تدوین ضوابط و مقررات باغستان سنتی قزوین، در کش و قوس

به گزارش ایرنا، باغستان سنتی قزوین در فهرست آثار ملی به عنوان یک پدیده فرهنگی، طبیعی، اجتماعی و زیستی که هویت اجتماعی مردم شهر قزوین را رقم می زند ثبت شده ولی به رغم ویژگی های منحصر به فرد خود مانند پاکیزه سازی هوا ، کمربند سبز و سپر دفاعی شهر قزوین بودن در معرض زوال و نابودی قرار گرفته است.

سازمان میراث فرهنگی استان قزوین به تازگی برای تدوین ضوابط و مقررات باغستان سنتی قزوین به منظور صیانت از این پهنه سبز اقدام کرده است که در شرف تثبیت و ابلاغ نهایی قرار دارد، موضوعی که اعتراضات جمعی از باغداران و فعالان زیست محیطی استان را به دنبال داشته است.

به اعتقاد این افراد تدوین این ضوابط و مقررات نه تنها به صیانت از باغستان کمک نمی کند بلکه برخی بندهای آن، انگیزه باغداران را برای حرکت در مسیر صیانت و حراست از باغستان مسلوب و محدود می سازد.

خبرنگار ایرنا برای آگاهی بیشتر در خصوص مفاد این سند با مسوولان امر و فعالان زیست محیطی و باغداران قزوین گفت و گو کرده است.

باغستان سنتی قزوین موجود زنده است و مساحت آن می تواند تغییر کند

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان قزوین گفت: در سال ۱۳۹۳ عرصه باغستان سنتی قزوین به ثبت ملی رسیده که محدوده آن به مساحت ۲ هزار و ۷۵۵ هکتار دارای یو تی ام مشخص و معین است.

علیرضا خزائلی اضافه کرد: باغستان قزوین موجود زنده است و مساحت آن می تواند تغییر کند که در قوانین و مقررات ما نیز دیده شده است.مدیر کل میراث فرهنگی استان قزوین معتقد است تدوین ضوابط و مقررات باغستان سنتی قزوین به نفع این پهنه سبز مینودری است و به روند حفاظت و صیانت از آن تسریع می بخشد.

وی در خصوص هدف ثبت باغستان در سال ۹۲-۹۳، گفت: باغستان سنتی قزوین به گواه اسناد تاریخی، قدمت درختان و شیوه‌های منحصر به فرد در نگهداری وآبیاری و مسایل دیگر می توانست یکی از مولفه های برجسته شخصیت قزوین باشد از این رو به ثبت ملی رسید.

خزائلی اضافه کرد:وقتی یک اثر به ثبت ملی می رسد ذهنیتی ایجاد می شود که متولی نگهداری این اثر برای صیانت از آن چه اقدامی می کند ولی باید اعلام کنیم سازمان میراث فرهنگی با توجه به وسعت ۲ هزار و ۷۷۵ هکتاری مساحت باغستان سنتی قزوین با کمبود بودجه و اعتبارات مواجه است.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین افزود: سال گذشته حدود ۱۵ میلیارد تومان اعتبار از محل اعتبارات وزارت میراث فرهنگی، استانداری قزوین و سفر دکتر نوبخت معاون رییس جمهوری و رییس سازمان برنامه و بودجه به استان دریافت کردیم که نسبت به مدت مشابه قبل ۱۰۰ درصد افزایش داشته است اما برای صیانت از باغستان عدد و رقم قابل توجهی نیست.

سند ضوابط باغستان به دنبال صیانت از این گنجینه ارزشمند است

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان قزوین گفت:تعیین ضابطه از سوی میراث فرهنگی به این معنی است که خصوصیت عرصه های به ثبت رسیده باید حفظ شود و از تغییر خصوصیت و ویژگی های اثر ثبتی جلوگیری به عمل آید.

وی گفت: عرصه باغستان، شیوه کاشت، داشت و برداشت، آبیاری و مرزبانی همه منحصر به فرد هستند و اگر این خصوصیات از آن گرفته شود دیگر نمی توان اسم آن را باغستان سنتی گذاشت و میراث فرهنگی موظف است این خصوصیت ها را حفظ و احیا کند.

خزایلی افزود: طبق این موضوع، ما اجازه دیوارکشی و فنس کشی را در باغستان نمی دهیم چون در این صورت دیگر باغستان سنتی نمی ماند و موضوع ما حفظ باغستان سنتی است و ما روی آن تاکید داریم.

