به گزارش خبرنگار ایرنا در سال ۱۳۸۷ روز چهارم مرداد مصادف با سالروز استقرار سلسله صفویه در ایران ازسوی شورای فرهنگ عمومی کشور به عنوان روز ملی بزرگداشت شیخ صفی الدین اردبیلی و روز اردبیل نامگذاری شده است. به همین مناسبت در نگاهی گذرا بر خدمات ارزشمند این سلسله اشاره می‌شود.
سلسله صفویه علاوه بر دو کار بسیار بزرگ و ارزشمند شامل رسمیت بخشیدن به مذهب شیعه و استفاده از آن در یکپارچگی و وحدت ملی ایران ، اقدامات بسیار مهمی نیز در زمینه های فرهنگی ، هنری و معماری این مرز و بوم انجام داده است.
دوران صفویه دوران طلایی فرهنگ ، هنر و معماری تاریخ ایران است که علاوه بر خلق آثار هنری در زمینه شعر ، موسیقی ، نقاشی و خطاطی ده ها بنای عظیم ارزشمند با معماری منحصر به فرد را در نقاطی از ایران برای ایرانیان به یادگار گذاشته است.
قبل از استقرار حکومت صفویه ، کشور ایران از یک حکومت مقتدر مرکزی برخوردار نبود و در دوران سلاجقه ، ایلخانیان و به ویژه در دوره مغول ایران در معرض تاخت و تاز بود و حوزه جغرافیایی مستقلی نداشت.
به همین لحاظ مکاتب فرهنگی و هنری متزلزل بودند ، ولی با روی کار آمدن سلسله صفویه هنر ، فن آوری و دانش در ایران رشد و توسعه یافت و انسجام پیدا کرد و در پناه حمایت یک قدرت مرکزی در آمد.
البته قبل از صفویه دانش ، فرهنگ و معماری و اندیشمندان در ایران وجود داشت اما ناامنی های سیاسی و نظامی موجب می شد فضای کافی برای رشد آن ها ایجاد نشود و به شکل جسته و گریخته بود.
سلسله صفویه حوزه جغرافیایی ایران را بطور مجدد تعریف و تحکیم کرد و بر داشته های فرهنگی و تاریخی این مرز و بوم مالکیت بخشید.
معماری دوران صفویه
کارشناس تاریخ و میراث فرهنگی اردبیل می گوید : در دوران صفویه معماری و شهرسازی ایران به اوج خود رسید و به شکل آکادمیک در آمد و برعکس سایرسلسله های پادشاهی ایران ، معماری دوره صفویه ماهیت ایرانی دارد و به نام کشور مستقل ایران ثبت شده است.
علیرضا دباغ عبداللهی افزود : در معماری دوران صفویه در درجه اول فنون ریاضی و هندسی به شکل قابل ملاحظه ای ترقی یافت و در آثار معماری برجای مانده از این دوران موضوع تعادل نیرو ، تقسیم بار ، استفاده ازقوانین هندسی برای زیبایی های دیداری و حفاظت کالبدی ، فیزیکی و استحکام بناها خود را نشان می دهند.
وی می گوید : دانشی که برای طراحی این بناها به کار گرفته شده اند منحصر به فرد می باشند و در طراحی آن ها فضای کافی برای بنا ، دقت و توجه به موضوع اقلیم منطقه و بومی کردن معماری جلب نظر می کند.
دباغ عبداللهی گفت : مصالحی که برای ساخت بناها از قبیل آجر و کاشی در دوران صفویه به کار برده شده اند از قوی ترین دانش شیمی در آن ها استفاده شده است و لعاب هایی که برای کاشی ها به کار گرفته شده اند هنوز دانش امروزی قادر به تهیه آن نیست.
وی افزود : حمام شیخ بهایی و حوض عمارت عالی قاپو اصفهان ازجمله این بناها هستند که در آن ها از قوانین فیزیک و ظروف مرتبطه استفاده شده است.
باران ، بادهای سهمگین ، زلزله های ویرانگر و بی مبالاتی های ناشی از زندگی ماشینی باوجود سپری شدن چندین قرن از عمر این بناها نتوانسته است به کلی آن ها را از صفحه روزگار محو کند و هنوز آثار گران بهایی از آثار تاریخی مربوط به دوران صفویه در گوشه و کنار کشور به ویژه در نقاطی از ایران که خاندان صفویه آن مکان ها را به عنوان مرکز حکومت خویش قرار داده بودند جلب نظر می کنند.
