنگی میان قوا و ایجاد نظام کارآمد و فساد ستیز بیان داشت: در شرایط فعلی حکومت یک دست شده است؛ یعنی مجلس، قوه قضاییه و قوه مجریه همه با هم هماهنگ هستند و این می تواند بسیار کارساز باشد زیرا اگر خلاف این می بود تعدد مراکز قدرت پیش می آمد و نمی توانستند با هم هماهنگ عمل کنند اما در شرایط فعلی اینها هماهنگ هستند و به همین دلیل هم می گویم که رییس جمهوری آینده کشور می تواند نظام کارآمد و فسادستیز را ایجاد کند.

قرایی مقدم خاطرنشان ساخت: اگر با وجود این هماهنگی و یکدستی که در نظام به وجود آمده، رییسی نتواند در کار خود برای ایجاد نظام کارآمد و فسادستیز موفق شود، جامعه باور نخواهد کرد که دیگری در کار قوه مجریه اخلال کرده است و یا یکی دیگر از قوا یا نهادها مسوول است. پس چنانچه حجت الاسلام والمسلمین ابراهیم رییسی نتواند این قول را به عمل تبدیل کند به نظر من لطمه بزرگی به اقتدار حکومت جمهوری اسلامی زده خواهد شد و اثرات سویی بر جامعه و نظام اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی خواهد داشت.

چالش های درونی و بیرونی پیش روی دولت جدید

این جامعه شناس در پاسخ به این سوال که آقای رییسی برای ایجاد نظام کارآمد و فسادستیز با چه چالش هایی مواجه است؟، توضیح داد: یکی از مهمترین چالش های آقای رییسی برای ایجاد نظام کارآمد و فسادستیز، مراکز قدرت هستند؛ یعنی متنفذان و افرادی که در پشت پرده حضور دارند و در نهادهای مختلف جا خوش کرده اند و پست های حساس را به دست نوچه ها و دست پرورده های خودشان سپرده اند. پس این عوامل مخرب درون‌ زا بیکار نخواهند نشست زیرا با آمدن رییسی منافع آنها به خطر می افتد. چالش دیگر رییس جمهوری جدید مساله برجام و FATF  است؛ یعنی اینها تا رفع نشود -که می توانند آنها را رفع کنند-، مشکلات باقی خواهد ماند. پس باید این مساله به سرانجام برسد. بنابراین آقای رییسی در درون کشور و در خارج از کشور با چالش هایی مواجه است که چالش های داخلی را می تواند حل کند و چالش خارجی باید با هماهنگی نهادها و مسوولان دیگر باشد.

لزوم استفاده از مکتب کارکردگرایی در دولت سیزدهم 

قرایی مقدم در پاسخ به این پرسش که چه پیشنهادی برای ایجاد یک نظام کارآمد و فسادستیز دارید، اظهار داشت: مکتبی در جامعه شناسی به نام کارکردگرایی یا (Functionalism) وجود دارد و با توجه به این مکتب، نظام باید بتواند وظیفه خودش را از صدر تا ذیل انجام دهد و هر سازمانی نتیجه کار مثبتی داشته باشد. پس باید آن چیزی که می گوید به عمل در بیاید. پس این کارکردگرایی می تواند در کشور موثر باشد. البته آقای رییسی در قوه قضاییه نشان داد که کارکردگرا است و در عمل هم نشان داد. او حقوق عامه را به عمل درآورد و الان در دادگستری ها و دادگاه ها دیگر نمی توان با پول و ... حقوق دیگران را پایمال کرد. پس عمل وقتی است که مردم مشاهده کنند که چگونه به وعده هایی که داده شده عمل می شود. برای نمونه آقای رییسی به محض به دست گرفتن دولت در حوزه برق با مشکلات عدیده روبرو است و یکی از مسایلی محسوب می شود که جامعه را بسیار حساس کرده است و می بایست این مشکل را حل کند تا مردم نتیجه کار را ببینند و آن هم به تدریج باور می کنند. در آن شرایط است که ما می توانیم بگوییم که سرمایه اجتماعی ایجاد شده است و همدلی، همزبانی و یک رنگی اجتماعی در کشور به وجود خواهد آمد.