نظام های اجتماعی دیرینه باغستان سنتی طبق سند ضوابط نباید از بین بروند

وی اضافه کرد: در سند تدوین شده ضوابط باغستان آمده است: هرگونه اقدامی برای حفظ و احیای باغستان سنتی و منظر آن با در نظر گرفتن چهار رکن اساسی حفاظت یعنی حداقل مداخله، برگشت پذیری، سازگاری و مستند سازی با لحاظ کردن سیاست های کلان میراث فرهنگی با همکاری باغداران، مالکان و دستگاه های مرتبط از استانداری، شهرداری، جهاد کشاورزی اجرا می شود.

خزایلی افزود: مطابق این سند و آیین نامه اجرایی، حفاظت اثر و مدیریت اجرایی و سنتی در چهارچوب ضوابط عرصه باغستان به باغداران و مالکان مطابق سنت تاریخی آن واگذار شده است.

وی اضافه کرد: همچنین کلیه نظام های اجتماعی از جمله روابط بین باغبان ها، باغداران، اسناد تاریخی از جمله طومارهای تقسیم آب و نیز شیوه نامه های انتخاب نمایندگان رودخانه ها و دخو که در باغستان سنتی نهادینه است مورد تاکید این سند می باشد.

خزایلی افزود:همچنین در این زمینه، هرگونه پیشنهاد از سوی نظام اجتماعی سنتی باغستان پس از بررسی و تصویب در وزارت میراث فرهنگی قابل اجرا خواهد بود.

هرگونه تغییر در عرصه باغستان طبق سند ضوابط باغستان منع شده است

وی گفت: هیچ سندی را به عنوان ضابطه تا به امروز در میراث فرهنگی نداشتیم که ضابطه را عرضه بکند و پیشنهادهای مالکان و باغداران را بپذیرد و به عنوان یک مسیر در اصلاح ضابطه به رسمیت بشناسد و اولین بار است که در وزارتخانه ما این اتفاق می افتد.

خزایلی افزود: ضابطه تدوین شده در خصوص باغستان، مقدمه ای است بر اینکه باغداران و مالکان مطابق شیوه های سنتی خود، مطالب مورد نیاز برای حفاظت از باغستان را مطرح کرده و به تایید و تصویب برسانند.

وی گفت:طبق این سند، هرگونه تغییر در عرصه آن مثل فنس کشی، دیوارکشی، تغییر کاربری، ایجاد راه، چاه و...منع شده است و حتی هرس درختان باید مطابق شیوه سنتی و عرف مجاز اجرا شود.

این مسوول افزود: ما نگذاشته ایم موضوعات جدید وارد عرصه باغستان شود و ایجاد تاسیسات شهری را نیز در آن ممنوع کرده ایم و حفظ و نگهداری نیز برعهده مالکان و باغداران قرار گرفته است.

خزایلی افزود: همچنین تغییر در مرزبندی، دست اندازی در حق آبه ها و رودخانه های فصلی پنجگانه نیز مورد تاکید ما در تدوین سند ضوابط باغستان سنتی قزوین بوده است.

باغداران هیچکدام در تعیین ضوابط باغستان حضور نداشته اند

دبیر شبکه تشکل های غیردولتی محیط زیست و منابع طبیعی استان قزوین گفت: در بررسی این موضوع فقط نباید نظرات مسوولان منعکس شود بلکه باید نظرات باغداران و تشکل ها و سمن ها نیز مورد توجه قرار گیرد.

محمود داوران گفت: متاسفانه هیچکدام از باغداران در تعیین ضوابط باغستان حضور نداشته اند و من به عنوان دبیر شبکه تشکل های زیست محیطی استان به جلسه تدوین این ضوابط دعوت نشده ام.داوران دبیر شبکه تشکل های غیردولتی محیط زیست و منابع طبیعی استان قزوین معتقد است سازمان میراث فرهنگی استان در تدوین سند ضوابط و مقررات باغستان بدون دعوت از باغداران و سمن ها اقدام کرده است که همین امر موجب یکسویه و یک بعدی شدن این سند شده است.

ضوابط و مقررات باغستان سنتی قزوین مبهم و چندپهلو است

وی اضافه کرد: این ضوابط که مبهم، چند پهلو و غیرشفاف است نسخه ای از آن، قبل از تصویب در استان به نهادهای مدنی داده نشده است و حتی محرمانه نگهداری شده تا نهادهای مدنی نسبت به محتوای آن مطلع نشوند.

داوران افزود: اگر باغداران سنتی قزوین نسبت به بند بند این ضوابط تدوین شده مطلع شوند چالش های جدیدی برای باغداران و میراث فرهنگی به وجود می آید.

دبیر شبکه تشکل های غیردولتی محیط زیست و منابع طبیعی استان قزوین گفت: این سند باید توسط باغداران و نمایندگان آنها و سمن ها مطالعه شود چون بدون نظر و مطالعه آنها حتی اگر بهترین سند هم باشد اجرایی نخواهد شد.

