تعاملات ایران و کشور سوریه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حد بسیار عالی بوده و سوریه اولین کشور عربی بود که انقلاب اسلامی ایران را به رسمیت شناخت و در دوره جنگی تحمیلی رژیم بعث صدام علیه ایران بیشترین کمک را بر خلاف دیگر کشورهای عربی به ایران کرد.
با آغاز بحران سوریه در اسفند ماه سال ۱۳۸۹ و ظهور و بروز گروه‌های تروریستی – تکفیری در این کشور که با کمک رژیم صهیونیستی و کشورهای غربی – عربی و ترکیه صورت پذیرفت، این کشور عضو محور ضدصهیونیستی وارد چالش عظیمی گردید که تاکنون ادامه داشته، ولی با یاری خدا و زحمات رزمندگان مدافع حرم (جبهه مقاومت اسلامی) و ارتش سوریه، تاکنون اکثر مناطق اشغالی از دست تروریست‌ها آزاد شده و فقط حدود پنج درصد از خاک سوریه آنهم در استان «ادلب» در شمال شرق این کشور در اشغال تروریست‌های «تحریر الشام» (جبهه النصره سابق) می‌باشد.
سوریه پیش از آغاز بحران، کشوری آباد و دارای کارخانجات بیشمار صنعتی و زمین‌های کشاورزی با محصولات فراوان بود و مردم آن بسیاری از کالاهای مورد نیاز را خود تولید و به بازار داخلی عرضه می‌کردند. در زمینه دامداری نیز همچون کشاورزی، سوریه خودکفا بود و بهترین تولیدات گوشت گوسفندی جهان عرب متعلق به این کشور بود.
اما با آغاز بحران در اسفند ماه سال ۱۳۸۹ که به دلیل تامین امنیت رژیم صهیونیستی آغاز و به جنگی بین‌المللی تبدیل گردید، سوریه وارد مرحله‌ای شد و این کشور آباد و امن تبدیل به جولانگاه تروریست‌ها و حامیانشن گردید، به حدی که از جمعیت ۲۳ میلیون و پانصد هزار نفری این کشور (در سال ۱۳۸۹) ۱۲ میلیون نفر آواره گردیدند که از این تعداد شش و نیم میلیون نفر آواره خارج شدند و پنج و نیم میلیون نفر نیز در داخل و مناطق امن آن پخش شدند.
دولت ترکیه که پیش از آغاز بحران سوریه دوست شفیق دولت دمشق بشمار می‌رفت به یکباره به دشمن درجه یک سوریه تغییر مسیر داد و عملا به لجستیک تروریست‌ها تبدیل گردید که این مساله تاکنون نیز ادامه دارد؛ با یورش تروریست‌های تکفیری به استان‌هایی همچون حلب (پایتخت اقتصادی سوریه) تجار فاسد ترک نیز پایشان به این استان باز شد و اقدام به خرید دستگاهها و تجهیزات کارخانه‌های تصرف شده حلب (همچون شهر صنعتی شیخ نجار) از تروریست‌ها به نازلترین قیمت کردند و این دستگاهها را به ترکیه انتقال دادند.
بر خلاف ترکیه، مستشاران ایرانی در کنار شماری از رزمندگان کشورهای لبنان، عراق، افغانستان و پاکستان به کمک مردم سوریه شتافتند و نگذاشتند تروریست‌های تکفیری تمام این کشور را به اشغال خود درآورند و طی سال‌ها مقاومت و نبرد، در کنار ارتش سوریه و حمایت هوایی روسیه توانستند اکثر نقاط اشغال شده را آزاد کنند.
در سه سال گذشته که شرایط امنیتی سوریه با توجه به شکست گروه تروریستی «داعش» و شماری دیگر از گروه‌های تروریستی خوب شده، زمینه‌های فعالیت‌های اقتصادی نیز در این کشور مهیا گردیده، اما در این بین جای تجار و تولید کنندگان ایرانی تقریبا خالی است و کالاهای چینی، ترک و روسی توانسته‌اند، بازار سوریه را قبضه کنند.
نکته مهم در این زمینه این است که به دلیل رشادت‌های رزمندگان ایرانی به فرماندهی شهید گرانقدر سردار سپهبد «حاج قاسم سلیمانی» فرمانده سابق نیروی قدس سپاه در مقابله با تروریست‌های تکفیری، هم دولت سوریه نظر بسیار مساعدی در جهش تعاملات اقتصادی با ایران دارند و هم مردم این کشور خواستار کالاها و تولیدات ایرانی می‌باشند، ولی مسئولان ایرانی مربوطه در زمینه اقتصادی به رقم شرایط موجود کم کاری‌هایی کرده‌اند، به حدی که کالاهای ترکیه به رقم ممنوعیت ورود، به وفور در بازارهای سوریه یافت می‌شوند.
در سال گذشته (۱۳۹۹) سوریه ۴ میلیارد و ۱۴۰ میلیون دلار واردات رسمی داشته که ترکیه با تامین بیش از ۳۸ درصد آن، در رتبه اول قرار دارد، که این یعنی صادرات ترکیه به سوریه در سال گذشته نزدیک به یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و ۱۳ برابر صادرات ایران بوده است. (صادرات ایران به سوریه در سال گذشته ۱۲۳ میلیون دلار بوده است)
در سال ۱۳۸۹ صادرات ایران به سوریه ۵۱۶ میلیون دلار بوده که این میزان طی ۱۱ سال اخیر به‌طورقابل توجهی کاهش یافته است.