روایت است که در دوران صفویه یک هزار و ۱۱۰ کاروان سرا در ایران ساخته شد که نمونه آن کاروانسرای سنگی شاه عباسی در گردنه صایین در مسیر شهرستان نیر به سراب است.
به گزارش خبرنگار ایرنا آثاری چون مجموعه ارزشمند بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی ، بقعه شیخ کلخوران ، بقعه شیخ حیدر مشگین شهر ، ده ها پل تاریخی ، مجموعه بازار اردبیل و ده ها بنای دیگر در استان اردبیل از دوران صفویه به یادگار مانده اند.
همچنین مجموعه میدان نقش جهان ، مسجد امام ، مسجد شیخ لطف الله ، عمارت عالی قاپو و بخشی از مسجد جامع ، کاخ هشت بهشت و سی و سه پل و عمارت چهل ستون در اصفهان ، عمارت چهل ستون یا کلاه فرنگی در قزوین و بازار تبریز و شیراز از دیگر بناهای مربوط به دوران حکومت صفویه در ایران هستند.
مجموعه بسیار ارزشمند و زیبای بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی که همه ساله پذیرای ده ها هزار علاقه مند به آثار تاریخی از نقاط دور و نزدیک ایران و جهان می باشد یکی از ۱۰ اثر باستانی مهم ایران به شمار می آید.
این بنای کم نظیر به نام عارف ربانی شیخ صفی الدین اردبیلی جد شاهان صفوی پس از وفات او در سال ۷۳۵ ه.ق توسط فرزنداش شیخ صدرالدین موسی ساخته شده است.
در طول زمان و به ویژه در دوران حکومت صفویه باتوجه به احترام خاص شاهان صفوی نسبت به جد خود بخش های دیگری به این مجموعه افزوده شد.
مجموعه بقعه شیخ صفی درزمان حاضر دارای هشت بخش اصلی شامل مسجد جنت سرا ، قندیل خانه ، حرم خانه ، چینی خانه ، چله خانه ، شربت خانه ، گنبد الله الله و شهیدگاه می باشد. معماری مجموعه تاریخی شیخ صفی اردبیل چکیده و تلفیقی از معماری دوران اسلامی و ایران قدیم است و سند منحصر به فردی برای پژوهش های معماری محسوب می شود.
کاشیکاری ها ، گچ بری ها ، طاقبندی ، تزیینات سنگی ، دربها و پنجره های این مجموعه نشانه ای از روح لطیف هنرمندان آن عصر است که اوج معماری ایران محسوب می شود. در طول قرون گذشته بسیاری از اشیای ارزشمند این بقعه به شیوه های گوناگون ازمحل خارج و در زمان حاضر بخشی از این اشیا از جمله قالی معروف شیخ صفی زینت بخش گنجینه های آمریکا ، روسیه و اروپاست.
به گزارش خبرنگار ایرنا روستای کلخوران ، زادگاه و خاستگاه بنیانگذاران سلسله صفویه در نزدیکی شهر اردبیل قرار دارد. وجه تسمیه روستای کلخوران به درستی معلوم نیست و دو روستای دیگر در اطراف اردبیل با این نام خوانده می شوند که برای تمایز با این روستا آن ها را با پسوندهایی و به نام کلخوران ویند و کلخوران هیر می خوانند.
شیخ صفی در عهد تسلط مغول بر آذربایجان یعنی در سال ۶۵۰ هجری قمری در کلخوران در سه کیلومتری شمال شهر اردبیل دیده به جهان گشود و اجداد او هم از زمان های قدیم در این روستا زندگی می کردند.
محوطه پر درختی موسوم به باغ شیخ به ابعاد تقریبی ۱۵۰ در ۲۰۰ متر در ورودی روستای کلخورن واقع است که اجداد شیخ صفی الدین اردبیلی در آن نقابی از خاک بر رخ کشیده اند.
