مصطفی محقق روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا در پاسخ به این سوال که توفان های گرد و غبار در منطقه آسیا و اقیانوسیه چگونه رخ می دهند، اظهار داشت: توفان های گرد و غبار زمانی رخ می دهند که بادهای شدید ذرات کوچک را از خاک های خشک با پوشش گیاهی کم یا بدون پوشش جدا می کنند؛ این توفان ها غالباً در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی اتفاق می افتند.
وی توضیح داد: منطقه آسیا و اقیانوسیه با چهار راهرو اصلی توفان های گرد و غبار، دومین رتبه در جهان از نظر میزان انتشار ذرات گرد و غبار است که این راهروها عبارتند از شرق و شمال شرق آسیا، جنوب و جنوب غرب آسیا، آسیای میانه و منطقه اقیانوسیه که این مناطق شامل تعداد زیادی نقاط کانونی تولیدکننده گرد و غبار هستند.
هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) ادامه داد: توفان های گرد و غبار گرچه برای عملکرد اکوسیستم ها مهم هستند، اما در کنار آن خطراتی را برای جامعه، اقتصاد و محیط زیست به همراه دارند و می توانند دستیابی به ۱۱ مورد از ۱۷ هدف تعریف شده در توسعه پایدار را به طور مستقیم تهدید کنند. این تاثیرات منفی نه تنها در محل شکل گیری این توفان ها اثرگذارند، بلکه دامنه تاثیر آنها تا مناطق دوردست، بسته به شرایط جغرافیایی، گسترش یافته و اغلب این اثرات می توانند از مرزهای کشورهای منشا عبور کرده و کشورهای دیگر را نیز تحت تاثیر قرار دهند.
محقق اضافه کرد: مرکز توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم)، وابسته به کمسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در آسیا و اقیانوسیه (اسکاپ)، یکی از مراکز بین المللی است که به طور ویژه به بررسی اثرات توفان های گرد و غبار در بخش های اقتصادی و اجتماعی پرداخته و به دنبال ظرفیت سازی و بهبود همکاری های بین المللی در راستای کاهش این اثرات و خسارات ناشی از آن است.
وی افزود: پس از گزارشی که این مرکز در سال ۲۰۱۷ با عنوان «توفان های گرد و غبار در آسیا و اقیانوسیه: فرصت هایی برای همکاری ها و اقدامات منطقه ای» منتشر کرد، برخی کشورهای عضو درخواست کردند که این مرکز با استفاده از ظرفیت های خود طرح عمل منطقه ای را برای گسترش همکاری ها بین کشورهای منطقه در راستای کاهش اثرات منفی و خسارات ناشی از توفان های گرد و غبار به انجام برساند. در این راستا و به عنوان نخستین قدم برای درک عمیق تر از این اثرات، مرکز اپدیم با کمک سازمان های همکار خود از کشورهای مختلف دنیا مطالعه ای را برای ارزیابی ریسک توفان های گرد و غبار با نگاه منطقه ای و فرامرزی برای بخش های مختلفی از جمله سلامت، انرژی، کشاورزی، محیط زیست و حمل و نقل به انجام رساند که نتایج این گزارش، بنیاد توسعه طرح عمل منطقه ای خواهد بود.
این مقام مسوول در سازمان ملل متحد گفت: یافته های این ارزیابی خطر نشان می دهد که بیش از ۵۰۰ میلیون نفر در هند، ۱۷۳ میلیون نفر در پاکستان، ۶۲ میلیون نفر در جمهوری اسلامی ایران و ۴۰ میلیون نفر در چین در معرض آلودگی هوای ناشی از طوفان های گرد و غبار قرار دارند. به طور نسبی، بیش از ۸۰ درصد از کل جمعیت ترکمنستان، پاکستان، ازبکستان، تاجیکستان و جمهوری اسلامی ایران در معرض سطوح مختلفی از کیفیت نامناسب هوا ناشی از توفان های گرد و غبار قرار دارند.
وی یادآور شد: توفان های گرد و غبار تاثیر قابل توجهی بر بخش انرژی می گذارند. ارزیابی اخیر اپدیم نشان داد گرچه انرژی های پاک از قبیل انرژی خورشیدی و بادی تاثیر کمی در افزایش آلودگی هوا دارند، خود تحت تاثیر اثرات منفی توفان های گرد و غبار قرار می گیرند. بر مبنای یافته های این ارزیابی، میزان خسارات ناشی از کاهش تولید برق توسط نیروگاه های خورشیدی بر اثر توفان های گرد و غبار سالانه تا حدود ۳۵۰ میلیون دلار در هند و تا حدود ۱۰۰ میلیون دلار در پاکستان و چین به این صنعت خسارت وارد می کند.
هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه اظهار داشت: در بخش حمل و نقل، این ارزیابی، به ویژه به صنعت هوانوردی پرداخته است. توفان های گرد غبار هم از طریق خوردگی موتورهای هواپیما و هم از طریق کاهش دید در فرودگاه ها خساراتی را به این بخش وارد کرده و هر ساله باعث تاخیر و لغو پرواز های بسیاری در مناطق تحت تاثیر می شوند. ارزیابی ریسک نشان می دهد که گرد و غبار بر پروازهای با مقصد و مبدا فرودگاه های کشورهای جنوب خلیج فارس، پاکستان، هند و چین بیشترین تاثیر را داشته اند. خطر تاخیر، انحراف و لغو پرواز به دلیل دید کم ناشی از گرد و غبار در فرودگاه های کشورهای آسیای میانه، مناطق جنوبی جمهوری اسلامی ایران، منطقه مرزی بین پاکستان و هند و همچنین مناطقی در شمال چین بیشتر است.
وی اعلام کرد: علاوه بر این ها، مناطق وسیعی از زمین های کشاورزی نیز تحت تأثیر رسوبات ناشی از گرد و غبار قرار می گیرند. در ترکمنستان بیش از ۷۰ درصد زمین های زراعی تحت تاثیر توفان های گرد و غبار قرار دارند. این میزان برای پاکستان نزدیک به ۵۰ درصد و برای ازبکستان حدود ۴۴ درصد است و در برخی مناطق مخصوصا در بخش آسیای میانه این گرد و غبارها با میزان قابل توجهی از نمک همراه است و اثرات منفی آن را به مراتب افزایش خواهد داد.
محقق افزود: یکی دیگر از اثرات قابل توجه و هشدار دهنده در بخش محیط زیست و به خصوص در یخچال های طبیعی رخ می دهد. توفان های گرد غبار با رسیدن و رسوب در یخچال های طبیعی رشته کوه های هیمالیا - هندوکش و فلات تبت، به اصطلاح قطب سوم زمین، می تواند هیدرولوژی این مناطق را تحت تاثیر قرار داده و در نتیجه مسائل متعدد دیگری از جمله امنیت غذایی، تولید انرژی و کشاورزی را به خطر انداخته و رژیم طبیعی سیل و خشکسالی منطقه را تحت تاثیر قرار دهد. این یخچال ها از آن جهت حائز اهمیت قرار دارند که تامین کننده آب شیرین بیش از ۱.۳ میلیارد نفر در آسیا هستند.
وی گفت: شهرهای زیادی در مناطق آسیا و اقیانوسیه تحت اثرات منفی توفان های گرد و غبار قرار دارند و علاوه بر اینکه سالانه میلیون ها دلار خسارت وارد می کنند، می توانند سلامت افراد را به خطر انداخته و خدمات شهری از جمله آموزش، حمل و نقل و نظایر آن را متاثر کنند. شهرهای جنوب غربی آسیا دارای بیشترین مواجهه با توفان های گرد و غبار هستند.
هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل در مدیریت اطلاعات بلایا اظهار داشت: این توفان ها سهم بسزایی در کیفیت پایین هوا در شهر های کراچی، لاهور و دهلی دارند، به شکلی که نزدیک به ۶۰ میلیون نفر در این مناطق بیش از ۱۷۰ روز گرد و غبار را در سال ۲۰۱۹ تجربه کرده اند. وضعیت برای ۶ میلیون نفر از ساکنان هشت شهر در منطقه (سه شهر در چین، دو شهر در جمهوری اسلامی ایران، دو شهر در پاکستان و یکی در ازبکستان) بسیار بدتر است به طوری که در حدود ۱۰ ماه از سال ۲۰۱۹ را با غلظت های بالاتر از استاندارد تعریف شده سازمان بهداشت جهانی تجربه کرده اند.
محقق اعلام کرد: با توجه به پیش بینی های اقلیمی، به نظر می رسد در آینده شاهد شرایط خشکسالی شدیدتری در بخش هایی از غرب استرالیا، جنوب شرقی ترکیه، جمهوری اسلامی ایران و افغانستان باشیم که به نوبه خود می تواند فراوانی و شدت توفان های گرد و غبار را در این مناطق افزایش دهد. با این حال به نظر می رسد در برخی مناطق از جمله در قزاقستان، شمال چین، مغولستان و حوضه گنگ در هند، ریسک توفان های گرد و غبار در آینده کمتر شود.