چندی پیش "فرزاد پیلتن" مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران درباره میزان تجارت ایران با سوریه گفته بود که «جدیدترین آمارها نشان می‌دهد، طی ۷ ماهه سال جاری ایران حدود ۷۳ میلیون دلار صادرات به سوریه و حدود ۱۰ میلیون دلار از این کشور واردات داشته است.
وی با بیان اینکه حجم مبادلات دو کشور کاهش یافته، تصریح کرده بود، «با شروع ناآرامی‌های سیاسی و امنیتی در سوریه حجم مبادلات تجاری جمهوری اسلامی ایران با این کشور رو به کاهش گذاشت تا در سال گذشته به ۱۰۵ میلیون دلار تنزل یافت».
براساس این گزارش، صادرات ۷۳ میلیون دلاری ایران به سوریه در ۷ ماهه سال میلادی جاری در حالی است که ترکیه تنها در سپتامبر سال ۲۰۲۰ (اوایل شهریور تا اوایل مهرماه سال گذشته) بیش از ۱۱۲ میلیون دلار به سوریه صادرات داشته است. ترکیه همچنین در سال ۲۰۱۸ نیز با صادرات ۱.۲ میلیارد دلاری در رتبه اول صادرکنندگان به سوریه قرار داشته است.
بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که ایران با وجود ارتباطات گسترده سیاسی و نظامی با سوریه، در بعد تجارت و اقتصاد عملکرد بسیار ضعیفی با این کشور داشته و حتی در بین ۵ کشور اول صادرکننده کالا و خدمات به سوریه نیز قرار ندارد.
این در حالی است که پس از فروکش کردن بحران سوریه و ورود این کشور به دوره بازسازی، مقامات سوری تلاش کردند تا به کشورهای متحد خود از جمله ایران و روسیه امتیازات اقتصادی زیادی اعطا نمایند؛ از جمله امتیازات اعطاشده به ایران، توافق بر سر مدیریت بندر «لاذقیه» به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین بندر سوریه است که به دلیل کم‌کاری ایران در ورود به سرمایه‌گذاری و مدیریت این بندر، هنوز پیمانکار فرانسوی که از سال ۲۰۰۹ مدیریت آن را در دست داشته، این مسئولیت را بر عهده دارد. سرمایه‌گذاری در این بندر و مدیریت آن علاوه بر گسترش صادرات ایران به سوریه و کشورهای اتحادیه عرب، می‌تواند سبب رونق صادرات ایران به کشورهای اروپایی حاشیه مدیترانه نیز شود.
در بهمن ماه سال ۱۳۹۷ "اسحاق جهانگیری" معاون اول رییس جمهوری ایران به سوریه سفر کرد؛ در جریان این سفر که در راستای برگزاری چهاردهمین کمیسیون اقتصادی مشترک بین ایران و سوریه انجام شد، دو طرف ۱۱ تفاهم نامه و یادداشت همکاری در زمینه‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاری، مسکن، امور خدماتی و زیربنایی، فرهنگی و علمی امضا کردند.
در این سفر که چهاردهمین دور از کمیسیون عالی مشترک ایران و سوریه در دمشق به ریاست «خمیس مشیط» نخست وزیر این کشور و جهانگیری برگزار شده بود، طرفین در پایان آن تفاهم نامه‌های همکاری‌های "راهبردی اقتصادی" طولانی مدت و یادداشت تفاهم برای نشست‌های این کمیته را امضا کردند؛ تفاهم نامه‌ای که فقط نام آن راهبردی بود و عملا هیچگونه عایدی برای ایران نداشت.
هم اکنون برخی از ارگان‌ها و شرکت‌های ایرانی اقدام به تبادلات اقتصادی با سوریه کرده‌اند، ولی دولت تلاشهای چندانی در این زمینه نداشته که میزان مبادلات اقتصادی میان دو طرف، خود گویای این مساله می‌باشد.
همانگونه که مشخص شد، روابط سیاسی و نظامی ایران با سوریه بسیار زیاد است و از این رو فرصت مناسب و خوبی برای صادرکنندگان کالا و خدمات ایرانی به وجود آورده است.
در حال حاضر کشور سوریه به دلیل تحریم از سوی غرب به ویژه آمریکا یک بازار بکر صادراتی برای محصولات ایرانی است و با توجه به مصوبه هیئت دولت سوریه مبنی بر ممنوعیت واردات کالا از ترکیه و از سویی دیگر رقابتی‌تر شدن قیمت کالاهای تولید شده در ایران، کالاهای ایرانی توان رقابتی بالایی با محصولات مشابه خارجی خود در این کشور دارند.
همچنین با توجه به حجم بازسازی سوریه و نیاز این کشور به کالاها و خدمات مختلف در این زمینه، تولید کنندگان و صادرکنندگان ایرانی می‌توانند جای پای مناسبی در بازار این کشور برای خود پیدا کنند و در کنار صادرات و افزایش چرخه تولید و جهش آن، ارزآوری مناسبی برای کشور داشته باشند و در عین حال نیازهای مردم سوریه را نیز برطرف نمایند.
نظر شما