بقعه شیخ جبرییل ، پدر شیخ صفی الدین در وسط این باغ قرار دارد و به صورت هشت ضلعی به طول و عرض ۱۹ در ۱۳ متر و ۲۰ سانتی متر ساخته شده است. ارتفاع دیوار بنا حدود هشت متر است که بر بالای آن گنبد بزرگی در وسط به
بلندی ۱۵ متر دیده می شود که بنای اولیه آن در زمان شیخ صدرالدین موسی فرزند شیخ صفی احداث شده است. دور بنای بقعه سکوی محکمی با ارتفاع ۵/۱ متر و عرض دو متر ساخته شده
بود که به عنوان ایوانی برای اطاق های اطراف به شمار می آمد و برای حفظ تعادل دیوارها و کاستن از فشار گنبد بود.
درب ورودی بقعه در سمت شمال آن است و سه پله انسان را از سطح زمین به ایوان جلوی آن به ابعاد ۵/۳ در ۵/۴ متر می رساند و در جناحین درب ورودی بقعه نقش یک شیر و یک پلنگ که با زنجیر بسته شده اند نقاشی شده است.
دو طرف درب ورودی با دو طاق کاشی معرق مزین می باشد و از آن وارد رواق مستطیل شکلی به طول و عرض ۵/۴ در شش متر و ۸۵ سانتی متر می شویم دو چشمه طاق شرقی و غربی هم در طرفین آن قرار دارند که بر وسعت این رواق افزوده اند.
این رواق و چشمه های جنبین آن با طاق ضربی پوشیده هستند و در دیوار سمت غربی آن دربی به راهروی بطور نسبی باریک باز می شود و انسان با پله های تنگ زیادی که به دور ستون آجری شکل محور می گردند به پشت بام بقعه می رسد.
بخش اصلی مقبره در منتهی الیه رواق و به شکل تقریبا هشت ضلعی منظم است و به واسطه درب قدیمی و گران بهایی با رواق مرتبط می شود و در وسط بقعه صندوق چوبی بزرگ و ساده ای به بلندی ۵/۱ متر قرار دارد و سطح فوقانی آن با پارچه سبز رنگی پوشیده شده است.
مقبره و داخل محوطه در کمال سادگی است و به غیر از چند زیارت نامه که از نظر خطاطی کم نظیر است چیز دیگری دیده نمی شود و اهالی محل بر این باورند که این شیخ زینت نمی پذیرد و در زیر این صندوق ، شیخ جبرییل پدر شیخ صفی و شیخ قطب الدین جد او و صلاح الدین جد شیخ جبرییل مدفونند.
نور محوطه مقبره با سه پنجره که در سه ضلع از چهار ضلع دیگر آن یک در میان ساخته شده تامین می شود و در ضلع چهارم یعنی در قسمت شمالی درب ورودی مقبره قرار دارد.
این بقعه در طول تاریخ بارها تعمیر شده و آخرین بار آن توسط مشهدی محمدآقا عتیقه چی که از صوفیان طریقت ذهبیه در اردبیل بود در سال ۱۳۳۴ قمری بوده است.
در باغ شیخ دو بقعه آجری دیگری نیز با طاق های ضربی دیده می شوند که یکی در شمال شرقی بقعه متعلق به سید عوض الخواص جد چهارم شیخ صفی و دیگری در شمال غربی آن متعلق به مقبره سید اعرابی است.
تاورنیه جهانگرد فرانسوی در سفرنامه خود می نویسد در اطراف اردبیل چندین مقبره عالی هست که بسیار قابل ملاحظه و جالب است و بعضی از آن ها خراب شده اما هنوز آثارشان بر عظمت بنا و صنعت آن دوران گواهی می دهد.
به نوشته کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ ؛ این بقعه در دوره صفوی دارای فرش های زیبا و پرده های نفیسی بوده که اکنون اثری از آن ها باقی نیست.
در محوطه مشجر بقعه چند قبر از مشایخ و مفاخر روزگار صفوی موجود می باشد که به علت فرسودگی سنگ قبور خواندن مشخصات روی آن ها ممکن نیست. در خارج از محوطه بقعه هم قبور تاریخی متعددی موجود است که از مهمترین آن ها می توان به قبور هفت برادران اشاره کرد که دارای سنگ قبرهای منقوش و ارزشمندی است ولی مشخصات صاحبان قبور روی سنگ ها درج نشده است.