به گزارش ایرنا، پدیده توفان های گردو غبار یکی از مخاطرات جوی است که اثرات مخرب فراوانی از جمله کاهش دید افقی و مشکلات زیست محیطی به همراه دارد، گرد و خاک توسط وزش باد شدید از سطح زمین برخاسته و همراه با جریان هوا به محیط اطراف منتقل می شود، گرد و خاک می تواند منشاء محلی داشته باشد یا به همراه جریانات جوی از مکانی به مکان دیگر منتقل شود.
منطقه آسیا و اقیانوسیه، حادثه خیزترین منطقه جهان است. وقوع سیل‌ها، گرد بادها، زمین لرزه‌ها و توفان های شن و گردوغبار منجر به نابودی غم انگیز حیات انسان ها می شود، نسل های مختلف را در فقر گرفتار می‌کند و هزینه های اقتصادی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، آثار تغییرات آب و هوایی، این فجایع فزآینده را تشدید می‌کند و مرز نمی شناسد.
«اپدیم» (APDIM) یک مرکز وابسته به کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه (اسکاپ) است که به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و به طور اخص سازمان برنامه و بودجه کشور، با گذشت بیش از یک دهه پیگیری مداوم، رایزنی و مذاکره با طرف‌های مرتبط داخلی و خارجی؛ سرانجام در تهران افتتاح شده است.
این مرکز با هدف خدمت رسانی در زمینه اطلاعات بلایا به ویژه زلزله برای کشورهای عضو «اسکاپ» راه‌اندازی شده و تلاش دارد در زمینه مدیریت دانش، ظریف‌سازی، انتقال دانش فنی و تجارب موفق سایر کشورها در قالب همکاری‌های جنوب - جنوب در راستای افزایش تاب آوری در زمینه بلایا و کاهش خطرات آن انجام وظیفه کند.
٥٣ مخاطره یا حادثه طبق سند راهبرد ملی مدیریت بحران ایران شناسایی شده اند که ۱۴ مخاطره اولویت‌دار از آنها، آتش سوزی (جنگل ها و مراتع - صنعتی و ساختمانی)، آفات نباتی و بیماری های دام، طیور و آبزیان، آلودگی هوا، ازدحام جمعیت، بیابان‌زایی، بیماری‌های فراگیر انسانی، حرکات دامنه ای، حوادث حمل ونقل جاده ای، خشکسالی، زلزله، سیل، فرونشست زمین، گردوغبار و طوفان گردوخاک و موج سرما هدف‌گذاری شده اند که بسته به نیاز و با مخاطرات نوظهور احتمالی، قابلیت به‌روزرسانی دارد. با توجه به این مسائل، تاسیس مرکز «اپدیم» در راستای پاسخگویی به نیازهای منطقه و کشور بوده است.
راه اندازی مرکز منطقه ای اپدیم (APDIM) در تهران در شصت و هفتمین اجلاس اسکاپ در سال ۲۰۱۱ ( ۱۳۸۹) با اجماع کشورهای عضو در قطعنامه ۴/۶۷ تصویب شد و در سال ۲۰۱۵ ( ۱۳۹۴) در قطعنامه ۱۱/۷۱ برنامه راهبردی، اساسنامه آن به تصویب رسید.
مرکز اپدیم (APDIM) با محور اهداف بشر دوستانه جمهوری اسلامی ایران و با تلاش‌های پیگیرانه سازمان برنامه و بودجه کشور و همکاری وزارت امور خارجه، سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان نقشه برداری و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در همکاری با اسکاپ و با هدف جذب کمک‌های فنی و بهره‌مندی از امکانات سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، اعتمادسازی و معرفی توانمندی‌های کشور و تعامل با کشورهای منطقه ایجاد می شود.
کاهش آثار منفی بلایای طبیعی از طریق تقویت مدیریت اطلاعات حوادث و بلایا در آسیا و اقیانوسیه، تقویت توانایی ها و ظرفیت‌های فنی و سازمانی کشورها و سازمان‌های منطقه‌ای در زمینه مدیریت اطلاعات بلایا، کاهش خطرپذیری بلایا و اجرای چارچوب توافق سندای (این توافق اهداف و برنامه اقدام نخست را برای کاهش خطر در زمان وقوع بلایای طبیعی شناسایی می کند) در خصوص افزایش مقاومت پذیری در برابر بلایای طبیعی و کمک به تقویت همکاری‌ها و هماهنگی‌های منطقه‌ای میان کشورها و سازمان‌های منطقه‌ای در زمینه مدیریت اطلاعات بلایا همسو با توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها و دستیابی به اهداف توسعه هزاره، از اهداف مرکز اپدیم (APDIM) است.
نظر شما