وی گفت: باغداران تنها ابزار اجرای این ضوابط در عرصه سه هزار هکتاری باغستان سنتی قزوین هستند چون میراث فرهنگی به اذعان خودش بودجه و امکانات لازم را در این زمینه ندارد بنابراین باید باغداران در جریان محتوای این سند باشند.

داوران اضافه کرد: این سند به معنای واقعی کلمه تا آنجا که من مطالعه کرده ام باغداران را به چهار میخ کشیده و برای آنها محدودیت ایجاد کرده است ولی برای مسوولان و دستگاه ها تکلیفی مشخص نکرده و همه تکالیف را به باغداران محول نموده است.

وی گفت: متاسفانه در این سند وظایف و تکالیف به صورت مشخص و شفاف معلوم نیست و ما چقدر التماس کردیم که اجازه بدهید در جلسات حضور یابیم و مطالبات خود را مطرح کنیم ولی باز به جلسات دعوت نشدیم.

داوران اضافه کرد: به اعتقاد ما این سند با توجه به اشکالات و ضعف های آن باید ۱۰۰ درصد با مشارکت نهادهای مدنی بازنگری شود هرچند متاسفانه میراث فرهنگی در تدوین این نوع اسناد اصلا باوری به مشارکت شهروندان با نمایندگی نهادهای مدنی ندارد.

سند ضوابط و مقررات باغستان محرمانه به تصویب رسیده است

یک کارشناس محیط زیست و مدرس دانشگاه در این خصوص گفت: بارها خواهش کردیم ما و نمایندگان باغداران در کمیته های فنی مربوط به تدوین این اسناد دعوت شوند اما متاسفانه در نهایت ضوابط و مقررات باغستان بدون حضور نهادهای مدنی تدوین و به تهران ارسال شد.

شکوه کرمانشاهانی افزود: درخواست ما این است که متولیان سازمان میراث فرهنگی استان توضیح دهند که تصویب این سند در چه مرحله ای قرار دارد چون ظاهرا این سند در تهران هم تصویب شده است.کرمانشاهانی یکی از فعالان محیط زیست استان قزوین:سالها است که اعلام می کنیم دشت قزوین 10 سال دیگر کویر می شود و باغستان سنتی قزوین پشتوانه آن است اما کسی گوش نمی کند.

وی گفت: در این سند، رودخانه‌ها در حریم درجه سه قرار گرفته اند و باید از آنها صیانت شود درحالیکه هم اکنون در این حریم جاده احداث شده، سد لاستیکی و سافاری پارک در مجموعه باراجین در حال پیگیری و احداث در بستر رودخانه هستند.

این فعال زیست محیطی اضافه کرد: پنج تا ۶ سال است که فریاد می زنیم دشت قزوین ۱۰ سال دیگر کویر می شود و بارها اعلام کردیم باغستان سنتی، پشتوانه دشت قزوین است ولی کسی گوش نکرد.

وی با اشاره به عملکرد شورای عالی باغستان، گفت: این شورا با ریاست استاندار و حضور مدیران کل دستگاه های اجرایی هر سه ماه یکبار یا یکسال یکبار تشکیل جلسه می دهد اما متاسفانه کارایی لازم را ندارد و نه مصوبات آن اجرا شده و نه مصوبات به درد بخوری داشته اشت.

نقاط ضعف سند ضوابط باغستان، انگیزه باغداران را از بین می برد

نماینده رودخانه ارنجک در این باره گفت: سند ضوابط باغستان دارای نکات مثبت و منفی است و نقاط ضعف آن انگیزه باغداران را برای نگهداری از باغ از بین می برد.

رحمان بهنام فر افزود:یکی از این موارد ضعف، ایجاد حساسیت های بی مورد در میان دستگاه ها در مورد باغستان است که جلوی فعالیت باغداران را می گیرد.

وی اضافه کرد: از سوی دیگر باغستان باید با فناوری های روز جلو برود و باغداران با استفاده از ابزار مدرن مانند وسایل سمپاشی و ابزار هرس درختان و ... برای نگهداری و صیانت از آن اقدام کنند درحالیکه این سند ورود هرگونه فناوری به باغستان را ممنوع کرده است.

بهنام فر گفت: باغداران برای ورود به باغستان باید راه های دسترسی معمولی را داشته باشند درحالیکه طبق این سند هرگونه تغییر و ایجاد راه در باغستان ممنوع است.