پل سه چشمه با پایه های آجری مربوط به دوره صفویه و مسجد جامع متعلق به دوره قاجاریه ازجمله بناهای تاریخی روستای کلخوران هستند. این روستا و به ویژه محوطه باغ شیخ هنوز هم از زیبایی و صفای خاصی برخوردار است و انسان در آنجا آرامش خاطر عمیق و عجیبی می یابد.
مجموعه بازار تاریخی اردبیل
مجموعه بازار تاریخی اردبیل یکی دیگر از آثار ارزشمند دوران صفویه است که پس از سپری شدن حدود ۵۰۰ سال داد و ستد در آن تقریبا به همان شیوه روزهای اول جریان دارد.
رایحه ای از ادویه جات و گیاهان خوراکی که فضای آرام سرای حاجی احمد واقع در مرکز مجموعه تاریخی بازار اردبیل را عطرآگین کرده است هنوز نیز توجه مردم را به این مکان جلب می کند.
علاوه بر این سرا سایر راسته ها و تیمچه های این مجموعه مشتریان ویژه خود را داشته و مردم برای خرید به این بازار مراجعه می کنند. هر یک از راسته ها و تیمچه ها عرضه کننده کالای خاصی بوده و مشتریان باتوجه به نوع خریدها به مکان عرضه آن کالا مراجعه می کنند. مجموعه بازار اردبیل که به گفته کارشناسان بسیاری از قسمت های آن در زمان صفویه بنا شده در آن دوران از عظمت و رونق خاصی برخوردار بوده است.
آنچه در شرایط فعلی از این مجموعه به یادگار مانده است راسته اصلی ، پیرعبدالملک ، قیصریه ، کفاشان ، علافان ، زرگران ، سراجان ، پنبه فروشان ، وکیل ، زنجیرلو ، حاجی احمد ، حاجی شکر ، مجیدیه ، امام جمعه و دوگچی را شامل می شود.
گنجینه مردم شناسی اردبیل
گنجینه مردم شناسی اردبیل نیز که در بنای تاریخی حمام ظهیرالاسلام (آقانقی) اردبیل ایجاد شده اشیایی از دوران زندیه ، صفویه و قاجاریه را به تماشا
گذاشته است.
تعدادی تندیس نیز که بیانگر قیافه ، طرز پوشش و زندگی سنتی اردبیلیان در آن دوران می باشد زینت بخش گنجینه مردم شناسی اردبیل است. بنای حمام تاریخی ظهیرالاسلام واقع در میدان عالی قاپوی اردبیل به دوران صفویه مربوط می شود.
بقعه شیخ حیدر مشگین شهر
بنای برج مانند مقبره شیخ حیدر در شهرستان مشگین شهر در باغی سرسبز در نزدیکی گورستان قدیمی شهر واقع شده است.
مورخان بنای این اثر تاریخی را به شیخ حیدر پدر شاه اسماعیل اول منسوب می دانند. نمای خارجی بنا به شکل برج بلند استوانه ای به ارتفاع ۱۸ متر و به قطر ۵/۱۰ متر است که در چهارسوی آن نمای درگاه مانندی با تزیینات تعبیه شده است.
پل‌های تاریخی ، مظهری از معماری کهن اردبیل
پل های قدیمی بر روی رودخانه های شهرستان اردبیل نمونه هایی از معماری کهن و ارزشمند این دیار را به نمایش گذاشته اند که اغلب به دوران صفویه مربوط هستند. به نوشته منابع تاریخی قرن ها قبل نهرها و رودخانه های متعددی در درون شهر اردبیل وجود داشته که به موازات گسترش زندگی صنعتی و تغییرات اقلیمی اکنون از بسیاری از این آب های روان خبری نیست.
پیتر دلاواله ؛ جهانگرد ایتالیایی در سفرنامه خود می نویسد : در شهر اردبیل نهرهای فراوانی جاری است که ظاهرا از رودخانه ای که از کوه سبلان سرچشمه می گیرد منشعب می شوند و به این دلیل اردبیل به شهر ونیز ایتالیا بی شباهت نیست.
بسیاری از پل های تاریخی فعلی اردبیل در دوران صفویه و بر روی پایه های سنگی بسیار قدیمی بنا شده اند.