 وی اضافه کرد:ضوابط این سند در خصوص جلوگیری از تغییر کاربری، دخل و تصرفات و فعال کردن دستگاه ها و سازمان ها برای حفاظت و حراست از باغستان خوب و مفید است ولی در مسایل مربوط به نوع نگهداری باغستان نباید دخالت شود چون این مسایل، شور و اشتیاق باغداران را از بین می برد.

تدوین ضوابط باغستان سنتی قزوین باید با حضور ذینفعان صورت گیرد

دادستان عمومی و انقلاب قزوین گفت: با وجود اینکه باغستان سنتی قزوین از سال ۹۳ ثبت ملی شده است ولی اقدام موثر و اجرایی را برای صیانت و حفاظت از آن شاهد نبوده‌ایم.

محمد قاسمی با اشاره به تدوین سند ضوابط باغستان از سوی میراث فرهنگی و گردشگری استان، گفت: این سند باید جامع و مانع باشد تا از وقوع جرم و بسیاری آسیب‌های دیگر در آینده جلوگیری کند.

دادستان قزوین با بیان اینکه ثبت ملی باغستان سنتی تازه شروع کار است، افزود: وقتی جایی ثبت ملی می شود، هدف از ثبت اثر به معنای تنها پلاک گذاری آن نیست بلکه باید برای حفاظت از آن اقدام کرد.

وی افزود:وقتی سندی را برای صیانت از باغستان تدوین می کنیم به معنی نقشه راه است و باید جامع و مانع باشد تا بعد از آن مشکلی ایجاد نشود.

دادستان قزوین با بیان اینکه سند ضوابط حریم باغستان سنتی باید شفاف و جامع باشد، افزود: سازمان های دولتی و قضایی دنبال منافع در باغستان نیستند و پیشگیری از وقوع جرم و احیای حقوق عامه را در این زمینه پیگیری می کنند.

قاسمی گفت: اگر برای گروهی ضوابط و مقرراتی تدوین می شود باید نمایندگان آنها و دستگاه های مربوط هم حضور داشته باشند و ضمانت اجرایی نیز برای تکالیف و مقررات مشخص شده تعیین شود.

وی افزود : اینکه باغستان سنتی قزوین از سال ۹۳ ثبت ملی شده حرکت خوبی است و باید کمک کنیم تا به نتیجه برسد تا در آینده مورد انتقاد آیندگان قرار نگیریم.

بهره برداری باغداران از باغستان سنتی در تدوین ضوابط مورد توجه قرار گیرد

مدیر کل بازرسی استان قزوین گفت:اصل تدوین سند ضوابط حریم باغستان سنتی قزوین کاری مفید است اما با توجه به اینکه نظام مالکیت و بهره برداری باغستان سه گانه است باید در تدوین سند، ذینفعان حضور داشته باشند.

عبدالله آقاعلیخانی با تاکید بر بهره برداری باغداران از باغستان، گفت: باید باغدار و مالک از باغ خود نفع ببرند و در مرحله بعد نفع آن به شهر و بعد به عموم جامعه برسد بنابراین در این سند باید حتما نفع عینی و مادی برای باغداران وجود داشته باشد و گرنه نمی شود با خواهش و تمنا باغستان را حفظ کرد.مدیر کل بازرسی استان قزوین:بدون حضور باغداران، صیانت از باغستان سنتی قزوین امکانپذیر نیست و باید نقش آنان را در این خصوص جدی گرفت.

سند ضوابط حرایم باغستان سنتی قزوین فعلا نهایی و اجرایی نشود

معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان قزوین گفت: با توجه به اشکالات و نواقص سند ضوابط حرایم باغستان سنتی قزوین فعلا از نهایی کردن و اجرای آن جلوگیری می‌شود.

علی فولیان افزود: این سند عبارات کلی و مبهم دارد که بعدا دستگاه‌های متولی و قضایی را به دردسر می اندازد.

وی اضافه کرد: در این سند به نقش دستگاه‌ها اشاره شده است و باید تکالیف آنها نیز به صورت دقیق و شفاف تشریح شود.

این مسوول گفت:دستگاه قضایی به منظور احیای حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم به سند ضوابط باغستان سنتی قزوین ورود کرده است و فعلا جلوی نهایی و اجرایی شدن آن را می گیرد تا در کمیته تخصصی با حضور باغداران و سازمان های مردم نهاد مورد بررسی قرار گیرد.

نیم نگاه:

تدوین یک سند به منظور صیانت از باغستان نباید به صورت محرمانه و به دور از نظر و دیدگاه ذینفعان، بهره برداران و مالکان باغستان صورت گیرد چون در این صورت کارایی لازم را نخواهد داشت و صرفا یک سند بدون قابلیت اجرا به تصویب رسیده است.