رودخانه بالخلو که شهر اردبیل را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می کند شش پل ارزشمند قدیمی به نام های زاغالان ، یدی گوز ، ابراهیم آباد ، یعقوبیه ، سید آباد و نادری را هنوز به یادگار دارد. پل سامیان بر روی رودخانه قره سو ، پل های سه گانه دوجاق ، پل روستای کلخوران ، پل نیر ، کورپی قولاغی ، گیلانده و شهرچای از دیگر پل های تاریخی در محدوده شهرستان اردبیل هستند.
پایه های این پل ها که بر روی زمین های آبرفتی نه چندان مقاوم بنا شده اند قرن هاست که فشارهای ناشی از زلزله ها ، طوفان ها و سیل های ویرانگر را تحمل کرده و همچنان پیکره تنومند این پل ها را استوار نگهداشته اند.
در دنیای کنونی که گاه و بیگاه خبرهایی از فرو ریختن پل های ساخته شده با فن آوری جدید در برخی کشورها و کشته و زخمی شدن ده ها نفر براثر اینگونه حوادث شنیده می شود راز و رمز موجود در ساخت پل های باستانی اردبیل که آن ها را در مقابل حوادث طبیعی و آمد و رفت های مکرر انسانی چند صد ساله تحمل پذیر کرده است هنوز ناشناخته می باشد.
کاروانسرای قانلی بولاغ مشگین شهر
کاروانسرای قدیمی قانلی بولاغ برجای مانده از دوران صفویه در بخش ارشق شهرستان مشگین شهر قرار دارد که در زمینی به مساحت یک هزار و ۶۰۰ متر مربع در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده و شامل تالارهای مستطیل شکل جهت نگهداری چهارپایان و اتاق های کوچک برای استراحت مسافران است.
در ساخت این بنا از سنگ ، آهک و آجرهای با ابعاد ۲۰ در ۲۰ استفاده شده است و اسکلت بندی اصلی این کاروانسرا پابرجاست و با بازسازی آن می توان دوباره زنگ کاروان ها را با گوش جان احساس کرد.
مقبره امام زاده سید سلیمان در مشگین شهر
مقبره امام زاده سید سلیمان در دهستان فخرآباد از توابع مشگین شهر قرار دارد. این بنا در زمان حکومت قاجاریان در سال ۱۲۴۳ هجری قمری ساخته شده و بنای اولیه آن نیز به دوران صفویه مربوط می شود.
گنبد و سنگ های ازاره ای این بنا توسط دفتر سازمان ملی حفظ آثار باستانی و میراث فرهنگی مشگین شهر طی دهه ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۰ ترمیم شده است.
در این مقبره تعداد زیادی ظروف بسیار قدیمی و چندین کتاب خطی نگهداری می شود که نسخه دست نویس شاهنامه حکیم فردوسی از جمله آن هاست.
داخل گنبد به وسیله هشت طاقچه تزیین شده و روی گنبد نیز با اسم جلاله الله و نام مبارک علی (ع) حک شده است و اشکال هندسی کاشی کاری شده نیز روی آن به چشم می خورد.
براساس تحقیقات انجام شده توسط یک موسسه فرهنگی در خراسان این امام زاده فرزند بلافصل امام موسی کاظم (ع) است که ابتدا در بلخ سکونت داشته و پس از تسلط حکومت بنی امیه به شیراز مهاجرت کرده است. طبق این تحقیق این امام زاده مدت ها بعد به دلیل شهادت پسر عمویش به نام عباس در آذربایجان و زیارت مرقد او عازم این دیار می شود و بنا به خواهش اهالی در همین مکان می ماند.
محوطه شهید گاه بقعه شیخ صفی الدین
محوطه شهیدگاه در جنب مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی دارای سنگ قبرهایی متعلق به شهیدان جنگ چالدران و دیگر جنگ های تاریخی مهم دوران صفویه از قرن هشتم تا دوازدهم هجری قمری است.
این محوطه محل دفن شهیدان جنگ شاه اسماعیل صفوی با قوای عثمانی می باشد که در ضلع جنوبی مجموعه تاریخی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در میدان عالی قاپوی اردبیل قرار گرفته است. پس از انقراض سلسله صفویه این قبرستان مورد بی مهری و بی توجهی قرار گرفت و با تبدیل به گورستان عمومی تعداد زیادی از قبور تاریخی در این مکان تخریب شد و از بین رفت اما در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی از آن حفاظت می شود.
هنر شعر در دوران صفویه
به گفته صاحبنظران ، هنر شعر در اردبیل در دوره صفویه که مرثیه سرایی به خاطر علاقه شدید قلبی مردم این دیار به ائمه اطهار و خاندان عصمت و طهارت (ع) در ادبیات منطقه مطرح شد به اوج درخشش خود رسید.
از آن هنگام بود که ده ها نفر از عندلیبان دیار شیخ صفی با نظمی روان و دل نشین به توصیف حماسه حسینی و مدح و منقبت و ذکر مصائب ائمه معصومین (ع) پرداختند. کارشناسان می گویند سروده های حماسی برخی از مرثیه سرایان معاصر اردبیلی به عنوان شاهکارهایی از فرهنگ تشیع در نوع خود کم نظیر می باشند.
در تاریخ ایران مرثیه سرایان اردبیلی بی شک نقش ارزنده و گرانسنگی در روایت حماسه بزرگ عاشورا و انتقال آن به نسل های امروزی داشته اند. امروز نیز اشعار مرثیه سرایان به نام اردبیلی که با هنرنمایی مداحان اهل
بیت (ع) به شکلی دلپذیر و تاثیر گذار ارایه می گردد نقش به سزایی در رونق عزاداری های محرم در مناطق آذری نشین و سایر نقاط کشور دارد.
به نوشته مورخان معتبر ، مردم اردبیل به عنوان یکی از پیشگامان پذیرش دین اسلام به خاندان عصمت و طهارت عشق ورزیده و ادیبان خوش قریحه منطقه از آن زمان مدح و منقبت چهارده معصوم (ع) را به نظم و نثر کشیده اند.
تعداد زیادی از بنیانگذاران و پادشاهان سلسله صفویه از جمله خود شیخ صفی الدین و نیز شاه اسماعیل اول شاعر بودند که از آنان دیوان هایی به یادگار مانده است.
کتابخانه ارزشمند بقعه شیخ صفی
کتابخانه مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی دارای کتب بسیار ارزشمندی بود که در جریان هجوم ارتش روسیه به ایران ژنرال پاسکوویچ در سال ۱۸۲۸ میلادی بخش بزرگی از کتب و آثار تاریخی موجود در بفعه شیخ صفی الدین اردبیلی را غارت و به روسیه منتقل کرد. به گفته صاحب نطران ۲۰۰ سال قبل از اختراع صنعت چاپ کتابخانه مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی دارای کتاب های بسیار ارزشمند در زمینه های گوناگون فقهی ، علمی ، ادبی و تاریخی بوده است.
علیرضا دباغ عبداللهی می گوید : موضوع کتابت و نگارگری در دوره صفویه چه از لحاظ فن کتابت ، تولید کاغذ و صحافی و چه از بابت استفاده از خطاطان و نقاشان برجسته اهمیت فوق العاده ای یافت.
وی افزود : زیبایی ظاهری و ماندگاری کتاب های تالیف شده در این دوره و مصالحی که در آن ها به کار گرفته شده بود بسیار با اهمیت بودند.
او گفت : در زمینه بافت پارچه های گوناگون نیز کارگاه های متعددی در دوره صفویه در ایران به وجود آمد و در زمینه بافت پارچه هایی با نقش و نگارها و رنگرزی زیبا تحولی عظیم در کشور ایجاد شد.
وی افزود : در زمینه بافت قالی هم همین بس که قالی مشهور و زیبای اردبیل یا به عبارتی قالی بقعه شیخ صفی مقطعی بخش مهمی از تاریخ قالی را به خود اختصاص داد.
چینی خانه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
تخمین زده می شود بیش از ۸۰۰ قطعه چینی نفیس از چینی خانه بقعه شیخ صفی الدین توسط روس ها به روسیه منتقل شده است.
این اشیای تاریخی در زمان جنگ های ایران و روس و اشغال یک هفته ای اردبیل توسط سربازان روسیه تزاری به غارت رفته است. از ده ها قطعه چینی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی هم اکنون تعداد اندکی باقی مانده است.
این ظروف مجموعه چینی هایی بودند که ازسوی امپراطور چین به شاه عباس صفوی اهدا شده و وی آن ها را به بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی وقف کرده بود.
این ظروف که ممهور به مهر وقفیه شاه عباس صفوی بود تا زمان غارت در مجموعه چینی خانه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی نگهداری می شد.
ظهور علمای ارزشمند در دوره صفویه
علمای ارزشمندی در دوره صفویه به لحاظ اهمیت و توجه ویژه این سلسله به مذهب تشیع در ایران ظهور یافته و خدمات ارزنده ای در زمینه های دینی ، فقهی و علمی انجام دادند.
آیت الله مقدس اردبیلی ؛ شیخ بهایی ؛ میرفندرسکی ؛ میرداماد و چند عالم بزرگ دیگر در این دوره پا به عرصه زندگانی گذاشته و تالیفات و آثار گران بهایی از خود به یادگار گذاشتند. علاوه بر کارهای بسیار ارزشمند سلسله صفویه در زمینه های گوناگون نباید اصلی ترین خدمت آنان یعنی تقویت عشق و علاقه قلبی مردم ایران به ائمه اطهار (ع) را از یاد برد و بی جهت نیست که مقام معظم رهبری در بازدیدشان از مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی جمله ای با این مضمون در دفتر یادداشت این بقعه نگاشته اند : یادگار اصلی صفویه عشق و ایمان قلبی مردم به اهل بیت (ع) است.
سایر خدمات سلسله صفویه
داشتن ارتش مقتدر ، امور دیوانخانه منسجم و روابط سیاست خارجی مناسب و برنامه ریزی شده از ویژگی های حکومت صفویه هستند.
معروف است که می گویند برای اولین بار پوشش بیمه جاده ای در ایران در دوره صفویه اتفاق افتاده است. نطفه سیاسی حکومت صفویه به نفوذ مذهبی و معنوی شیخ صفی الدین اردبیلی جد سلاطین صفوی بر می گردد. بعد از مرگ این شیخ مقبره او به یک مرکز ایدئولوژیک تبدیل شد و مریدان شیخ صفی نسبت به این مجموعه علاقه و احترام ویژه ای نشان دادند و به تدریج این نفوذ رشد و توسعه یافت.
تیمور لنگ که در شیعه کشی مشهور بود در بازگشت از قسطنطنیه آوازه خاندان صفوی را می شنود و برای دیدن بقعه شیخ صفی به اردبیل می آید مواجهه خاندان شیخ صفی با تیمور لنگ آنچنان حساب شده و با درک اتفاق
می افتد که تیمور از تخریب بقعه خودداری و حتی تعدادی از اسیران را می بخشد و همان اسیران در آینده هسته اصلی لشکریان قزل باش را تشکیل می دهند.
شاه اسماعیل اول ۱۷۲ سال پس از وفات شیخ صفی الدین اردبیلی بطور رسمی موضوع تشکیل حکومت صفویه را مطرح و با دقت نظر کامل مرکزیت حکومت را شهر تبریز انتخاب می کند که همین موضوع باعث می شود که باوجود تخریب دارالعماره به دست عثمانیان ، حکومت صفویه از بین نرود چرا که شاه اسماعیل بطور مجدد از بقعه شیخ صفی حکومت را ادامه می دهد.
بعد از شاه اسماعیل اول به ترتیب شاه طهماسب اول ، شاه صفی ، شاه عباس ، عباس ثانی و ... به تخت می نشینند و شاه سلطان حسین به عنوان آخرین پادشاه این سلسله حکومت را در دست می گیرد و سلسله صفویه سرانجام پس از ۲۵۰ سال حکومت را به سلسله افشاریه می سپارد.
به گفته دباغ عبداللهی به دلیل رواج یافتن نوعی رسم غلط از دوران مغول که در حمله آنان به شهرها اجساد بزرگان را از مقابر درمی آوردند و به آنان توهین می کردند در دوره صفویه پادشاهان صفوی به غیر از شاه اسماعیل اول و خود شیخ صفی الدین که بطور مستند قبر آنان در بقعه شیخ صفی الدین قرار دارد محل دفن بقیه پادشاهان صفوی نامشخص است.
وی گفت : برای مثال تعدادی از گفته ها قبر شاه عباس را در قزوین ، قم ، اردبیل ، فرح آباد ساری ، مشهد و یا بغداد می دانند.
گزارش : مسعود وسیله
نظر شما